Depresja w ciąży – przyczyny, objawy, leczenie

Dlaczego się smucę?

– Od chwili, gdy dowiedziałam się, że jestem w ciąży, mój świat legł w gruzach. Dosłownie ścięło mnie z nóg – opowiada Joanna, lat 29. – Ale nie ze szczęścia… Już na początku pojawiły się wymioty, złe samopoczucie, spadek wagi. Musiałam pogodzić się z myślą, że zapewne stracę pracę, w której właśnie awansowałam. Martwiłam się, że sobie nie poradzę, choć mąż stale mnie pocieszał – bezskutecznie. Bałam się, czy dziecko będzie zdrowe i jak zniosę ciążę. A jeszcze czekał mnie poród…

Byłam ciągle smutna, zmęczona, rozdrażniona, brakowało mi energii. Znajomi pocieszali mnie, twierdząc, że smutek minie, gdy tylko hormony się „uspokoją”. Ale było coraz gorzej. Złościłam się, gdy widziałam w telewizji szczęśliwe i uśmiechnięte kobiety w ciąży. Skąd oni biorą te aktorki? Na szczęście mój stan nie uszedł uwagi lekarza. Okazało się, że mam objawy depresji – dodaje Joanna.

Ale jak to? Przecież ciąża chroni przed takimi zaburzeniami… Nic bardziej mylnego! Z danych Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego wynika, że depresja w ciąży to poważny i częsty  problem. Okazuje się, że epizody depresyjne występują aż u 12,7 proc. przyszłych mam, z czego u 3,8 proc. pod koniec I trymestru, u 4,9 proc. pod koniec II trymestru i u 3,1 proc. kobiet tuż przed porodem. Dla porównania epizody depresyjne w całej populacji występują zaledwie u 5–7 proc. osób [4].

Baby blues, czyli cienie macierzyństwa

Depresja w ciąży – jakie mogą być przyczyny?

Ciąża to nie tylko fizjologiczne zmiany w organizmie kobiety. Radykalnie zmienia się styl życia i przyzwyczajenia przyszłej mamy, co może budzić niepokój i lęk. Przyczyną kłopotów są także:

• brak wsparcia ze strony partnera i rodziny
• konflikty z najbliższymi
• lęk o zdrowie własne i dziecka
• niechciana ciąża, zwłaszcza jeśli jest wynikiem gwałtu
• wcześniejsze epizody depresyjne
• zaburzenia i choroby psychiczne występujące w rodzinie
• samotne macierzyństwo
• kłopoty materialne (brak środków finansowych na wychowanie dziecka)
• niepewność jutra, zwłaszcza w kontekście utraty pracy
• traumatyczne doświadczenia z dzieciństwa (przemoc, molestowania seksualne, poniżanie, bieda)
• nadużywanie alkoholu
• przyjmowanie narkotyków
• wiek matki poniżej 20 lat
• wcześniejsze poronienie lub śmierć dziecka
• wielodzietność

Depresja w ciąży – objawy

W powszechnej opinii (nawet wśród części ginekologów położników) panuje przekonanie, że ciąża jest okresem „uprzywilejowanym”, chroniącym kobietę przed wieloma problemami zdrowotnymi, w tym przed depresją. Nie potwierdzają tego jednak żadne badania naukowe. U niektórych kobiet, zwłaszcza u tych, które wcześniej zmagały się z depresją, ciąża zwiększa ryzyko tego zaburzenia. Kobietę w ciąży z depresją dotykają:

• smutek i przygnębienie, dominujące przez co najmniej dwa tygodnie
• mniejsza zdolność odczuwania przyjemności
• stałe zmęczenie lub wrażenie, że męczy się szybciej
• drażliwość
• ciągłe poczucie winy, niska samoocena i brak odporności na krytykę
• zaburzenia snu, w tym: kłopoty z zaśnięciem, wybudzanie się w nocy i wcześnie rano (sen nie daje wówczas wypoczynku ani odprężenia)
• podwyższony poziom lęku o zdrowie własne i dziecka
• problemy z pamięcią i koncentracją
• brak łaknienia lub nadmierny apetyt
• myśli samobójcze

Jak poradzić sobie z depresją wg medycyny chińskiej?

Jak diagnozuje się depresję w ciąży?

