Spis treści
Refluks żołądkowo-przełykowy – co to?
Refluks żołądkowo-przełykowy polega na tym, że treść pokarmowa podnosi się, jest „wyrzucana” z żołądka z powrotem w kierunku przełyku. Razem z fragmentami pokarmu w górę wędruje kwas solny i enzymy trawienne i to one są głównymi sprawcami odczuwanych przez nas dolegliwości.
Refluks – objawy
Objawy refluksu mogą być różne. Zdarza się, że są tak niewielkie, że niektórzy z nas nawet nie podejrzewają u siebie choroby. Bywa, że rano komuś się odbije, co jakiś czas coś zadrapie w gardle – jednak nie wiążemy tego z żołądkiem ani problemami trawiennymi. Są jednak osoby, które z powodu drażniącego działania kwasu mają poniższe objawy refluksu:
- piekący ból w przełyku
- chrypka bez widocznego powodu
- suchy kaszel
- problemy z oddychaniem
- podrażnienie górnego odcinka układu pokarmowego
- zgaga
- odbijanie się powietrza przy pustym żołądku
- uczucie cofania się treści żołądka
- ból w górnej części brzucha
- pieczenie za mostkiem
To wyraźne sygnały, świadczące o tym, że należy poszukać pomocy u specjalisty.
Niestety, wiele osób bagatelizuje objawy refluksu. Są pacjenci, którzy uważają, że to rodzinne – taka odziedziczona w genach przypadłość, z którą trzeba nauczyć się żyć. Jest to jednak błędne podejście! Jeżeli często zauważamy u siebie poniższe objawy, świadczy to o nieprawidłowościach związanych z trawieniem i funkcjonowaniem żołądka. A musimy pamiętać, że żołądek jest pierwszym odcinkiem układu pokarmowego. Jeżeli tu występują jakieś zaburzenia, to w konsekwencji cały układ pokarmowy działa w dysfunkcji.
Jeżeli nie podejmiemy leczenia i nie zatrzymamy procesu refluksu, z czasem może to doprowadzić do rozwoju innych, groźniejszych dla organizmu jednostek chorobowych. Kwas niszczy szkliwo, mogą więc zacząć się problemy z zębami. Długotrwale nieleczony refluks żołądkowo-przełykowy może prowadzić do owrzodzenia ściany przełyku, a w konsekwencji do stanów zapalnych, a w najgorszym przypadku – nowotworów.
Przyczyny refluksu
Fizjologicznymi przyczynami refluksu żołądkowo-przełykowego mogą być m.in.:
- dysfunkcja dolnego zwieracza przełyku
- przepuklina rozworu przełyku
Lecz nierzadko do refluksu doprowadzamy sami, żyjąc w stresie, jedząc w pośpiechu, byle co i byle jak. Szkodzi nam przetworzone jedzenie, używki, nieregularne spożywanie posiłków. Refluks mogą wywołać zażywane przewlekle leki (antykoncepcyjne, antybiotyki, leki nasercowe, na nadciśnienie, suplementy z duża ilością substancji dodatkowych).
Refluks występuje bardzo często u osób mających nietolerancje pokarmowe, towarzyszy też innym dolegliwościom układu pokarmowego, np. zespołowi jelita drażliwego. Często bywa też problemem osób aktywnych – bardzo często dotyka sportowców wyczynowych, np. biegaczy, którzy rozpoczynają treningi tuż po zjedzeniu posiłku i przez lata takich praktyk dochodzi u nich do niekorzystnych zmian w funkcjonowaniu układu pokarmowego.
Dobra diagnostyka to podstawa
Najbardziej pomocna w rozpoznaniu problemu jest gastroskopia, ale ponieważ jest to inwazyjne i dość nieprzyjemnie badanie, wiele osób stara się go w miarę możliwości uniknąć. Pomocne są badania krwi, pomagające ustalić, czy mamy nietolerancje pokarmowe, a jeśli tak, to na jakie produkty.
