Istnieje wiele czynników, które mogą zaburzyć prawidłowe funkcjonowanie układu limfatycznego. Warto zatem bliżej przyjrzeć się, za co tak właściwie ten układ jest odpowiedzialny, jak pracuje i jak możesz skutecznie poradzić sobie z jego zaburzeniami.
Jedną z metod o dużej skuteczności jest masaż (drenaż) limfatyczny. Nie tylko poprawia ogólną kondycję i samopoczucie, lecz także zapewnia lepszą odporność, lepsze odżywienie tkanek, redukuje zmęczenie i skutki stresu. Przeczytaj, dlaczego jeszcze warto z niego korzystać.
Spis treści
Czym jest układ limfatyczny i jak działa?
Układ limfatyczny to specyficzny układ naczyń i narządów, które mają zapewnić sprawny przepływ limfy w całym organizmie. Limfę nazywamy inaczej chłonką, a układ limfatyczny – układem chłonnym. Narządy wchodzące w skład układu limfatycznego to grasica, migdałki oraz węzły chłonne. To w nich produkowane są limfocyty (bardzo ważne komórki układu odpornościowego), które wraz z limfą transportowane są do krwi poprzez naczynia limfatyczne.
W przeciwieństwie do układu krwionośnego układ chłonny jest układem otwartym, co znaczy, że limfa płynie pod bardzo małym ciśnieniem tylko w jednym kierunku – z obwodu w kierunku serca. Dlatego tak duże znaczenie ma prawidłowa technika wykonywania masażu limfatycznego i kierunek, w jakim masażysta „naprowadza” chłonkę na właściwe tory.
Rola układu limfatycznego
Układ chłonny bierze udział w procesach odpornościowych, czyli w odpowiedzi na różnego rodzaju zakażenia. W limfie bowiem znajdują się komórki układu immunologicznego, uaktywniające się w stanach infekcyjnych oraz zapalnych.
Podstawową funkcją układu limfatycznego jest transport limfy, usuwanie toksyn z organizmu oraz pochłanianie i drenaż płynu, który znajduje się w przestrzeni międzykomórkowej. Prawidłowo funkcjonujący układ limfatyczny chroni nas w ten sposób przed obrzękami, czyli zastojem chłonki.
Jak powstaje obrzęk limfatyczny?
W wyniku spowolnienia lub zatrzymania przepływu limfy dochodzi do jej przesączania się do tkanek i gromadzenia w przestrzeniach międzytkankowych. Tak powstaje obrzęk limfatyczny. Na danym obszarze gromadzi się nie tylko nadmiar wody, ale również komórki odpornościowe, białka, szkodliwe produkty przemiany materii oraz bakterie.
Obrzęk limfatyczny dotyczy najczęściej kończyn, zwłaszcza nóg, ale może pojawić się także w innych okolicach, np. na twarzy, rękach lub brzuchu. Gdy uciśniesz palcem nabrzmiałą skórę, pozostanie wgłębienie.
Obrzęk limfatyczny z czasem może skutkować coraz silniejszą tendencją do rozwoju stanów zapalnych, a także zakażeń bakteryjnych skóry i tkanki podskórnej. Stopniowo może pojawiać się również uczucie ciężkości nóg, a nawet zniekształcenie kończyny dotkniętej dolegliwością.
Przyczyny powstawania obrzęku limfatycznego
Prawidłowy transport chłonki możliwy jest w zasadzie głównie podczas ruchu i aktywności fizycznej. Gdy się poruszasz, mięśnie szkieletowe kurczą się i przepychają limfę przez naczynia limfatyczne. Jeśli długo przebywasz w jednej pozycji, szczególnie w wyniku długotrwałego stania lub siedzenia, pompa mięśniowa nie jest uruchamiana, krążenie krwi i limfy jest spowolnione i dochodzi do zastojów. Utrudnieniu i zaburzeniu najłatwiej ulega krążenie limfy w kończynach dolnych, dlatego najczęściej spotykany jest obrzęk limfatyczny nóg. Opuchlizna pojawia się szczególnie w okolicach kostek oraz stóp.
