Ból głowy może mieć rozmaite podłoże. Zatokowy ból głowy jest objawem wtórnym. Zasadniczą przyczyną dolegliwości jest stan zapalny zatok. Ból jest uciążliwy, może utrzymywać się przez dość długi czas (znacznie dłużej niż przy np. przeziębieniu) i istotnie uprzykrzać nam życie.
Spis treści
Zatokowy ból głowy – przyczyny
Zatoki są połączonymi ze sobą pustymi przestrzeniami zlokalizowanymi w czaszce – za kośćmi policzkowymi, nosem oraz czołem. Wyróżniamy zatoki szczękowe, czołowe, klinowe i sitowe. Zdrowe zatoki wytwarzają śluz, który zatrzymuje szkodliwe drobnoustroje i zanieczyszczenia.
Przy zapaleniu zatok dochodzi do obrzęku błony śluzowej wyściełającej zatoki i przewodów je łączących. W efekcie ilość śluzu wewnątrz zatok zwiększa się na tyle, że nie jest on w stanie normalnie z nich spływać, powodując nie tylko niedrożność nosa, ale również zwiększenie ciśnienia w zatokach objętych procesem zapalnym.
Wzrost ciśnienia, przy jednocześnie upośledzonej drożności i zablokowaniu ujść zatok, jest bezpośrednim powodem pojawienia się zatokowego bólu głowy.
Zatokowy ból głowy – objawy
Ból głowy spowodowany przez chore zatoki ma najczęściej charakter pulsujący, często towarzyszy mu uczucie rozpierania w obrębie twarzy oraz u nasady nosa. Może być zlokalizowany jednostronnie, po tej samej stronie, po której rozwinął się stan zapalny. Może również promieniować w kierunku innych części twarzy.
Charakterystyczne jest to, że ból zatokowy nasila się pod wpływem ucisku okolic zajętej zatoki lub opukiwania chorego miejsca. Jego intensywność wzrasta również podczas próby opróżnienia nosa albo przy kaszlu. Typowe jest także pogorszenie dolegliwości bólowych przy pochylaniu głowy do przodu.
Ból głowy od zatok może być ćmiący i przytłumiony, lecz także intensywny i silny. Przez to może sprawiać trudności diagnostyczne, ponieważ zatokowy ból głowy ma wiele cech wspólnych z napięciowym bólem głowy. A jeżeli jest rozpierający i przebiega bez aury, może być podobny do bólu migrenowego. Dlatego aby podjąć właściwe leczenie, ważne jest przede wszystkim ustalenie rzeczywistej przyczyny bólu głowy.
Aby potwierdzić diagnozę zatokowego bólu głowy, należy zwrócić uwagę na objawy współistniejące. Do takich najczęściej należą:
- podwyższona temperatura ciała
- zatkany nos
- katar – spływający przodem lub po tylnej ścianie gardła
- uczucie rozpierania i ból twarzy – w zależności od tego, których zatok dotyczy stan zapalny, obserwuje się np. bóle kości policzkowych, szczęki, oczodołów, okolic czoła i zatok
- utrata lub pogorszenie węchu
- uczucie pełności u nasady nosa
- ból zębów – szczególnie jeśli stanem zapalnym objęta jest zatoka szczękowa
- ogólne rozbicie i złe samopoczucie
Cechą charakterystyczną zatokowego bólu głowy jest także nasilenie dolegliwości bólowych w pozycji leżącej. Dlatego chory najgorzej czuje się zwykle rano, po przebudzeniu, przy próbie wydmuchania nosa, gdy zalegająca wydzielina utrudnia oddychanie, a ból głowy jest najbardziej intensywny.
Warto wiedzieć, że w przypadku zapalenia zatok najpierw pojawia się katar, a następnie ból głowy, który potem nasila się i utrzymuje nawet przez dłuższy czas. Jeśli natomiast mamy do czynienia z przeziębieniem, w którym również obecne są powyższe symptomy, ból głowy dość szybko ustępuje.
