Nagietek lekarski (Calendula officinalis L.) to jednoroczna roślina należąca do rodziny astrowatych. Jest chętnie wysiewany w ogrodach ze względu na walory dekoracyjne. W Polsce nagietek lekarski kwitnie najintensywniej na przełomie maja i czerwca, a przy odpowiedniej pielęgnacji jego kwiaty mogą nas cieszyć do końca września, a nawet do listopada.
Najwięcej właściwości leczniczych mają kwiaty nagietka o intensywnej pomarańczowej barwie, ponieważ zawierają cenne karotenoidy. Należy je zbierać w lipcu i sierpniu, gdyż wtedy zawierają najwięcej substancji aktywnych. Kwiaty suszymy w miejscu przewiewnym i lekko zacienionym.
Spis treści
Nagietek lekarski – właściwości lecznicze
Lista zalet nagietka lekarskiego jest długa. W medycynie ludowej nagietek był wykorzystywany od wieków jako środek na owrzodzenia i trudno gojące się rany. Podawano go także przy problemach żołądkowych oraz wtedy, gdy podejrzewano poważne zatrucie.
Wśród istotnych właściwości leczniczych wymienia się wspomaganie leczenia stanów zapalnych. Nagietek przyśpiesza gojenie się ran i działa przeciwgrzybiczo oraz przeciwzapalnie. Jest zalecany przy owrzodzeniach skóry, poparzeniach (także słonecznych) i odmrożeniach. Okłady z naparu z nagietka pomagają przy stłuczeniach, obrzękach, siniakach i urazach.
Nagietek lekarski wykazuje dobroczynne działanie na układ pokarmowy, ponieważ ma właściwości rozkurczowe i żółciopędne. Łagodzi bóle menstruacyjne i działa moczopędnie. Sprawdza się przy leczeniu grzybicy pochwy oraz rzęsistkowicy.
Wiele się mówi o tym, że nagietek lekarski ma działanie przeciwnowotworowe. Trzeba jednak jeszcze wielu badań, aby potwierdzić to przypuszczenie. Na bazie nagietka przygotowuje się często leki i krople do oczu, gdyż likwiduje uczucie pieczenia, swędzenia oraz działa nawilżająco na spojówki.
Herbata z nagietka – właściwości i zastosowanie
Zielarze często podkreślają, że nagietek lekarski to roślina, która leczy ciało, umysł i duszę. Dzieje się tak, ponieważ w składzie suszonych kwiatów nagietka znajdziemy:
- saponiny triterpenowe
- pochodne kwasu oleanolowego
- alkohole triterpenowe oraz ich estry
- sterole
- karotenoidy
- flawonoidy
- kumarynę
- olejki eteryczne
- węglowodory alifatyczne
- związki siarki
- polisacharydy
Picie herbaty z nagietka wspiera kondycję układu oddechowego. Napój podnosi odporność organizmu, ma działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne, dzięki czemu łagodzi podrażnienia błony śluzowej jamy ustnej, gardła i strun głosowych.
Herbata z nagietka łagodzi dolegliwości ze strony żołądka, jelit, jak również dróg żółciowych i wątroby.Pomaga też pozbyć się zaparć oraz łagodzi skurcze przewodu pokarmowego. Rozkurczowe działanie nagietka pozwala na zmniejszenie uporczywego bólu podczas miesiączki. Herbata jest polecana także paniom wchodzącym w okres menopauzalny, ponieważ zmniejsza częstość występowania uderzeń gorąca, przynosi spokój i chroni przed gwałtownymi zmianami nastroju.
Warto też wykorzystywać działanie nagietka związane z poprawą kondycji skóry, zwłaszcza wtedy, gdy zmagamy się z stanem zapalnym, trądzikiem (także trądzikiem różowatym) oraz przebarwieniami.
Jak przygotować herbatę z nagietka?
Nie jest to trudne zadanie. Herbatę można sporządzić z suszonych lub świeżych kwiatów nagietka. Susz można przygotować samodzielnie lub kupić w aptekach i sklepach zielarskich.
