Któż nie lubi słodkiego smaku? Kojarzy się z pozytywnymi emocjami, brakiem stresów, pozytywną energią. Zjedzenie czegoś słodkiego powoduje wytwarzanie serotoniny w mózgu. To ważny neuroprzekaźnik, odpowiedzialny za przekazywanie informacji pomiędzy neuronami, a także z komórek nerwowych do mięśniowych. Serotonina odpowiada też za dobry nastrój, dlatego jest nazywana hormonem szczęścia. Odpowiedni jej poziom gwarantuje spokojny sen i moc energii.
Nic dziwnego, że chętnie sięgamy po krzepiący cukier. Sęk w tym, że może on szkodzić zdrowiu. Lepiej go więc unikać. Ale zamiast odmawiać sobie przyjemności, można sięgnąć po słodziki. Są wśród nich:
– poliole, półsyntetyczne wypełniacze: mannitol, sorbitol, ksylitol, erytrytol, laktitol, izomalt, maltitol – o słodkości równej lub niższej od cukru i kaloryczności 2,4 kcal/g o połowie niższej od kaloryczności cukru (4 kcal/g). Dodaje się je do żywności nie tylko w celu poprawy smaku.
Poliole zapobiegają wysychaniu produktów, zapewniają im odpowiednia kruchość i lepkość, dają wrażenie chłodzące. Uznaje się je za bezpieczne, nie ustala się dla nich ADI. Są częściowo i wolniej niż cukier trawione w przewodzie pokarmowym, nie powodują próchnicy. W nadmiarze mogą działać rozwalniająco.
– sztuczne słodziki intensywne substancje słodzące: acesulfam, aspartam, cyklaminy, sacharyna, glikozydy stewiolowe, neohesperydyna oraz neotam. Znakomicie udają cukier. Są wielokrotnie od niego słodsze (np. sacharyna jest 350-500, a neotam nawet 13. tyś razy słodszy od cukru), mają niewiele kalorii lub nie mają ich wcale. Dla przykładu zaledwie 0,08 g aspartamu wystarczy, aby zastąpić 2 łyżeczki białego cukru.
Większość sztucznych słodzików nie jest trawiona w przewodzie pokarmowym, przechodzi przez jelita w formie niezmienionej i nie gromadzi się w organizmie. Mimo to wciąż właśnie one wzbudzają największe kontrowersje. Jedni uważają, że są całkowicie bezpieczne, inni, że mogą szkodzić zdrowiu. A prawda? Jak zwykle leży pośrodku. Oto kilka faktów i mitów na temat sztucznych słodzików.
Spis treści
1. Mogą być toksyczne MIT
Przeciwnicy słodzików podkreślają, że są groźne dla zdrowia. Jako przykład podają aspartam, który może powodować bóle i zwroty głowy, migreny, napady epilepsji, nudności, drętwienia, skurcze mięśni, wysypki, depresje, zmęczenie, drażliwość, częstoskurcz serca czy bezsenność. Nie brakuje opinii, że spożywanie sztucznych słodzików może wywołać lub zaostrzyć przebieg nowotworu mózgu, stwardnienia rozsianego, choroby Parkinsona czy Alzheimera.
Warto jednak pamiętać, że wszystkie substancje dodawane do żywności muszą być gruntownie przebadane pod kontem bezpieczeństwa dla zdrowia, a w razie wątpliwości nie powinny być dopuszczone do stosowania w produkcji żywności. Czuwają nad tym organizacje międzynarodowe, takie jak Agencja Żywności i leków FDA (Food Drug Administration) oraz Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności EFSA (The European Food Safety Authority).
Dla każdego dodatku do żywności ustala się ADI (Acceptable Daily Intake), czyli tzw. Dopuszczalne Dzienne Spożycie. Jest to taka ilość substancji w mg na kg masy ciała, która może być spożywana przez całe życie bez uszczerbku na zdrowiu. ADI wylicza się na podstawie badań toksykologicznych. Oznacza się w nich najniższą dawkę, która nie powoduje żadnych skutków ubocznych u zwierząt laboratoryjnych. Potem dzieli się ją przez 100, co jest marginesem bezpieczeństwa.
Na przykład jeśli w badaniach określono, że sto jednostek słodzika nie powoduje żadnych negatywnych skutków zdrowotnych, to dopuszcza się do stosowania tylko jedną jednostkę tej substancji, czyli sto razy mniej.
