Kwiaty bzu czarnego zawierają wiele cennych dla organizmu składników odżywczych. Znajdziemy w nich witaminy A, C, B1, B2, B3, B6, beta-karoten, a także potas, wapń, sód, magnez, cynk, fosfor. Kwiaty są bogate w substancje aktywne, takie jak flawonoidy, olejki eteryczne, flawonole, garbniki. Czarny bez zawiera również pierwiastki śladowe, w tym żelazo, miedź, mangan i cynk, jest także dobrym źródłem pektyny.
Uwaga! We wszystkich częściach świeżego czarnego bzu występują związki, które spożywane na surowo, czyli bez obróbki termicznej, mogą być przyczyną zatruć pokarmowych.
Spis treści
Jak zbierać i suszyć kwiaty czarnego bzu?
Czarny bez (Sambucus nigra L.) rośnie na terenie całej Polski. W zależności od regionu kraju bywa nazywany hryćką, bzem lekarskim, bzowiną lub czarnym bzem.Czarny bez ma drobne, białe lub bladożółte kwiaty, zebrane w szerokie skupiska nazywane baldachami. Kwitnie w maju i czerwcu i wtedy należy go zbierać, najlepiej w słoneczny, suchy dzień, po opadnięciu rosy.
Aby najlepiej wykorzystać właściwości rośliny, wybierajmy kwiaty w pełni rozwinięte. Pracę ułatwi użycie sekatora lub noża. Zielarze uważają, że nie powinno się ścinać wszystkich kwiatów z krzaka, aby nie zaburzyć prawidłowego rozwoju rośliny. Poza tym, jeśli chcemy później wykorzystać także owoce czarnego bzu, muszą one zawiązać się i dojrzeć. Owoce bzu to także cenny surowiec, który można wykorzystać w leczeniu dolegliwości, np. infekcji dróg oddechowych.
Przed rozpoczęciem suszenia sprawdzamy, czy w kwiatach bzu czarnego nie ukrywają się muszki czy malutkie chrząszcze. Ścięte kwiaty można luźno powiązać w niewielkie bukiety i zawiesić w przewiewnym, ale ciepłym pomieszczeniu. Kwiaty można też suszyć na bawełnianej ściereczce lub w piekarniku. Trzeba jednak pamiętać, aby drzwi piekarnika pozostały otwarte, bo przecież nie chodzi nam o upieczenie kwiatów, ale o ich wysuszenie. Najlepszym rozwiązaniem jest wykorzystanie suszarki do ziół czy grzybów.
Gdy kwiaty będą suche, oddzielamy je od grubszych gałązek i przekładamy do słoika z dobrym, szczelnym zamknięciem. Przechowujemy w szafce, chroniąc bez przed działaniem słońca.
Napar z kwiatów czarnego bzu – właściwości
Kwiat czarnego bzu zawdzięcza swoje właściwości lecznicze obecności:
- polifenoli – działają przeciwutleniająco i spowalniają procesy starzenia
- flawonoidów – wzmacniają odporność i zmniejszają ryzyko wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego
- soli mineralnych – są niezbędne do wytwarzania czerwonych krwinek oraz korzystnie działają na pracę serca i układu nerwowego
- kwasów organicznych – działają rozkurczowo i przeciwzapalnie
Lecznicze właściwości naparu z kwiatów czarnego bzu są chętnie wykorzystywane. Napar z czarnego bzu:
- działa wykrztuśnie i rozrzedza katar
- ma właściwości napotne i działa antywirusowo
- chroni i wzmacnia błony śluzowe dróg oddechowych
- stabilizuje układ krwionośny i wzmacnia naczynia włosowate
- uśmierza bóle (w tym ból głowy, np. podczas przeziębienia czy zapalenia zatok)
- obniża poziom glukozy we krwi
- przyspiesza przemianę materii i zapobiega nadmiernemu odkładaniu się tkanki tłuszczowej
- łagodzi stany zapalne i podrażnienia skóry
Napar z kwiatów czarnego bzu – zastosowanie
Napar z kwiatów czarnego bzu może być stosowany wewnętrznie oraz zewnętrznie. Jest pomocny w leczeniu schorzeń górnych dróg oddechowych, czyli m.in. podczas przeziębienia lub zapalenia oskrzeli. Łagodzi kaszel i ułatwia odkrztuszanie wydzieliny, rozrzedza katar, dzięki czemu łatwiej oczyścić drogi oddechowe. Może być wykorzystywany także do inhalacji przy infekcjach dróg oddechowych. Kwiat bzu czarnego zawiera terpenoidy, które mają działanie napotne, przeciwgorączkowe oraz moczopędne.