Właściwości lecznicze herbaty z nagietka wydobędziesz poprzez odpowiednie przygotowanie napoju. Weź 1 lub 2 łyżeczki suszu i zalej je szklanką gorącej (nie wrzącej) wody, przykryj i pozostaw na 10–15 minut. Następnie całość przecedź przez sitko i wypij. Jeżeli chcesz wzbogacić smak herbaty, dodaj odrobinę miodu lub soku z cytryny.
W okresie kwitnienia rośliny możesz przygotować herbatę ze świeżych kwiatów. 3–4 kwiaty nagietka zalej gorącą wodą (najlepiej 90 st. C), przykryj i odstaw na 15 minut. Przecedź przez sitko i wypij.
Gdy chcesz w pełni wykorzystać właściwości rośliny, pij herbatę z nagietka 2–3 razy dziennie.
Kto powinien pić herbatę z nagietka?
Kiedyś wierzono, że płatki nagietka włożone pod poduszkę zapewnią spokojny sen. Dziś nie ma już takich praktyk, ale wiadomo, że regularne picie herbaty z nagietka pomaga się wyciszyć. A więc każdy nerwus powinien mieć ją pod ręką.
Herbata zalecana jest także osobom, które cierpią na stany zapalne i skurcze przewodu pokarmowego oraz owrzodzenia żołądka i jelit. Warto pamiętać, że herbata łagodzi objawy niestrawności i może być środkiem hamującym objawy przejedzenia oraz nadużycia alkoholu. Pomoże też osobom, u których stwierdzono niedostateczne wydzielanie soku żołądkowego i żółci.
Przygotowana z nagietka herbata rozwiąże problemy z cerą u osób zmagających się z trądzikiem, ponieważ przyspiesza gojenie wyprysków i zapobiega powstawaniu zaskórników. Kosmetyczne właściwości nagietka będą pomocne przy pielęgnacji skóry skłonnej do łuszczenia się i przesuszania. Kwiat nagietka jest zalecany we wszystkich stanach zapalnych skóry.
Herbata sprawdza się przy przeziębieniach, ponieważ wzmacnia odporność organizmu, a poza tym łagodzi stany zapalne błon śluzowych gardła i krtani. Obniża ciśnienie krwi, a więc jest polecana nadciśnieniowcom. Ale jeśli leczysz się na nadciśnienie tętnicze, picie herbaty nagietkowej omów najpierw z lekarzem.
Właściwości przeciwzapalne nagietka mogą wykorzystywać osoby, które mają trudno gojące się rany czy owrzodzenia, np. podudzi. W tym celu należy przygotować odwar z nagietka do stosowania zewnętrznego. 3 łyżki stołowe kwiatów zalej szklanką wrzątku i przez 10 minut podgrzewaj pod przykryciem na małym ogniu, bez doprowadzania do wrzenia. Po wystudzeniu odwaru zamocz w nim gazę i przykładaj na ranę. Po 15 minutach zdejmij kompres. Gdy skóra wyschnie, można nałożyć na nią cienką warstwę maści z nagietka lekarskiego.
Wewnętrznie nagietek stosuje się przy nieregularnych lub bolesnych miesiączkach (herbatę należy zacząć pić kilka dni przed zbliżającym się okresem 3 razy dziennie). Nagietek lekarski powinny też stosować kobiety w okresie menopauzy, ponieważ łagodzi on objawy klimakterium.
Herbata z nagietka – przeciwwskazania
- Nagietek lekarski ma cenne właściwości lecznicze, ale nie należy zapominać o tym, że stosowany niewłaściwie lub w nadmiarze może zaszkodzić.
- Produktów z nagietkiem powinny unikać osoby uczulone na rośliny z rodziny astrowatych. Nieprzestrzeganie tej zasady może zakończyć się wystąpieniem ostrej reakcji alergicznej.
- Herbata może wzmagać działanie leków na bezsenność, niepokój i stres, ponieważ nagietek wchodzi w interakcje z substancjami czynnymi zawartymi w tych lekach.
- Nagietek ma też silne właściwości moczopędne. Dlatego też nie należy łączyć gotowych moczopędnych preparatów leczniczych z nagietkiem, aby nie prowokować zaburzeń elektrolitowych.
Źródła:
- Strzelecka, H., Kowalski, J. (red.) (2000). Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Rogala, J., Maciej, R. (red.) (2021). Boża apteka. Zioła dobre na wszystko. Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Olesiejuk.