Robi się tak po to, by uchronić osoby jedzące niektóre produkty w nadmiarze. Ze względu na gruntowane badania niektórzy uważają, że słodziki są bezpieczne nawet dla kobiet w ciąży. Choć z drugiej strony zgodnie z kanadyjskimi i amerykańskimi zaleceniami kobiety w ciąży i karmiące naturalnie nie powinny spożywać sacharyny ani kwasu cyklaminowego. Sacharyna może bowiem przechodzić przez łożysko i kumulować się w tkankach płodu, natomiast kwas cyklaminowy podejrzewany jest o sprzyjanie rozwojowi nowotworów i jest zakazany w USA, w Polsce są dopuszczone do stosowania.
Sztuczne słodziki dopuszczone do stosowania w Polsce:
| Substancja słodząca | Symbol E | ADI (mg/kg m.c./d) | Zastosowanie |
| Acesulfam K | E 950 | 0-11 | potrawy i napoje „bezcukrowe” |
| Aspartam | E 951 | 0-40 | gumy do żucia, słodycze, napoje, desery, leki, suplementy diety |
| Cyklaminy | E 952 | 0-9 | konserwy z owocami, napoje bezalkoholowe, produkty niskokaloryczne |
| Sacharyna | E 954 | 0-5 | napoje alkoholowe, aromatyzowane napoje bezalkoholowe, napoje mleczne, desery, gumy do żucia, dżemy, galaretki, marmolady, musztardy, sosy, wyroby cukiernicze, draże odświeżające oddech, |
| Sukraloza | E 955 | 0-15 | dietetyczne i niskokaloryczne desery, produkty mleczne, napoje bezalkoholowe i soki owocowe, niektóre piwa, dżemy, marmolady, galaretki, kremy i masła czekoladowe, musztardy, sosy sałatkowe, słodycze, jogurty i serki, gumy do żucia, płatki śniadaniowe |
| Glikozydy stewiolowe | E 960 | 0-4 | napoje bezalkoholowe, piwo, lodów, przetwory z warzyw i owoców, dżemy, czekolada, cukierki, gumy do żucia, płatki śniadaniowe, sosy, słodziki stołowe |
| Neohesperydyna DC | E 959 | 0-5 | napojów gazowanych i mlecznych, gum do żucia, cukierków, lodów, sosów, kawy rozpuszczalnej oraz niektórych produktów farmaceutycznych. |
| Neotam | E 961 | 0-2 | płatki śniadaniowe, wyroby cukiernicze, gumy do żucia i napoje bezalkoholowe |
*cytowane za Dr inż. Elżbieta Wierzbicka, „słodziki” – aspekty żywieniowe i zdrowotne. Wszechnica Żywieniowa SGGW, 2014.
http://www.wszechnica-zywieniowa.sggw.pl/Prezentacje/2014/slajdy_slodziki.pdf
2. Pomagają schudnąć – MIT
Chcesz schudnąć, ale nie potrafisz zrezygnować z jedzenia słodyczy? Sięgnij po niskokaloryczne produkty ze słodzikami. Dzięki nim możesz bezkarnie delektować się słodkim smakiem. Tyle teoria. W praktyce nie jest jednak tak różowo. Jak twierdzą dietetycy zamiana cukru na słodziki nie skutkuje spektakularnym spadkiem wagi. Przeciwnie może… sprzyjać tyciu. Dlaczego? Słodki smak silnie wpływa na apetyt, niezależnie od tego, czy jest zasługą cukru, czy słodzika.
Dlatego po wypiciu wody smakowej, zawierającej sztuczne słodziki, czujemy się głodni i mamy większy apetyt. Potwierdzają to badania na zwierzętach. Te karmione słodzikami jadły nawet 30 proc. kalorii więcej niż te na diecie z cukrem. Badania prowadzone z udziałem ludzi wykazały, że spożywanie napojów słodzonych sacharyną wpływa na wzrost ilości spożywanego pokarmu. Jak tłumaczą naukowcy sztuczne słodziki „oszukują mózg”.
Pobudzają neurony w mózgu informując, że właśnie zjedliśmy coś słodkiego. A ponieważ kojarzy się to z czymś kalorycznym, oczekujemy porcji energii. Gdy jej nie otrzymujemy, mózg jest zdezorientowany i domaga się dostarczenia obiecanych mu (przez słodki smak) kalorii. Dochodzi wówczas do wytwarzania hormonów, które nasilają wydzielanie insuliny, wzmagają ruchy jelit i pobudzają apetyt. Dlatego słodziki nie dostarczając energii, mogą paradoksalnie zwiększać kaloryczność diet, stymulując apetyt, co sprzyja tyciu.
Niektórzy twierdzą, że słodziki bezpośrednio wcale nie pobudzają łaknienia. Faktem jest, że ci, którzy chętnie sięgają po niskokaloryczne napoje ze słodzikami mają wrażenie, że dzięki temu mogą pozwolić sobie na dodatkową przekąskę lub większą porcję. Stąd przybieranie na wadze.
