Spis treści
Elektrolity – czym są?
Elektrolity to wodne roztwory jonów:
- sodu
- potasu
- wapnia
- magnezu
- chlorku
- fosforanu
To ich stężenie decyduje o utrzymaniu na odpowiednim poziomie gospodarki wodno-elektrolitowej.
Ponadto elektrolity:
- regulują pracę mięśni
- korzystnie wpływają na regenerację tkanek
- uczestniczą w przewodzeniu impulsów nerwowych
- utrzymywaniu prawidłowego ciśnienia osmotycznego, czyli ciśnienia związanego z ilością płynów w organizmie
Dla naszej kondycji najważniejsze znaczenie mają jony znajdujące się w płynach pozakomórkowych, czyli np. w tkance mięśniowej, nerwowej czy tkance łącznej. W płynie pozakomórkowym dominuje sód. W płynach wewnątrzkomórkowych przeważa potas.
Niedobór poszczególnych jonów odbija się negatywnie na pracy każdej komórki organizmu. Dla przykładu, niedobór potasu niekorzystnie wpłynie na pracę serca, mięśni, układu pokarmowego i wielu innych narządów.
Niedobór elektrolitów – przyczyny
Na poziom elektrolitów z organizmie zasadniczy wpływ ma odpowiednie nawodnienie organizmu. Jeżeli pijemy za mało (mniej niż 2 litry płynów dziennie), możemy doprowadzić do niebezpiecznego zachwiania gospodarki wodno-elektrolitowej. Odwodnieniu i niedoborom elektrolitów sprzyjają nie tylko upały czy intensywny wysiłek fizyczny.
Na utratę elektrolitów wpływ mają także:
- wymioty
- biegunka
- wysoka gorączka
- ciężka praca fizyczna
- zaburzenia czynności układu pokarmowego
- picie zbyt małej ilości płynów
- błędy żywieniowe, w tym głodówki i rygorystyczne diety
- przyjmowanie leków moczopędnych i na nadciśnienie tętnicze
- zażywanie środków przeczyszczających
Elektrolity tracimy także z moczem i potem. U osób w podeszłym wieku w wyniku procesów starzenia się zmniejsza się ilość wody w organizmie i pogarsza się funkcjonowanie narządów – w tym nerek, które są niezbędne przy prawidłowej gospodarce elektrolitami. Na niedobór elektrolitów często cierpią także osoby z niewydolnością serca i z chorobą nowotworową.
Choroby nerek – objawy, przyczyny i leczenie
Skutki niedoboru i nadmiaru elektrolitów
Człowiek, który jest odwodniony, ma obniżone ciśnienie tętnicze i żylne. Organizm rekompensuje to sobie przyspieszoną pracą serca, czyli tachykardią. Występuje także niedokrwienie ośrodkowego układu nerwowego, co objawia się sennością, ospałością. W skrajnych przypadkach może dojść do wystąpienia drgawek i śpiączki. Pojawia się też skąpomocz, suchość błon śluzowych oraz spadek napięcia skóry.
Niedobór elektrolitów
Nadmierna utrata elektrolitów i wody może być bardzo niebezpieczna, ponieważ może doprowadzić do uszkodzenia nerek lub mózgu.
Niedobory potasu mogą spowodować:
- zaburzenia pracy serca
- wzrost ciśnienia krwi
- skurcze mięśni nóg
- podenerwowanie i zmęczenie
Nadmierna utrata sodu może powodować:
- uczucie osłabienia
- zmęczenie
- senność
- nudności
- bóle głowy
Nadmiar elektrolitów
Odwrotnym zjawiskiem jest przewodnienie organizmu, co objawia się widocznymi obrzękami. Przyczyną gromadzenia się wody w organizmie jest zwykle nadmiar sodu. Przewodnieniu organizmu sprzyja także niewydolność serca, zespół nerczycowy, niewydolność wątroby i nerek.
Dlaczego po treningu boli głowa?
Elektrolity dla dorosłych – czy można je przedawkować?
Elektrolity dla dorosłych w tabletkach musujących stosowane na własną rękę to ryzykowne posunięcia. Podobnie jak leki czy suplementy, elektrolity dla dorosłych można przedawkować. Osoba cierpiąca na skurcze łydek zazwyczaj decyduje się na zażywanie magnezu. Sporadycznie takie sytuacje można zaakceptować, ale trzeba mieć na uwadze fakt, że z pozoru niegroźne skurcze mięśni łydek mogą nie mieć związku z niedoborem magnezu i potasu, ale wynikać z niedokrwienia kończyn, miażdżycy zarostowej tętnic nóg, niewydolności żylnej.
Zdrowy człowiek, nieobciążony żadnymi schorzeniami, który prawidłowo się odżywia i pije odpowiednie ilości wody mineralnej, zazwyczaj ma prawidłowy poziom elektrolitów, ponieważ jego organizm sam pilnuje, aby ich stężenie było właściwe. Nadmiar jonów jest wydalany z moczem.
Elektrolity – moc pierwiastków
O tym, że elektrolity są niezwykle ważne dla sprawności naszego organizmu, nikogo nie trzeba przekonywać. Ale prześledźmy na kilku przykładach ich moc.
Magnez
Magnez to pierwiastek, który jest bardzo często zażywany bez porozumienia z lekarzem. Ważący 70–80 kg człowiek ma go zazwyczaj 1,2 mmol/l. Dzienne zapotrzebowanie na magnez wynosi zaledwie kilka milimoli. Z pokarmem możemy dostarczyć około 20 milimoli. Przy prawidłowej i urozmaiconej diecie suplementacja nie jest konieczna. Za gospodarkę i poziom magnezu odpowiadają nerki.