Najczęstsze przyczyny obrzęku limfatycznego to przede wszystkim:
- długotrwałe przebywanie w pozycji siedzącej lub stojącej
- przemęczenie, przeciążenie fizyczne
- zbyt mało lub całkowity brak aktywności fizycznej
Obrzęki mogą pojawiać się także wskutek niektórych schorzeń, np. przewlekłej niewydolności układu krążenia (zaburzenia krążenia żylnego i żylno-limfatycznego), zaburzeń hormonalnych, m.in. w przebiegu chorób tarczycy lub w cukrzycy, chorób tkanki łącznej, reumatoidalnego lub łuszczycowego zapalenia stawów. Mogą być wynikiem stanu zapalnego, np. zapalenia naczyń chłonnych, węzłów chłonnych czy stawów. Nierzadko pojawiają się po leczeniu operacyjnym, po radioterapii w leczeniu onkologicznym lub po urazie.
Ustalenie przyczyny obrzęku limfatycznego jest bardzo ważne, ponieważ jest on często objawem wtórnym, wynikającym z jakiejś choroby pierwotnej. Wyleczenie tej choroby powoduje ustąpienie obrzęków. Zasadniczo jednak podstawową metodą leczenia obrzęków jest fizjoterapia i stosowany w niej masaż limfatyczny.
Na czym polega masaż limfatyczny?
Masaż limfatyczny nazywany jest często także drenażem limfatycznym. Poprzez zastosowany tu odpowiedni ucisk usprawnia przepływ limfy i jej drenaż, ułatwia detoksykację organizmu i pozwala pozbyć się obrzęków. Drenaż limfatyczny jest zabiegiem bezbolesnym, a często wręcz relaksującym i znacznie poprawiającym samopoczucie i stan pacjenta.
Jak wygląda zabieg drenażu limfatycznego?
Masaż limfatyczny polega na równomiernym uciskaniu określonych partii ciała. Można go wykonać manualnie, przy użyciu siły rąk – najlepiej, żeby robił to wykwalifikowany fizjoterapeuta. Czasami do takiego masażu wykorzystuje się również specjalne, profesjonalne urządzenia.
Aby prawidłowo wykonać drenaż limfatyczny, zaczyna się go od najbardziej dystalnych części ciała, czyli w okolicach najbardziej oddalonych od serca – zwykle są to kończyny dolne. Następnie, poprzez zastosowanie ucisku o określonej sile, terapeuta przesuwa się w kierunku serca, usprawniając przepływ chłonki i odprowadzając jej nadmiar do węzłów chłonnych.
Jak działa masaż limfatyczny?
Drenaż limfatyczny pobudza układ krwionośny i chłonny do pracy i pozwala mechanicznie „przepchnąć” zablokowaną limfę we właściwym kierunku. W zależności od tego, jakich efektów spodziewasz się po takim zabiegu, będą one widoczne i odczuwalne szybciej (czasem nawet po jednym zabiegu) lub później, jeśli problem jest zaawansowany.
Masaż limfatyczny można stosować w rozmaitych schorzeniach, aby poprawić stan zdrowia, ale również w celach kosmetycznych, aby zyskać na urodzie. Dlatego drenaż limfatyczny znalazł szerokie zastosowanie w gabinetach kosmetycznych.
Jakie są efekty masażu limfatycznego?
Warto poddawać się takiemu zabiegowi regularnie i systematycznie, aby rezultaty były zadowalające oraz, co najważniejsze, trwałe. Szczególnie jeśli często lub nawet codziennie jesteśmy narażeni na czynniki, które sprzyjają zastojowi limfy i mogą skutkować zaburzeniami jej krążenia i obrzękami.