Czasem powodem refluksu bywa nieprawidłowe łączenie pokarmów. W takim przypadku prowadzona pod okiem specjalisty dieta eliminacyjna może pomóc ustalić przyczynę dolegliwości. Błędem jest wprowadzanie leczenia bez wcześniejszego ustalenia przyczyn choroby. Wiele osób sięga po preparaty łagodzące objawy zgagi i dzięki nim dolegliwości faktycznie doraźnie się zmniejszają (choć nie u wszystkich).
Ale nie na długo. „Najpóźniej po czterech tygodniach stosowania należy poważnie zastanowić się nad dalszym zażywaniem tego rodzaju preparatów – pisze lekarka Julia Enders w książce „Historia wewnętrzna”. „Jeśli ich nie odstawimy, szybko dowiemy się, jak przekorny potrafi być żołądek. Ponieważ zależy mu na przywróceniu dotychczasowego stężenia kwasów w swoim wnętrzu, równoważąc działanie leku, po prostu zacznie wytwarzać je w zwiększonej ilości. Dlatego preparaty neutralizujące nigdy nie stanowią dobrego rozwiązania na dłuższą metę.” Co więcej, „część preparatów neutralizujących zawiera glin (aluminium). To pierwiastek bardzo niewskazany dla naszego organizmu” – dodaje Julia Enders.
Inną kwestią jest fakt, że kwas żołądkowy jest nam bardzo potrzebny. Niszczy wirusy i bakterie, które z pożywienia czy innych źródeł dostają się do organizmu. Wspomaga trawienie, dzięki czemu dostarczane w postaci pokarmów „paliwo” staje się dla organizmu bardziej biodostępne. Dzięki niemu przyswajamy więcej potrzebnych składników odżywczych, mamy więcej energii, lepiej wyglądamy.
Halitoza – jak poradzić sobie z nieprzyjemnym zapachem z ust?
Co na refluks? Leczenie poprzez zmianę nawyków
Nie można bagatelizować pierwszych, nawet tych dość łagodnych objawów. Bardzo ważna w łagodzeniu, a docelowo leczeniu refluksu jest odpowiednio dobrana dieta na refluks prowadzona we współpracy z lekarzem. Sposób odżywiania powinien zostać dobrany indywidualnie dla każdego pacjenta na podstawie wyników badań diagnostycznych – najważniejsze, to znaleźć przyczynę dolegliwości i ją wyeliminować!
Są jednak zasady, które obowiązują wszystkich. Przestrzegając ich można znacząco poprawić swoje samopoczucie, a także zapobiec rozwojowi ewentualnych chorób, które mogłyby rozwinąć się na skutek powikłań.
- Przede wszystkim dobrze jest zminimalizować ilość spożywanego nabiału i glutenu, które mogą działać drażniąco na układ pokarmowy.
- Warto zwrócić uwagę na to, jak organizm reaguje na rośliny strączkowe, cebulę, czosnek, niektóre owoce i inne produkty FODMAP (fermentujące oligosacharydy, disacharydy, monosacharydy oraz poliole).
- Na pewno należy również wyeliminować z diety jedzenie typu fast-food, słone i słodkie przekąski (czipsy, batoniki, słone orzeszki).
- Obowiązkowo odstawiamy także cukier, napoje gazowane, używki, które podrażniają błonę śluzową żołądka (alkohol, papierosy, kawę).
Najkorzystniejsza dla osób z refluksem jest dieta rozdzielna, oparta na zasadzie niełączenia białek z węglowodanami oraz unikanie smażonego jedzenia. Spożywane potrawy nie powinny być gorące ani zimne, najlepiej, żeby miały temperaturę nieco wyższą, niż temperatura pokojowa.
Dobre działanie łagodzące refluks i zgagę mają:
- kisiel z siemienia lnianego
- mieszanka ziołowa z majeranku, mięty, lukrecji albo skrzypu
- zupy jarzynowe
Jak zapobiegać refluksowi?