Magnez jest jednym z najbardziej wszechstronnych pierwiastków. Bierze udział w wytwarzaniu energii, czynności nerwów, odprężeniu mięśni. Wspólnie z wapniem i potasem reguluje rytm serca i krzepliwość krwi. Wspomaga także wytwarzanie i zużywanie przez organizm insuliny oraz produkcję białek.
Przyczyną niedoboru magnezu może być dieta ubogomagnezowa, zaburzenia wchłaniania, zbytnia utrata pierwiastka z powodu przyjmowania leków moczopędnych, niektórych antybiotyków (aminoglikozydy). Magnez tracimy też podczas wymiotów i biegunek.
Objawem niedoboru magnezu mogą być zaburzenia rytmu serca, tężyczka utajona, zaostrzenie choroby wieńcowej. Magnez można dostarczać, jedząc nasiona dyni, słonecznika, szpinak, jarmuż, bób, otręby, kakao, gorzką czekoladę i migdały.
Potas
Przyjmowanie potasu może w istotny sposób obniżyć ciśnienie krwi, podobnie jak ograniczenie spożycia sodu. Potas bierze udział w przewodzeniu impulsów nerwowych, inicjowaniu procesu skurczu mięśni, regulacji uderzeń serca. Potas znajdziemy w bananach, pomidorach, ziemniakach, nasionach i orzechach.
Sód
Sód działa razem z potasem. Gdy zaburzone zostają proporcje między tymi pierwiastkami, potas nie może spełniać swoich podstawowych funkcji. To właśnie przez ścisłą współpracę z potasem sód jest ważny dla serca. Ponadto minerały te odgrywają istotną rolę w gospodarce wodnej organizmu – razem usuwają z niego nadmiar wody. Sód spełnia również bardzo ważne zadanie w kontrolowaniu ciśnienia krwi.
Niedobór sodu występuje bardzo rzadko, a to głównie dlatego, że większość z nas chętnie sypie sól (chlorek sodu) do potraw. Przesolone są też wędliny, wyroby garmażeryjne, chleb itd. Nadmiar sodu w organizmie prowadzi do zatrzymywania wody w organizmie, a więc podwyższenia ciśnienia. Mogą się pojawiać obrzęki nóg. Wśród groźnych skutków nadmiaru sodu w organizmie można wymienić nie tylko wysokie ciśnienie, ale także choroby nerek, wątroby i nasilenie się objawów cukrzycy. Chcąc zmniejszyć ilość tego pierwiastka, przede wszystkim należy znacznie ograniczyć jedzenie słonych potraw i mięs.
Wapń
Wapń jest niezbędny dla prawidłowego rozwoju kości i zdrowia zębów. Ale wapń jest także potrzebny do przekazywania informacji między komórkami nerwowymi oraz prawidłowego krzepnięcia krwi. Właściwe stężenie wapnia we krwi obniża jej ciśnienie.
Najwięcej wapnia zawiera nabiał (mleko, jogurty i sery). Produkty niskotłuszczowe zawierają go nieco więcej niż pełnotłuste. Wapń znajdziemy również w łososiu, sardynkach (najlepiej jeść je razem z ośćmi), soku pomarańczowym, brokułach (100 gramów gotowanych brokułów zapewnia dorosłemu człowiekowi połowę zalecanej dziennej dawki wapnia) oraz migdałach.
Elektrolity dla dzieci – czy są potrzebne?
Elektrolity – badanie
O tym, czy powinniśmy uzupełniać niedobory elektrolitów i w jaki sposób to robić, powinien zdecydować lekarz po wykonaniu jonogramu.
Poziom elektrolitów warto zbadać, gdy istnieje podejrzenie zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej w organizmie. Badanie jonogramem można wykonać także wtedy, gdy pacjent skarży się na:
- zawroty głowy
- zaburzenia równowagi
- osłabienie
- brak koncentracji
- senność
- zaburzenia rytmu serca
- nieprawidłowe ciśnienie tętnicze
- przy ocenie pracy wątroby i nerek
Zwykle jednak, aby odkryć przyczynę złego samopoczucia, przeprowadza się także inne badania, np. badanie moczu, oznacza się hormony tarczycowe, poziom cholesterolu, poziom kreatyniny lub wykonuje się inne badania, które lekarz uzna za potrzebne.
Przy istotnych niedoborach elektrolitów lekarz decyduje się na podanie odpowiednich leków. W takich sytuacjach dostępne bez recepty elektrolity dla dorosłych w tabletkach musujących do rozpuszczania w wodzie nie wystarczą. Zaburzenia elektrolitowe bardzo często mają konkretną przyczynę somatyczną. Dlatego należy ją znaleźć i – jeśli to możliwe – usunąć.
Stosowanie elektrolitów przez osoby zdrowe, aktywne fizycznie jest wskazane, ale przez krótki czas. Trzeba wybierać jednak te, które nie mają sztucznych słodzików, poprawiaczy smaku, barwników czy aromatów. Najlepiej przyswajają się minerały w formie cytrynianów. Uzupełnienie elektrolitów po treningu poprzez wypicie napoju izotonicznego powinno wyrównać ewentualne niedobory. Ale gdy pomimo uzupełniania płynów i elektrolitów pojawiają się skurcze mięśni, bóle stawów, zawroty głowy, warto zapytać lekarza, jaka może być przyczyna tych dolegliwości.
Prawidłowe stężenie elektrolitów u osób dorosłych wynosi:
- Sód: 135–145 mmol/l
- Potas: 3,5–5,1 mmol/l
- Magnez: 0,65–1,2 mmol/l
- Wapń: 2,25–2,75 mmol/l
- Chlor: 98–106 mmol/l
- Fosforany: 0,81–1,62 mmol/l
Źródło:
Przepis na domowy izotonik