Dotyczy to głównie osób pracujących przez wiele godzin w pozycji siedzącej lub stojącej. Ale odnosi się również do osób aktywnych fizycznie, które dużo trenują lub uprawiają sport wyczynowo i w związku z tym są nie tylko przeciążone fizycznie, ale również narażone na przeróżne kontuzje i ich skutki, w tym obrzęki.
Masaż limfatyczny – efekty
Jeżeli chodzi o działanie prozdrowotne, to masaż limfatyczny przede wszystkim:
- zmniejsza obrzęk limfatyczny
- likwiduje uczucie ciężkości kończyn dolnych
- przyspiesza regenerację organizmu, szczególnie po wysiłku fizycznym
- wspiera wchłanianie się krwiaków i siniaków
- łagodzi skutki zmęczenia
- poprawia samopoczucie i ogólną kondycję organizmu
- wspomaga pracę układu odpornościowego
- ułatwia procesy oczyszczania się organizmu z toksyn i szkodliwych metabolitów
- zmniejsza stany zapalne
Warto pamiętać, że drenaż limfatyczny można również stosować profilaktycznie, aby nie dopuścić do stanu, w którym rozwinie się naprawdę poważny problem zdrowotny. Powinny pamiętać o tym te osoby, których praca wymaga długotrwałego stania lub siedzenia, oraz te, które cierpią na schorzenia przewlekłe, wiążące się z ryzykiem zastojów limfy.
Jeżeli natomiast zależy ci przede wszystkim na efektach kosmetycznych, to poprawę zauważyć możesz już po kilku zabiegach. Tutaj drenaż limfatyczny:
- poprawia wygląd skóry
- powoduje redukcję cellulitu
- zwiększa jędrność i elastyczność skóry
- powoduje lepsze odżywienie skóry
- zmniejsza obrzęki (m.in. pod oczami)
- działa regenerująco i relaksująco
Drenaż limfatyczny wspiera również w procesie odchudzania, głównie poprzez usprawnienie metabolizmu, poprawę oczyszczania organizmu z toksyn oraz likwidację obrzęków i usunięcie nadmiaru wody z ustroju.
Rodzaje masażu limfatycznego
W związku z różnorodnością zastosowania oraz szerokim spektrum działania takich zabiegów wyróżniamy kilka rodzajów drenażu limfatycznego.
- Manualny drenaż limfatyczny
Masaż wykonywany ręcznie, przez fizjoterapeutę albo odpowiednio wykwalifikowanego masażystę. Aby prawidłowo wykonać drenaż limfatyczny, terapeuta musi znać dokładnie nie tylko budowę układu limfatycznego i lokalizację węzłów chłonnych, ale również właściwe techniki masażu.
Manualny drenaż limfatyczny polega na tym, że terapeuta najpierw odblokowuje węzły chłonne, udrażnia naczynia chłonne, a następnie delikatnie przepycha limfę w ich kierunku. Ruchy masujące są wykonywane bardzo powoli, starannie i z odpowiednim naciskiem.
Częstotliwość oraz czas trwania zabiegu są dopasowywane indywidualnie do danego pacjenta. Określa to terapeuta, w zależności od stopnia zaawansowania i rodzaju problemu, a także od reakcji chorego. Zwykle zabieg trwa od 30 do 60 minut i można go powtarzać 1–3 razy w tygodniu.
- Mechaniczny masaż limfatyczny
Jest to rodzaj drenażu limfatycznego, który wykonuje się za pomocą specjalnego urządzenia do kompresji pneumatycznej. Dlatego nazywany jest także masażem pneumatycznym lub presoterapią. Czynnikiem masującym jest tu sprężone powietrze.
Urządzenie składa się z aparatu sterującego oraz mankietów wypełnionych powietrzem. Mankiety dopasowane są do budowy poszczególnych części ciała, zwykle zakłada się je na kończyny dolne i/lub górne. Powietrze w mankietach pracuje pod odpowiednim ciśnieniem i „wędruje” wzdłuż kończyn, wywierając właściwy nacisk na poszczególne partie. W ten sposób pobudza krążenie w układzie krwionośnym i limfatycznym.