Nie każda smutna kobieta w ciąży ma depresję. Aby to sprawdzić, wykorzystuje się test depresji Becka, opracowany przez amerykańskiego psychiatrę Aarona Becka [1]. Test można zrobić samodzielnie w domu, zaledwie w kilkanaście minut. Test zawiera 21 pytań. Odpowiadając na nie, warto udzielać szczerych, przemyślanych odpowiedzi. Tylko wtedy wynik będzie wiarygodny. Odpowiedzi są punktowane w skali od 0 do 3 punktów. Suma otrzymana po ich zliczeniu określa skalę depresji:

• 0–11 punktów oznacza brak depresji
• 12–19 punktów to łagodna depresja – w takim przypadku warto skonsultować się z psychiatrą lub psychologiem, niekiedy konieczna jest psychoterapia
• 20–25 punktów to depresja umiarkowana – konieczny jest szybki kontakt z psychiatrą i psychologiem, niekiedy stosuje się leczenie farmakologiczne
• 26–65 punktów oznacza ciężką depresję – konieczne jest leczenie psychiatryczne oraz intensywna psychoterapia. Niekiedy niezbędne jest leczenie szpitalne, zwłaszcza w przypadku występowania myśli samobójczych

Depresja w ciąży – jakie niesie za sobą skutki?

Na skutek depresji w ciąży w organizmie kobiety dochodzi do zaburzeń działania układu hormonalnego, odpornościowego oraz nerwowego. Może to spowodować:

• przedwczesny poród
• stan przedrzucawkowy po 20 tygodniu ciąży, czyli podwyższone ciśnienie tętnicze (powyżej 140/90 mmHg), a także obecność białka w moczu
• zwiększone ryzyko wystąpienia cukrzycy ciążowej [2]
• zaburzenia rozwojowe i kłopoty z zachowaniem u dziecka, a także większe ryzyko wystąpienia u niego depresji w wieku 18 lat (jak twierdzą naukowcy, depresja matki w ciąży wiąże się z tym, że w mózgu dziecka powstają słabsze połączenia między obszarami odpowiedzialnymi za przetwarzanie emocji [3])

Depresja poporodowa – objawy i leczenie

Jak leczyć depresję u kobiet w ciąży?

Leczenie depresji w ciąży jest wyjątkowo trudne. Zaburzenie niełatwo jest zdiagnozować. W leczeniu nie można zastosować większości antydepresantów, bo wiąże się to z podwyższonym ryzykiem wystąpienia wad rozwojowych u dziecka. Dlatego podstawą jest psychoterapia, najskuteczniejsza przy depresji lekkiej i umiarkowanej, polecana także przy ciężkiej depresji.

Niekiedy jednak leki antydepresyjne są koniecznością. Wtedy decyzja o rozpoczęciu farmakoterapii powinna być podjęta przez lekarza w porozumieniu z pacjentką. Powinna ona być poinformowana o wszystkich aspektach zastosowania antydepresantów. Lekarz dobiera je tak, aby zminimalizować ryzyko powikłań. Zaleca się, by unikać ich jednak w pierwszym trymestrze ciąży, kiedy ryzyko wystąpienia u płodu różnych wad związanych z przyjmowaniem przez matkę leków jest największe.

Literatura

1. Fundacja Wspierania Ochrony Zdrowia Psychicznego (2020). Test Becka online – dowiedz się, czy masz depresję! Pobrano z: https://www.zdepresjonowani.pl/wspomaganie-terapii/test-becka-online-dowiedz-sie-czy-masz-depresje/?gclid=CjwKCAjwgISIBhBfEiwALE19SSNebsAYXo6PjK3x_IFbIS3BYkcRi7FLl98jJsyzYRWwZ3zyiXIYlRoCmK0QAvD_BwE
2. Grigoriadis,, VonderPorten, E. H., Mamisashvili, L., Tomlinson, G., Dennis, C, Koren G., i in. (2013). The impact of maternal depression during pregnancy on perinatal outcomes: a systematic review and meta-analysis. The Journal of Clinical Psychiatry, 74(4), 321-41. Pobrano z: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23656857/
3. Hay ,R.E., Reynolds, J.E., Grohs, M.N., Paniukov, D., Giesbrecht, G.F., Letourneau, N., i in. (2020). Amygdala-prefrontal structural connectivity mediates the relationship between prenatal depression and behavior in preschool boys. Journal of Neuroscience, 40(36), Pobrano z: https://www.jneurosci.org/content/40/36/6969
4. Samochowiec, J., Rybakowski, J., Gałecki, P., Szulc, A., Rymaszewska, J., Cubała, W. J., i in. (2019). Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego dotyczące leczenia zaburzeń afektywnych u kobiet w wieku rozrodczym. Część I: Leczenie depresji. Psychiatria Polska, 53(2), 245–262. Pobrano z: http://psychiatriapolska.pl/uploads/images/PP_2_2019/245Samochowiec_PsychiatrPol2019v53i2.pdf