Żeby zdrowo żyć, trzeba przede wszystkim postarać się wyeliminować stres. Bardzo ważny jest też sposób jedzenia – jedzmy regularnie, bez pośpiechu (gdy jemy szybko, połykamy powietrze, a to sprzyja wyrzucaniu treści pokarmowej w górę), dokładnie przeżuwając każdy kęs.
Nawet pozycja, w jakiej spożywamy posiłki, ma znaczenie – powinniśmy siedzieć prosto, tak, aby nie zgniatać żołądka i umożliwiać pożywieniu swobodne przemieszczanie się przez układ pokarmowy.
Lepiej nie popijać do posiłków, ponieważ powoduje to rozrzedzanie kwasów żołądkowych i spowolnienie procesu trawienia. Ostatni posiłek należy zjeść co najmniej 2 godziny przed snem.
Dieta na refluks
Przykładowa dieta pozwalająca łagodzić objawy refluksu i zapobiegać im.
(przepisy pochodzą z: www.ajwendieta.pl)
Śniadanie (do wyboru)
1. Gotowane jajka
- 2-3 jajka
Do gotującej się wody za pomocą łyżki wkładamy jajka. Gotujemy 2-4 minuty (w zależności o wielkości). Wyjmujemy łyżką i wkładamy na chwilę do zimnej wody.
2. Sałatka jarzynowa
- 2 marchewki
- 1 pietruszka
- ¼ selera korzeniowego
- 1 ziemniak
- 2 ugotowane na twardo jajka
- 1 małe jabłko
- 2-3 ogórki kiszone
- 1 płaska łyżka musztardy sarepskiej
- 2-3 łyżki majonezu
- ½ małego pęczka zielonej pietruszki
- sól, pieprz
Marchew, pietruszkę, seler i ziemniaka płuczemy i wrzucamy do garnka. Zalewamy gorącą wodą i gotujemy 25 min. Ogórki kroimy w kostkę i kładziemy na sicie, żeby odciekła z nich woda. Jajka obieramy i kroimy w kostkę. Jabłko przekrawamy na pół, wycinamy gniazdo nasienne i ogonek i kroimy w kostkę. Pietruszkę płuczemy, otrząsamy z wody i drobno siekamy. Bierzemy garnek z ugotowanymi warzywami i odlewamy gorącą wodę do zlewu.
Zalewamy warzywa zimną wodą z kranu, czekamy chwilę, aż ostygną. Obieramy wszystkie ugotowane warzywa i kroimy w kostkę. Pokrojone warzywa wrzucamy do miski, dodajemy odcedzone ogórki, pokrojone jajka, jabłko, majonez, musztardę, posiekaną pietruszkę. Wszystko mieszamy, lekko solimy i pieprzymy.
Przekąska (do wyboru)
1. Kanapki z chleba gryczanego lub naleśniki z mąki ryżowej
- 4 kromki chleba gryczanego
- 4 plastry wędzonej szynki
- 1 pomidor
- 2 liście sałaty
- ¼ kostki masła
Chleb smarujemy masłem. Na dwie kromki kładziemy sałatę, plastry szynki i pomidora. Przykrywamy każdą kanapkę drugą posmarowaną kromką.
2. Naleśniki samuraja
- 100 ml gęstego mleka kokosowego + 150 ml wody (jeśli posiadamy mało tłuste mleko kokosowe, używamy 250 ml)
- 100 g mąki ryżowej
- 2 jajka
- 1 łyżeczka masła klarowanego do smażenia
Wszystkie składniki mieszamy w misce (można użyć miksera, albo ręcznie wymieszać trzepaczką). Patelnię smarujemy małą ilością masła i rozgrzewamy. Nalewamy porcję ciasta. Po minucie obracamy naleśnik i chwilę smażymy z drugiej strony. Kolejne smażymy już bez smarowania patelni tłuszczem.