Domowe sposoby na zatokowy ból głowy
Jeśli dokuczają nam chore zatoki i związany z tym ból głowy, warto sięgnąć po naturalne, domowe sposoby ich leczenia. Tym bardziej że przy infekcji zatok najczęściej mamy do czynienia z atakiem wirusów, na które trudno znaleźć skuteczne leki konwencjonalne. Spośród dostępnych, prostych i niedrogich metod polecić można między innymi następujące:
Inhalacje parowe
Wdychanie gorącej pary pomaga odblokować nos i ułatwia oddychanie. Można przygotować inhalacje parowe z dodatkiem rumianku, tymianku, szałwii lub naturalnych olejków eterycznych, takich jak np. eukaliptusowy, lawendowy, miętowy lub sosnowy. Do miski lub garnka z gorącą wodą dodajemy zioła lub kilka kropli olejku, nakrywamy głowę ręcznikiem i wdychamy gorącą parę.
Aromatyczna para ułatwia usunięcie wydzieliny, udrażnia nos i odblokowuje drogi oddechowe. Zawarte w ziołach związki działają przy okazji przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo i antyseptycznie, co ułatwia szybsze pozbycie się infekcji zatok i bólu głowy.
Gorąca kąpiel
Zadziała na podobnej zasadzie jak inhalacje, lecz jednocześnie rozgrzeje nas ogólnie. Gorąca woda dobrze współpracuje z olejkami eterycznymi, które działają leczniczo i poprawiają samopoczucie. Przy zablokowanym nosie dobrze działa olejek miętowy, sosnowy, herbaciany czy tymiankowy. Ciepła kąpiel poprawia krążenie i rozszerza naczynia krwionośne, co może złagodzić ból głowy.
Płukanie zatok
Płukanie, czyli irygacja, oczyszcza zatoki, nawilża ich śluzówki, łagodzi nieprzyjemne uczucie rozpierania i zmniejsza dolegliwości bólowe wynikające z nagromadzenia śluzu i niedrożności nosa. Do płukania zatok używa się gotowej, jałowej soli fizjologicznej, którą można kupić w aptece. Dostępne są również specjalne zestawy do irygacji, zawierające irygator oraz saszetki z solą do rozpuszczenia.
Uwaga! Lepiej nie sporządzać roztworu soli samodzielnie, ponieważ jeśli jego stężenie będzie zbyt duże, można silnie podrażnić śluzówki nosa i zatok i niepotrzebnie nasilić stan zapalny.
Homeopatia
Homeopatia pomaga zredukować dolegliwości związane z zapaleniem zatok, w tym złagodzić zatokowy ból głowy. Dobierana jest na podstawie szczegółowych objawów, jakie prezentuje chory, rodzaju wydzieliny oraz indywidualnego sposobu odczuwania choroby.
W przypadku całkowitej blokady nosa, z silnym uczuciem zapchania, opuchnięcia i bolesnego rozpierania u nasady nosa, gdy chory ma potrzebę nieustannego, aczkolwiek bezskutecznego wydmuchiwania nosa, pomocna może się okazać homeopatyczna sticta pulmonaria. Jeśli natomiast mamy do czynienia z zapaleniem zatok, któremu towarzyszy gęsty, ropny, kleisty, żółty katar, a dodatkowo pojawia się silny zatokowy ból głowy, któremu towarzyszy uczucie rozpierania, warto sięgnąć po homeopatyczne kalium bichromicum.
Przy zapaleniu zatok z ropną wydzieliną, gdy chory skarży się na silny ból głowy od zatok i wykazuje przy tym dużą nadwrażliwość na zimno, można rozważyć homeopatyczny hepar sulfur. Gdy zaś wydzielina w przebiegu zapalenia zatok jest wodnista, lecz ma charakter palący i podrażniający, co powoduje silny ból zatok i ucisk u nasady nosa, pomocne może okazać się homeopatyczne kalium iodatum.
Ciepłe okłady na zatoki
Zatoki lubią ciepło, które przyjemnie je ogrzewa, co zazwyczaj poprawia samopoczucie i łagodzi dolegliwości. Dlatego przykładanie na bolące miejsca ciepłych okładów może przynieść ulgę choremu.
Do ciepłego kompresu najlepiej nadaje się zwykła sól kamienna, np. kłodawska (ale może być też sól himalajska). Dodajemy do niej kilka plasterków suszonego imbiru, kilka gwiazdek anyżu, dwie pokruszone laski cynamonu cejlońskiego i kilkanaście goździków. Całość umieszczamy na suchej patelni i podgrzewamy do temperatury, która nie spowoduje poparzenia skóry.
Mieszaninę przesypujemy do płóciennego woreczka, który dokładnie zawiązujemy i przykładamy na bolące zatoki – na czoło, policzki, skronie, oczodoły. Ciepłe okłady można stosować regularnie, zarówno w przypadku ostrego, jak i przewlekłego zapalenia zatok oraz przy towarzyszącym mu bólu głowy.
