Spis treści
Chlor – czym jest?
Chlor (Cl) jest pierwiastkiem chemicznym zaliczanym do grupy fluorowców, do których należą także fluor, brom i jod. Jego liczba atomowa to 17. Jest bardzo aktywny chemicznie i łączy się z większością pierwiastków, tworząc chlorki. Chlor odkrył w 1774 r. Szwed, Karl Scheele.
Chlor występuje we wszystkich żywych organizmach. Jest ważnym makroelementem, który w organizmie człowieka występuje pod postacią anionów chlorkowych (jonów ujemnych). Najwięcej chloru znajduje się w płynach pozakomórkowych, przede wszystkim w osoczu krwi. Ale znajdziemy go również w żołądku i ślinie, ponieważ jest składnikiem soków trawiennych. Obecny jest też w skórze i kościach.
Chlor i jego rola w organizmie
Najważniejszym zadaniem chloru jest nadzorowanie gospodarki wodno-elektrolitowej. Jony chlorkowe, wraz z jonami sodowymi i potasowymi, odpowiadają za zachowanie równowagi w gospodarce wodno-elektrolitowej. Oznacza to, że kontrolują rozkład i ilość wody w organizmie. Dzięki temu wewnątrz komórek utrzymuje się prawidłowy poziom płynów oraz właściwie przebiega proces osmozy.
Właściwa ilość chloru w organizmie odpowiada też za równowagę kwasowo-zasadową, czyli za utrzymanie odpowiedniego stosunku kationów do anionów w płynach ustrojowych. Zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej mogą prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych, np. do kwasicy czy zasadowicy.
Chlor jest niezbędny, aby nasz organizm mógł wchłaniać różne witaminy, w tym najważniejszą – witaminę B12. Bez chloru wchłanianie witaminy B12 jest praktycznie niemożliwe. Chlor bierze także udział w wielu procesach enzymatycznych. Jego obecność w sokach żołądkowych gwarantuje prawidłowe trawienie pokarmów.
Można powiedzieć, że chlor jest cichym bohaterem naszego organizmu. Jest wszędzie i działa wszędzie, dzięki czemu możemy sprawnie funkcjonować.
Chlor jest również cennym elektrolitem, a jego niedobór – podobnie jak w przypadku innych elektrolitów – może prowadzić do wystąpienia nieprzyjemnych objawów, takich jak:
- ogólne osłabienie
- obrzęki
- zaburzenia pracy serca
Metabolizm chloru jest bezpośrednio związany z metabolizmem sodu. Oznacza to, że spadkowi lub wzrostowi stężenia sodu we krwi towarzyszą zmiany stężenia chloru.
Elektrolity – przyczyny i objawy niedoboru
Skąd czerpiemy chlor?
Głównym źródłem chloru dla naszego organizmu jest sól kuchenna, która, z chemicznego punktu widzenia, jest chlorkiem sodu. Chlor dostarczamy także, jedząc solone potrawy.
Trzeba pamiętać, że sól jest dodawana do niemal wszystkich produktów spożywczych. Jest obecna w:
- wędlinach
- serach żółtych
- konserwach
- gotowych sosach
- zupach w proszku
- pieczywie
- daniach instant
- gotowych mieszankach przypraw
- niektórych wodach mineralnych
Naturalnie chlor występuje także w mięsie, rybach, mleku, burakach, roślinach strączkowych, ziarnach zbóż, jajkach, owocach morza.
Dlatego też musimy kontrolować spożycie chlorku sodu, bo w nadmiarze jest on szkodliwy. Dziennie powinna nam wystarczać jedna łyżeczka soli kuchennej.
Niedobór chloru (hipochloremia)
Poważnym zagrożeniem przy niedoborze chloru jest zakłócenie gospodarki wodno-elektrolitowej.
Do niedoboru chloru mogą prowadzić:
- biegunki
- wymioty
- nadmierne pocenie się
Inną przyczyną niedoboru chloru może być częste stosowanie leków moczopędnych, które prowadzi do wydalania chloru z moczem.
Niski poziom chloru w organizmie pojawia się także u osób stosujących głodówki. Warto przypomnieć, że bez chloru organizm nie może wytwarzać wielu enzymów, w tym enzymów wpływających na procesy trawienia, co może objawiać się np. biegunkami.
Zbyt niskie stężenie chloru w naszym organizmie prowadzi także do tego, że mięśnie gorzej funkcjonują i słabiej przesyłają impulsy nerwowe. Osłabiona jest też pamięć i zdolność koncentracji.