3. To dobry wybór dla diabetyka MIT
Jedną z zalet słodzików jest to, że praktycznie nie mają kalorii, nie podwyższają poziomu glukozy we krwi jak zwykły cukier, a ich indeks glikemiczny IG jest równy zeru. Dlatego warto polecić je diabetykom. Jednak większość dietetyków nie podziela tego optymizmu. Powód? Według niektórych badań sztuczne słodziki mogą sprzyjać insulinooporności i nietolerancji glukozy. Zaś długotrwałe ich spożywanie jest powiązane z podwyższonym ryzykiem zachorowania na cukrzycę typu 2, wystąpienia zespołu metabolicznego oraz chorób serca i układu krążenia.
Niektóre badania dowodzą nawet, ze 2-3 porcje napoju słodzonego aspartamem dziennie mogą podwyższać poziom glukozy we krwi na czczo. Jednak by ostatecznie potwierdzić lub obalić te doniesienia, potrzebne są dalsze badania.
4. Niszczą dobre bakterie FAKT
Teoretycznie sztuczne słodziki nie powinny wpływać na organizm. Wszystkie są zatwierdzone przez FDA jako nieszkodliwe dla człowieka, zresztą przechodzą przez przewód pokarmowy praktycznie w niezmienionej formie. Jednak ostatnie badania naukowców z Izraela i Singapuru zdają się temu przeczyć. Naukowcy przebadali sześć popularnych sztucznych substancji słodzących: aspartam, sacharyna, sukraloza, neotam, acesulfam K i adwatam oraz 10 popularnych suplementów dla sportowców zawierających te słodziki.
Okazało się, że działają one toksycznie na „dobre” bakterie zasiedlające nasze jelita. Taki efekt obserwowano już przy bardzo małych dawkach słodzików – 1 mg/ml, co może mieć kluczowe znaczenie dla zdrowia. Zaburzenia w składzie mikroflory mogą bowiem sprzyjać otyłości, cukrzycy, chorobom serca i układu krążenia oraz chorobom neurodegeneracyjnym.
Jeść słodziki czy ich unikać? Oto jest pytanie!
Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na tak postawione pytanie. Z jednej strony żywność, którą kupujemy powinna być bezpieczna dla zdrowia, co zapewniają wyśrubowane normy dopuszczalnego spożycia i liczne badania. Z drugiej stronny należy pamiętać, że w ciągu dnia jemy różne produkty ze sztucznymi słodzikami, np.: desery, przekąski, słodkie napoje, ciastka. Im jest ich więcej, tym wyższa dawka słodzików w menu. Dlatego najlepiej ograniczać spożywanie żywności wysoko przetworzonej ze słodzikami.
Zamiast wody smakowej, np. cytrynowej lub truskawkowej, można zrobić domową lemoniadę. Do szklanki wody mineralnej wystarczy wcisnąć sok z cytryny lub wkroić kilka plasterków cytryny albo dodać kilka truskawek i odrobinę miodu. Zdrowie i super smak gwarantowane. A może lepiej odzwyczajać się od słodkiego smaku i odkryć życie bez cukru i bez słodzików. Ono potrafi być równie słodkie!
Sprawdź, która sól jest najzdrowsza.
Źródła:
- Azad M.B., Abou-Setta A.M., Chauhan B.F., Rabbani R., Lys J., Copstein L., Mann A., Jeyaraman M.M., Reid A.E., Fiander M., MacKay D.S., McGavock J., Wicklow B., Zarychanski R.. Nonnutritive sweeteners and cardiometabolic health: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials and prospective cohort studies. CMAJ. 2017 Jul 17;189(28):E929-E939.
- Fowler SPG., Low-calorie sweetener use and energy balance: Results from experimental studies in animals, and large-scale prospective studies in humans. Physiol Behav. 2016 Oct 1;164(Pt B):517-523.
- Krygier K., Kargulewicz A., Dietetyczny ring. Dodatki do żywności – czy tak zupełnie bezpieczne? Food Forum (5(21) 2017, 93-96.
- Pereira M.A., Diet beverages and the risk of obesity, diabetes, and cardiovascular disease: a review of the evidence. Rev.2013 Jul;71(7):433-40
- Swethers S.E., Artificial sweeteners produce the counterintuitive effect of inducing metabolic derangements. Trends Endocrinol Metab. 2013 Sep;24(9):431-41
- West H., Do Artificial Sweeteners Harm Your Good Gut Bacteria? Healthline.com https://www.healthline.com/nutrition/artificial-sweeteners-and-gut-bacteria#section5