Częste nawadnianie organizmu
Picie dużej ilości płynów pozwoli rozrzedzić zalegającą wydzielinę i oczyścić drogi oddechowe. Płyny muszą być ciepłe! Korzystne działanie przy nadmiarze śluzu i zablokowanym nosie wykazują napary z tymianku, anyżu, majeranku lub krwawnika. W czasie infekcji warto również pić herbatę z imbirem, cynamonem i goździkami, a do potraw dodawać przyprawy rozgrzewające, takie jak czosnek, chili, pieprz, rozmaryn, kolendra. Nie tylko rozgrzeją nas od środka, lecz także osuszą wydzielinę kataralną.
Nawilżanie powietrza
Przesuszone powietrze w pomieszczeniach, w których przebywamy i śpimy, sprzyja wysuszeniu śluzówek nosa i zatok. Tylko odpowiednio nawilżone i drożne drogi oddechowe mogą prawidłowo spełniać swoje zadanie i chronić nas przed zarazkami. Niewystarczające nawilżenie błon śluzowych sprzyja podrażnieniom oraz uniemożliwia eliminację szkodliwych drobnoustrojów wraz ze śluzem.
Zatokowy ból głowy – kiedy udać się do lekarza?
Ponieważ zapalenie zatok przynosowych jest najczęściej skutkiem infekcji wirusowej, leczenie najlepiej zacząć od jak najszybszego wdrożenia domowych, naturalnych sposobów na chore zatoki. Z reguły okazują się skuteczne i pozwalają szybko uporać się ze schorzeniem. Jednak czasami sytuacja może wymagać wizyty lekarskiej.
Do lekarza należy się udać przy wystąpieniu następujących objawów:
- wysoka gorączka – gdy temperatura ciała przekracza 39 stopni i utrzymuje się na tym poziomie
- silny ból twarzy i/lub ból głowy utrudniający codzienne funkcjonowanie
- zapalenie zatok, którego objawy, w tym zatokowy ból głowy, utrzymują się ponad tydzień i nie obserwujemy żadnej poprawy, pomimo zastosowanych metod leczniczych
- pogarszanie się stanu chorego
- pojawienie się objawów, które wskazują na stan ropny, wymagający zastosowania silniejszych leków, np. antybiotyków
Przy wyżej opisanych symptomach konieczne jest przede wszystkim postawienie prawidłowej diagnozy, co umożliwia skuteczną terapię, prowadzącą do jak najszybszego wyleczenia stanu zapalnego zatok. Jeśli stan ostry przeradza się w schorzenie przewlekłe, konieczna będzie również wizyta u specjalisty laryngologa celem dalszego leczenia.
Zatokowy ból głowy – leczenie
Leczenie zatokowego bólu głowy polega zasadniczo na wyleczeniu zapalenia zatok. Jeśli bowiem usuniemy przyczynę choroby, to jej objawy również ustąpią. W tym przypadku jest to głównie leczenie objawowe, czyli łagodzące dolegliwości związane z bólem, obrzękiem czy niedrożnym nosem.
Choremu aplikujemy zwykle środki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Często sięgamy po krople obkurczające śluzówki – tu jednak należy zachować szczególną ostrożność i stosować tego typu preparaty jak najkrócej i jak najrzadziej. Podawane zbyt często i zbyt długo doprowadzą do wysuszenia śluzówki i zniszczenia aparatu rzęskowego, przez co stracimy naturalną barierę ochronną, a nos będzie coraz bardziej niedrożny.
Czasami stosuje się leki mukolityczne, czyli rozrzedzające wydzielinę chorobową i ułatwiające jej usunięcie z dróg oddechowych. A w przypadku gdy przyczyną dolegliwości jest alergia, można okresowo wspomóc się lekami antyhistaminowymi.
W stanach poważniejszych może okazać się konieczne podanie antybiotyku lub leków sterydowych. O tym jednak zawsze musi zadecydować lekarz.
Źródła:
- Zielińska-Bliźniewska, H., Kowalski, J., Olszewski, J. (2019). Ostry ból głowy – zatokopochodny czy innego pochodzenia? Stany Nagłe po Dyplomie, 02. Pobrane z: LINK
- Instytut Diagnostyki i Leczenia Bólu. (b.d.). Zatokowy ból głowy. Pobrane 13 stycznia 2024. Pobrane z: LINK