Typowymi objawami niedoboru chloru są:
- bolesne skurcze mięśni
- drgawki
- zmęczenie
- ból i zawroty głowy
Nadmiar chloru (hiperchloremia)
Objawy hiperchloremii są podobne do objawów niedoboru makroelementu. Pojawiają się:
- zaburzenia ze strony układu nerwowo-mięśniowego
- przyspieszona akcja serca
- trudności z oddychaniem
- ogólne zmęczenie
- nudności i wymioty
Przyczyną wysokiego stężenia chloru może być dieta wysokosodowa, nadmierna utrata wodorowęglanów przez przewód pokarmowy oraz zmniejszona ilość białka całkowitego we krwi.
Odwodnienie organizmu i związane z tym zagęszczenie krwi to kolejna przyczyna podwyższonego stężenia chloru. Nadmiar chloru towarzyszy także niektórym chorobom nerek (kłębuszkowe zapalenie nerek, zespół nerczycowy), chorobom zapalnym jelit, niewydolności krążenia.
Opanowanie choroby podstawowej zazwyczaj rozwiązuje problem hiperchloremii. Niedocenianą przyczyną nadmiaru chloru jest wysokie spożycie soli kuchennej, co zazwyczaj prowadzi do zaburzenia ciśnienia osmotycznego i rozwoju nadciśnienia tętniczego.
Elektrolity dla dzieci – czy są potrzebne?
Kiedy oznaczać poziom chloru?
Poziom stężenia chloru ocenia się, wykonując jonogram, czyli badanie elektrolitów. Do najważniejszych pierwiastków oznaczanych za pomocą jonogramu należą:
Badanie jonogramem zleca się, gdy zachodzi podejrzenie zaburzeń równowagi wodno-elektrolitowej oraz kwasowo-zasadowej. Wskazaniem do badania mogą być także:
- przedłużające się wymioty
- biegunki
- zaburzenia oddychania
- ogólne osłabienie
- męczliwość
- omdlenia
- osłabienie
- skurcze mięśni
Poziom chloru może być oznaczony po pobraniu próbki krwi z żyły w zgięciu łokciowym lub próbki moczu. Do badania nie trzeba się specjalnie przygotowywać. Wystarczy być na czczo. Zawartość chlorków w pocie bada się w przypadku podejrzenia mukowiscydozy.
Jaka jest norma chlorków w organizmie?
Norma stężenia chlorków we krwi to 95–105 mmol/l. Stężenie jest średnio nieco wyższe u kobiet niż u mężczyzn (o 2–2,5 mmol/l). Norma stężenia chlorków w moczu to 150–250 mmol na dobę.
Interpretację wyników badań należy pozostawić specjaliście, który na ich podstawie będzie mógł wprowadzić właściwe leczenie lub zalecenia dietetyczne. Należy poinformować lekarza o przyjmowanych lekach, ziołach i suplementach, ponieważ mogą one wpływać na wyniki badania.
Dobowe zapotrzebowanie na chlor
Dobowe zapotrzebowanie na chlor zależy od wieku. Według norm żywienia dla populacji Polski opracowanych przez prof. Mirosława Jarosza z Instytutu Żywności i Żywienia przedstawia się ono następująco:
- 0–6 mies. – 300 mg
- 7–12 mies. – 570 mg
- 1–3 r.ż. – 1150 mg
- 4–6 r.ż. – 1550 mg
- 7–9 r.ż. – 1850 mg
- 10–12 r.ż. – 2000 mg
- 13–18 r.ż. – 2300 mg
- dorośli – 2300 mg
Chlor w czystej postaci
W czystej postaci chlor jest gazem. Gdy jego stężenie w powietrzu jest wysokie, chlor stanowi truciznę. Jego ciężki, duszący zapach jest wyczuwalny w powietrzu już przy stężeniu 3,5 ppm. Śmiertelna ilość chloru w powietrzu to 1000 ppm. Warto pamiętać, że chlor był używany jako gaz bojowy.
Dlatego też, korzystając ze środków czyszczących zawierających chlor, należy zachować wszelkie środki ostrożności i unikać wdychania jego oparów. Wszystkie prace domowe powinniśmy wykonywać w rękawiczkach, aby skóra nie miała kontaktu z preparatem zawierającym chlor. Podrażnienie skóry objawia się zaczerwienieniem, świądem lub obrzękiem.