Obiad (do wyboru)
1. Cukinia faszerowana z kurczakiem
- 1 cukinia – około 200 g
- 1 mały filet z kurczaka – około 120 g
- ½ marchewki
- ½ pietruszki
- ½ cebuli
- sól, pieprz
- gałązka tymianku lub szczypta
- suszonego tymianku
- 1-2 łyżki masła klarowanego lub smalcu
- 2 łyżki przecieru / koncentratu
- pomidorowego
- ½ papryki czerwonej
Sos pomidorowy:
- 2 pomidory
- ½ papryki czerwonej
- ½ cebuli
- 2 ząbki czosnku
- 1 szklanka rosołu
- sól, pieprz
Cukinię przekrawamy wzdłuż na pół. Łyżką wydrążamy miękki środek. Kurczaka kroimy w paseczki, paprykę w kostkę (gniazdo nasienne wyrzucamy). Marchew, pietruszkę i cebulę obieramy i kroimy w kostkę.
Włączamy piekarnik na 180 st. C. Na patelni rozgrzewamy tłuszcz, wrzucamy cebulę i czosnek, dodajemy kurczaka, zasmażamy 2 minuty. Dodajemy koncentrat i paprykę, lekko solimy i pieprzymy, dodajemy posiekany świeży tymianek (lub szczyptę suszonego). Mieszamy, przykrywamy pokrywką, zmniejszamy ogień i dusimy 5 minut. Nakładamy farsz na połówki cukinii. Cukinie układamy w naczyniu żaroodpornym, wkładamy do piekarnika na 20 minut.
2. Rosół z gęsi
- 1 gęś
- 6 marchewek
- 5 pietruszek
- 1 seler wielkości pięści
- ½ pora
- 2 cebule
- 4 ząbki czosnku
- 5 liści laurowych
- 10 kulek ziela angielskiego
- Sól, pieprz
Zaczynamy od tego, że bierzemy litrową plastikową butelkę. Wlewamy do niej zimną wodę, zakręcamy i wkładamy do zamrażalnika. Gęś kładziemy na desce, wycinamy piersi i odcinamy nogi (mięso użyjemy do dań obiadowych, szkoda go do rosołu). Zostanie nam korpus ptaka i skrzydła. Wrzucamy je do garnka, zalewamy zimną wodą do wysokości połowy garnka.
Cebulę i czosnek, razem z łupinami kroimy na 4 części i wrzucamy do garnka. Dodajemy warzywa, liść laurowy i ziele angielskie. Wsypujemy czubatą łyżkę soli i płaską łyżeczkę pieprzu. Gotujemy na małym ogniu.
Po około 40 minutach zaczną się pojawiać szumowiny (piana) – zbieramy je i wyrzucamy. Po półtorej godzinie gotowania powinien już się robić przejrzysty rosołek
Wyjmujemy z zamrażarki butelkę z wodą i połowę wlewamy do rosołu, resztę odstawiamy do lodówki. Po kolejnych 45 minutach dolewamy resztę wody i gotujemy jeszcze ok. 20 min. Próbujemy, doprawiamy solą i pieprzem.
Gdy rosół wystygnie, wyjmujemy z niego warzywa, przecedzamy przez sito.
Kolacja
1. Krupnik gryczany
- krupnik gryczany
- 1 marchewka
- 1 pietruszka
- ¼ selera korzeniowego
- 1 cebula
- 100 g kaszy gryczanej niepalonej (białej)
- 2 łyżki posiekanej zielonej pietruszki
- sól, pieprz
- 2 łyżki smalcu
- 1 litr rosołu/bulionu
Marchew, pietruszkę i seler obieramy i kroimy w paski lub kostkę. Cebulę obieramy i kroimy w kostkę. W garnku rozgrzewamy tłuszcz, wrzucamy cebulę, zasmażamy 2 minuty. Dodajemy warzywa i zasmażamy 5 minut. Wlewamy rosół i zaczynamy gotować. Gdy zacznie wrzeć wrzucamy kaszę gryczaną i gotujemy ok. 10 minut, aż kasza będzie miękka. Przed podaniem posypujemy posiekaną pietruszką.
