Depresja u dzieci – objawy, przyczyny i leczenie

Statystyki na temat depresji

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) depresja jest czwartą najpoważniejszą chorobą na świecie. Szacuje się, że choruje na nią 350 milionów ludzi na całym świecie, a do 2030 roku będzie najczęściej diagnozowaną chorobą. Statystyki są przerażające. Ta choroba dotyka nie tylko osoby dorosłe, nastolatków, ale również dzieci.

Czy małe dziecko może mieć depresję?

Wraz z pogłębieniem się wiedzy psychologicznej zaczęto bardziej interesować się różnicami dotyczącymi depresji u osób dorosłych i u dzieci oraz częstotliwością występowania tego zaburzenia. Kiedyś uważano, że na depresję mogą chorować jedynie osoby dorosłe. Mylnie sądzono, że dzieci nie mają jeszcze na tyle rozwiniętych struktur mózgowych, by analizować i oceniać własną sytuację i własne nastroje. Skąd niby miałaby się wziąć depresja u dzieci? – zastanawiano się.

Powszechnie panowało przekonanie, że dzieci w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym są zazwyczaj radosne, szczęśliwe i beztroskie, a zaburzenia nastroju ich nie dotyczą. Na szczęście, wraz z rozwojem psychologii i wiedzy na temat rozwoju człowieka naukowcy zaczęli dostrzegać problem depresji również u dzieci. Wyróżniono nie tylko psychologiczne podłoże depresji, ale również biologiczne.

Depresja u nastolatków – jak ją rozpoznać?

Skąd się bierze depresja u dzieci?

Często nie traktujemy poważnie problemów naszych dzieci. Zepsuta zabawka, tęsknota za ukochaną babcią czy konflikt z kolegą przedszkolnym to w naszym mniemaniu drobnostki. Bagatelizujemy troski maluchów i myślimy, że to tylko chwilowy smutek. Dziecko, widząc naszą reakcję, zamyka się w sobie jeszcze bardziej lub szuka innych sposobów, które pomogą mu ukryć swój smutek i apatię. Na przykład staje się agresywne i stawia opór we wszystkim, o co go prosimy. Tymczasem powoli, dzień za dniem, u dziecka rozwija się poważna choroba – depresja.

Przyczyny depresji u dzieci

Przyczyn pojawienia się depresji dziecięcej jest wiele. Możemy podzielić je na czynniki biologiczne, psychogenne i środowiskowe.

1. Przyczyny biologiczne – to wszelkie uwarunkowania genetyczne, nieprawidłowe działanie neuroprzekaźników w mózgu, zaburzenia hormonalne. Czynniki biologiczne są najczęściej pewnymi skłonnościami, z którymi przychodzimy na świat – szczególna budowa receptorów białkowych w mózgu, ich rozmieszczenie na powierzchni neuronów, dystrybucja neuronów serotoninergicznych czy noradrenergicznych [1].
2. Przyczyny psychogenne – to szkodliwe nawyki i przekonania, niskie poczucie własnej wartości, niska samoocena, wysoka wrażliwość, nieśmiałość, brak stabilizacji i poczucia bezpieczeństwa, przewlekły stres u dziecka.
3. Przyczyny środowiskowe – czyli takie czynniki, jak: trudna sytuacja rodzinna, rozwód rodziców, śmierć członka rodziny, problemy w szkole, dokuczanie ze strony rówieśników, wykluczenie w grupie społecznej.

Z czym mylimy depresję dziecięcą?

Depresja u dzieci jest bardzo trudno wykrywalna. Często mylimy ją z agresją, zachowaniami opozycyjno-buntowniczymi, zaburzeniami społecznymi. Dzieci nie potrafią nam powiedzieć: „Czuję, że wpadam w sidła depresji”. Pokazują nam swój zły nastrój w inny sposób, często na pozór niezwiązany ze smutkiem. Wielu rodziców nie zgłasza specjalistom problemu dziecka, bo myślą, że to kwestia lenistwa. Tymczasem depresja ma różne twarze.

Dzieci, które cierpią na depresję, mogą być:

• agresywne
• wycofane społecznie
• apatyczne
• nadmiernie nieśmiałe
• zamknięte w sobie
• impulsywne
• chwiejne emocjonalnie
• płaczliwe

Co ciekawe, rodzice do psychologa dziecięcego najczęściej zgłaszają się z zupełnie innym problemem niż depresja u dziecka. Dopiero po pełnej diagnostyce okazuje się, że ten wycofany chłopczyk czy nadmiernie płaczliwa dziewczynka po prostu cierpi na depresję. Warto więc bacznie obserwować wszystkie wyżej wymienione zachowania i zachować czujność.

Skąd się bierze agresja u dzieci i jak na nią reagować?

Objawy depresji u dzieci

Objawy depresji u dzieci mogą być podobne do symptomów tej choroby u osób dorosłych. W diagnozie dopuszczalne są jednak odstępstwa. Bardzo istotny jest też wiek dziecka. Wiek, ze względu na zmiany w rozwoju poznawczym i społeczno-emocjonalnym, jest czynnikiem istotnie wpływającym na obraz kliniczny depresji [2].

Jakie są objawy depresji u dzieci? Jak rozpoznać depresję u dziecka?