Drenaż limfatyczny mechaniczny jest bezbolesny i odprężający. Można się mu poddać pod nadzorem fizjoterapeuty, ale istnieją również takie urządzenia, które możesz stosować samodzielnie, w warunkach domowych. Są łatwe w obsłudze, a efekty – zdrowotne, estetyczne lub profilaktyczne – możesz zaobserwować dość szybko.
Różne rodzaje drenażu limfatycznego można wyróżnić także ze względu na część ciała, która poddawana jest masażowi.
- Drenaż limfatyczny twarzy – ma na celu likwidację obrzęku limfatycznego z okolic twarzy, który rozwinął się najczęściej wskutek zabiegów operacyjnych, zabiegów medycyny estetycznej lub po urazie. W wyniku takiego zabiegu skóra staje się bardziej jędrna, młodsza, lepiej odżywiona, poprawia się jej koloryt, znikają obrzęki i ślady zmęczenia.
- Drenaż limfatyczny nóg – może być wykonywany manualnie lub za pomocą urządzenia do presoterapii. Z masażu limfatycznego nóg korzysta się w leczeniu obrzęków limfatycznych, ale również w przypadku niewydolności układu krążenia, w profilaktyce żylaków czy przy stanach po urazie. Przyda się także w celu redukcji cellulitu, usunięcia nadmiaru wody, przyspieszenia regeneracji tkanek po wysiłku oraz zniwelowania odczucia ciężkości kończyn dolnych.
- Drenaż limfatyczny brzucha – zalecany głównie osobom z nadwagą, które chcą zgubić zbędne kilogramy i zmagają się z opuchlizną brzucha. Masaż limfatyczny pomoże im nie tylko schudnąć, ale również poprawić kondycję skóry na brzuchu, wysmuklić talię, odżywić tkanki w tym obszarze i przywrócić prawidłowe krążenie limfatyczne.
Drenaż limfatyczny – przeciwwskazania
Nie wszystkie osoby mogą bezpiecznie poddawać się zabiegom masażu limfatycznego. Ogólne przeciwwskazania do drenażu limfatycznego to przede wszystkim:
- niektóre obrzęki pochodzenia nerkowego, wątrobowego lub sercowego (np. w przebiegu niewyrównanych wad serca)
- ciężkie choroby nerek
- ostry obrzęk płuc
- ostre stany zapalne
- tętniaki
- świeże zakrzepy
- choroby skóry ze zmianami ropnymi i/lub owrzodzeniami
- gorączka, ostre infekcje
- zapalenie żył
- jaskra
- padaczka
- choroby zakaźne
Jeśli ktoś cierpi na jakąkolwiek chorobę przewlekłą, przed decyzją o poddaniu się zabiegowi drenażu limfatycznego powinien zawsze skonsultować się ze specjalistą. Drenaż limfatyczny, szczególnie brzucha, jest przeciwwskazany u kobiet w ciąży i miesiączkujących, a także w przypadku niedrożności jelit. Drenaż limfatyczny twarzy nie powinien natomiast być wykonywany u osób ze stanami zapalnymi jamy ustnej oraz zmianami ropnymi w okolicach twarzy.
Źródła:
- Kamińska, E. (2021). Drenaż limfatyczny – czym jest, co daje i jak go stosować? KONIEC Z OPUCHNIĘTYMI NOGAMI! Pobrane z: LINK
- Kocińska, K. (2022). Układ limfatyczny – czym jest chłonka (limfa) i obrzęk limfatyczny? Pobrane z: LINK
- Portal Fizjoterapeuty. (2022). Masaż limfatyczny. Pobrane z: LINK
- Centrum Kompleksowej Rehabilitacji. (b.d.). Masaż pneumatyczny. Pobrane 29 listopada 2023 z: LINK