Regularne stosowanie naparu z kwiatów czarnego bzu pomoże kontrolować poziom glukozy we krwi. To dzięki kwercetynie, która obniża poziom glukozy we krwi, co pomaga w profilaktyce cukrzycy.
Napar z kwiatów czarnego bzu można także wykorzystywać do łagodzenia skutków zatruć pokarmowych. Warto także płukać nim gardło lub jamę ustną przy zapaleniu dziąseł lub w celu złagodzenia nadwrażliwości po usunięciu kamienia nazębnego.
Kwiat czarnego bzu zawiera również cholinę, która obniża ciśnienie krwi,a więc może mieć zastosowanie w profilaktyce nadciśnienia tętniczego i innych schorzeń układu sercowo-naczyniowego. Cholina to substancja, która chroni przed nadmiernym odkładaniem się tłuszczu w organizmie. Może zatem zapobiegać otyłości, którą coraz częściej wskazuje się jako główną przyczynę chorób cywilizacyjnych. Napar poprawia profil lipidowy, rozszerza naczynia krwionośne, przeciwdziała osłabieniu kości (osteoporozie) i chorobom neurodegeneracyjnym.
Obecność flawonoidów sprawia, że napar z kwiatów czarnego bzu działa antyoksydacyjnie. Oznacza to powstrzymywanie rozwoju chorób nowotworowych oraz hamowanie niszczenia zdrowych komórek, jak również opóźnienie starzenia się organizmu.
Kwiat czarnego bzu zawiera rutynę, która wspomaga wchłanianie witaminy C. Ma też właściwości moczopędne, co chroni nas przed powstawaniem kamieni nerkowych.
Napar z kwiatów bzu czarnego – działanie pielęgnacyjne
Wykorzystywanie naparu z kwiatów czarnego bzu w kosmetyce jest dość powszechne. Napar łagodzi podrażnienia i stany zapalne, oczyszcza, a przy tym wspomaga ukrwienie skóry.
Napar z powodzeniem może zastąpić zwykły tonik. Ten domowy kosmetyk przygotowany na bazie czarnego bzu może być stosowany przy każdym rodzaju cery – przy skórze tłustej, trądzikowej (także z trądzikiem różowatym), mieszanej, dojrzałej, suchej, ziemistej, zniszczonej, z dermatozami. Napar opóźnia procesy starzenia się skóry.
Napar z kwiatów czarnego bzu może być doskonałym dodatkiem do kąpieli. Można też nim płukać włosy, co poprawi ukrwienie owłosionej skóry głowy, a więc także kondycję włosów.
Napar z kwiatów czarnego bzu może być wykorzystywany do pielęgnacji skóry, ponieważ ma działanie regenerujące. Ponadto ma właściwości przeciwutleniające i przyspiesza gojenie się ran. To zasługa witamin i minerałów zawartych w naparze.
Jak zrobić napar z kwiatów czarnego bzu? Przepis
Do przygotowania naparu z suszonych kwiatów czarnego bzu nie potrzeba specjalnych umiejętności – to bardzo proste. Łyżkę suszu zalewamy szklanką wrzątku. Przykrywamy naczynie i odstawiamy je na 5–10 minut.
Aby wzbogacić smak, do przestudzonego naparu można dodać pół łyżeczki miodu. W czasie przeziębienia pijemy napar 2–3 razy dziennie po 1/3 szklanki. Napar powinien być przygotowywany bezpośrednio przed spożyciem, aby w pełni wykorzystać jego właściwości lecznicze.
Przed przygotowaniem warto sprawdzić, czy suszone kwiaty czarnego bzu były właściwie przechowywane, czyli np. czy nie zapleśniały. Kwiat bzu czarnego jest na to podatny.
Napar z kwiatów czarnego bzu – przeciwwskazania
Dziki bez czarny jest rośliną toksyczną, jeżeli nie poddamy jej obróbce termicznej lub suszeniu. Dlatego kobiety w ciąży i karmiące piersią oraz dzieci do lat 12 powinny spożywać preparaty z bzu tylko po konsultacji z lekarzem i zgodnie z jego zaleceniami.
Preparaty z dzikiego bzu są przeciwwskazane w cukrzycy, chronicznych chorobach żołądka i jelit. Nie powinny używać ich także osoby uczulone na składniki zawarte w roślinie.
Źródła:
- Maffeis, G. (2015). Czarny bez, mięta, melisa – filary zdrowia. Janki k. Warszawy: Agencja Wydawnicza Jerzy Mostowski.
- Heidböhmer, E. (2010). Czarny bez. Warszawa: Wydawnictwo RM.
- Kołodziej, B., Drożdżol, K. (2011). Właściwości przeciwutleniające kwiatów i owoców bzu czarnego pozyskiwanego ze stanu naturalnego. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 4(77), 36–44.