• smutek i duża płaczliwość
• ogólne rozdrażnienie, drażliwość
• impulsywność i wybuchowość
• zaburzenia koncentracji
• trudności w nauce
• zaburzenia snu i jedzenia
• brak zainteresowania zabawami
• niechęć do spędzania czasu w grupie rówieśniczej
• bóle somatyczne (bóle brzucha, bóle głowy, problemy żołądkowe)
• szybkie męczenie się i brak energii

Nie wszystko objawy depresji u dzieci muszą występować jednocześnie. Czasami dziecko jest tylko smutne i płaczliwe, a czasami impulsywne i drażliwe na wszelką krytykę.

Depresja bez smutku – to możliwe

Istnieje przekonanie, że osoba, która cierpi na depresję, przede wszystkim jest smutna. U dorosłych rzeczywiście się to sprawdza, jednak u dzieci występują również inne podstawowe objawy depresji dziecięcej.

Bardzo często dziecko nie wydaje się smutne, ale rozdrażnione. Rodzice często też skarżą się na agresję i zachowania opozycyjno-buntownicze.

Istnieje wiele dzieci, które cierpią na depresję, a sprawiają wrażenie, jakby nie czuły smutku. Powodem tego jest trudność w nazywaniu i określaniu tego, co maluszek przeżywa. Zamiast tego odczuwa rozdrażnienie i wycofanie.

Moje dziecko ma depresję – czy to moja wina?

Powyższe pytanie bardzo często pada podczas konsultacji u psychologa dziecięcego. Jako rodzice przejmujemy całkowitą odpowiedzialność za zdrowie i samopoczucie dziecka. Niestety na wiele kwestii nie mamy wpływu. Im starsze dziecko, tym bardziej jest podatne na wpływy środowiskowe (przedszkole, szkoła, rówieśnicy).

Niektóre dzieci są szczególnie narażone na zaburzenia nastroju. Są to między innymi:

• dzieci wysoko wrażliwe
• dzieci nieśmiałe
• dzieci lękowe i cierpiące na fobie
• dzieci z zaburzeniami w rozwoju i niepełnosprawnościami fizycznymi
• dzieci wykluczone społecznie
• dzieci pochodzące z trudnego środowiska rodzinnego

Ćwiczenia relaksacyjne dla dzieci, czyli jak pomóc maluchom wyciszyć emocje

Jak pomóc dziecku w depresji?

Diagnozą zaburzeń nastroju, w tym depresji, zajmuje się lekarz psychiatra, pomóc może również psycholog. Leczenie depresji u dzieci powinno być kompleksowe i obejmować leczenie farmakologiczne (jeśli jest konieczne), psychoedukację, psychoterapię dziecka i całej rodziny [3]. Bardzo ważne jest, aby pomoc dziecku w depresji obejmowała nie tylko dziecko, ale i całą jego rodzinę. Dziecko jest silnie zależne od rodziców i środowiska, które go otacza, dlatego nie można nikogo pominąć w procesie terapeutycznym.

Psychoterapeuta pomoże znaleźć przyczyny depresji u dziecka, dotrzeć do szkodliwych nawyków i przekonań malucha. Wskaże rodzicom, jak wspierać swoją pociechę w odzyskaniu zdrowia. Pomoże uzdrowić całą rodzinę (sprawdź: jak wspierać dziecko z depresją).

Depresja u dzieci – lepiej zapobiegać niż leczyć

Depresja u dziecka przychodzi stopniowo, czasami zaczyna się od zwykłego rozdrażnienia, smutku i chwilowej apatii. Rodzice często wtedy mówią: „Moje dziecko jest jakieś nie w sosie”. To powinien być pierwszy sygnał ostrzegawczy. W zapobieganiu depresji i innych zaburzeń nastroju niezbędna jest więc uważność i duże zaangażowanie rodziców. Wspólna rozmowa o emocjach, trudnościach i niepokojach powinna być codziennym rytuałem.

Warto zainteresować się również otoczeniem, w którym przebywa dziecko. Bez względu na wiek, środowisko odgrywa ważną rolę. Im starsze dziecko, tym większy wpływ otoczenia na jego zachowanie. Rodzice powinni być więc w stałym kontakcie z nauczycielami.

Depresja u dzieci jest chorobą, której nie można lekceważyć. Bez względu na to, czy objawia się smutkiem, rozdrażnieniem, czy nadmierną agresją, możemy ją wyleczyć. Troska, oddanie i duże zaangażowanie rodziców to pierwszy krok do wyzdrowienia.

Tomasz Zieliński: usłyszeć dziecko na czas

Źródła:

1. Antosik-Wójcińska, A., Parnowski, T., Święcicki, Ł. (2012). Jak ćma – przejawy depresji w różnych okresach życia. Warszawa: ITEM Publishing. Pobrano z https://www.servier.pl/poradnik/przejawy-depresji-w-roznych-okresach-zycia.pdf
2. Radziwiłłowicz, W. (2010). Depresja u dzieci i młodzieży. Analiza systemu rodzinnego – ujęcie kliniczne. Kraków: Oficyna Wydawnicza IMPULS.
3. Kalinowska, S. Nitsch, K., Duda, P. Trześniowska-Drukała, B., Samochowiec, J. (2013). Depresja u dzieci i młodzieży – obraz kliniczny, etiologia, terapia. Annales Academiae Medicae Stetinensis, 59(1), 32–36. Pobrane z https://docplayer.pl/6394562-Depresja-u-dzieci-i-mlodziezy-obraz-kliniczny-etiologia-terapia-depression-in-children-and-adolescents-symptoms-etiology-therapy.html