Asertywność to nie egoizm. To sposób na to, by żyć lepiej i szczęśliwiej. Jak się tego nauczyć?

Czym jest asertywność?

Asertywność jest umiejętnością (a dokładniej – zbiorem umiejętności) odmawiania, stawiania granic oraz jasnego komunikowania swoich potrzeb, uczuć i emocji. Jest ona silnie skorelowana z pewnością siebie, poczuciem własnej wartości oraz samoświadomością. Asertywność to także chronienie siebie i opiekowanie się sobą. Postawa asertywna pozwala nam dbać o swoje potrzeby. Być dla siebie opiekunem i strażnikiem.

Asertywność jest świadomym wybieraniem i wyrażaniem własnego zdania. Dlatego niezbędna jest wiedza na temat swoich wartości. Bez tej wiedzy trudno jest ustalić granice, które nie będą naruszały naszej fizycznej i emocjonalnej przestrzeni.

Dzięki postawie asertywnej można budować głębokie i szczere relacje. Można także realizować swoje cele bez naruszania granic własnych i innych. Jest to korzystne dla wszystkich osób, które są w naszym otoczeniu.

Z jakimi umiejętnościami wiąże się zachowanie asertywne?

Asertywność jest pojęciem szerokim i każdy może inaczej je rozumieć (nie zawsze słusznie). Panuje mylne przekonanie, że bycie asertywnym ogranicza się do umiejętności mówienia „nie”. To duże spłycanie tej wartości. Na asertywność składa się wiele umiejętności. Są to między innymi:

Umiejętność wyrażania swoich potrzeb i opinii

Komunikowanie swoich potrzeb, wartości i opinii to podstawa dobrej relacji. Nikt nie będzie znał naszych potrzeb, jeżeli sami ich nie określimy. Człowiek asertywny nie boi się mówić, czego pragnie. Potrafi wyrazić sprzeciw, jeżeli jakieś działanie nie jest zgodne z jego wartościami. Nie ma również oporu przed mówieniem swojego zdania, nawet jeśli wzbudza to kontrowersje.

Umiejętność odmawiania

Jeżeli czyjaś prośba powoduje dyskomfort, to osoba asertywna powie „nie”. Asertywny człowiek wie, że najważniejszym obowiązkiem każdego z nas jest opiekowanie się własnymi potrzebami. Dopiero później można zaopiekować się kimś innym. Nawet w macierzyństwie ważna jest umiejętność mówienia „nie”.

Umiejętność wyrażania prawdziwych emocji

Ukrywanie swoich emocji jest obecnie na porządku dziennym. Przez większość dnia ukrywamy, co czujemy. Szczególnie w pracy lub w miejscach publicznych. Asertywność nie oznacza nieograniczonej bezpośredniości w wyrażaniu siebie. To mówienie o swoich uczuciach, kiedy jest to dla nas istotne. Osoba asertywna nie boi się powiedzieć: „Jest mi przykro”, „To sprawia mi ból”, „Czuję się rozczarowana”. Komunikuje jasno i klarownie swoje uczucia.

Umiejętność ustalania granic

W życiu każdego człowieka są osoby, które nagminnie przekraczają czyjeś granice. Z tego powodu niezbędną umiejętnością społeczną jest wyznaczanie i chronienie własnych granic. Nie ma to nic wspólnego z egoizmem lub izolacją. Asertywność to również określenie, gdzie kończą się inni, a gdzie zaczynam się ja.

Umiejętność świadomego kształtowania własnych przekonań

Przekonania są w nas kształtowane w dzieciństwie poprzez rodziców, nauczycieli i inne ważne osoby. Większość z nas nie kwestionuje tych przekonań przez całe życie. Osoba asertywna świadomie wybiera, jakimi przekonaniami i wartościami chce się kierować. Sama wybiera, co jest dla niej ważne, i odrzuca wszystko to, co nieistotne.

Umiejętność przyjmowania

Asertywność to nie tylko odmawianie i stawianie granic. To także przyjmowanie pomocy innych bez poczucia winy. Umiejętność przyjmowania jest silnie związana z wysokim poczuciem własnej wartości. Taka osoba wie, że zasługuje na to, by otrzymać wsparcie. Przyjmuje je.

Cechy osoby asertywnej

Osoba asertywna komunikuje swoje cele, stawia granice oraz z szacunkiem respektuje granice innych. Takie zachowanie jest dojrzałym postępowaniem i ważną umiejętnością społeczną.

Jaka jest osoba asertywna?

• Potrafi powiedzieć „nie”, gdy nie jest w stanie spełnić czyjejś prośby.
• Wycofuje się z sytuacji, które nie są dla niej komfortowe.
• Nie podejmuje działań, które są dla niej szkodliwe (nawet jeśli bliscy ją o to proszą).
• Bierze odpowiedzialność za swój dobrostan.
• Nigdy nie stawia się w pozycji ofiary.
• Jest gotowa narazić się na krytykę, jeżeli wiąże się to z obroną własnych granic.
• Ma swobodę wyrażania własnej opinii.
• Szanuje granice i potrzeby innych ludzi.
• Wyrażanie uczuć jest dla niej bardzo ważne.
• Nie boi się mówić własnego zdania, nawet jeśli jest ono kontrowersyjne.
• Mówi jasno i stanowczo o podjętych decyzjach.
• Zna własne możliwości i swoje mocne strony.
• Nie ma potrzeby tłumaczenia się z podjętych decyzji.
• Jest odporna na presję otoczenia.

Asertywność to wada czy zaleta?

Niektórym osobom wydaje się, że zachowania asertywne wiążą się z egoizmem. To mylne przekonanie! Asertywność to ogromna zaleta i wartościowa cecha charakteru. To wielki skarb mieć partnera i przyjaciół, którzy mają w sobie rozwiniętą tę umiejętność. Jedynie osoby, które naruszają granice i czerpią korzyści z bierności, mogą być niezadowolone z rozwijania asertywności u bliskiej osoby.

Co daje nam asertywność?

Gdyby trzeba było wskazać tylko jedną cechę, która znacząco podnosi jakość życia, bez wątpienia byłaby to postawa asertywna. W dzisiejszych czasach, kiedy każdy narusza naszą przestrzeń, zachowania asertywne są wręcz niezbędne. Dzięki rozwijaniu umiejętności mówienia „nie” chronimy siebie. Asertywność jest wyrazem szacunku do samego siebie. Szanując siebie, szanujemy również innych, a to bardzo ważne w każdej relacji.

Ta umiejętność jest cenna nie tylko w życiu prywatnym, ale również w obszarze zawodowym. Pracownik, który jasno komunikuje swoje potrzeby, jest bardzo pożądany. Żaden szef nie chce zastanawiać się, czy nie za bardzo nadwyręża dobroci podwładnych.

Jak nauczyć się asertywności?

Asertywne zachowania rozwijamy w ciągu całego swojego życia. Nie jest ona cechą nabytą. Trening asertywności warto rozpocząć jak najwcześniej. Nawet u dzieci możemy rozwijać postawy asertywne. Poniższe wskazówki są pomocne, bez względu na wiek.

Poznaj swoje potrzeby

Pierwszym i najważniejszym krokiem w kierunku rozwijania asertywności jest poznanie swoich potrzeb, wartości i zasad życiowych. Żeby postawić granice, musimy wiedzieć, gdzie zaczyna się ich przekraczanie i za jaką barierą czujemy dyskomfort. Niezbędne jest tutaj rozwijanie samoświadomości.

Powiedz na głos przekonania na temat asertywności

Dużą przeszkodą w budowaniu asertywnej postawy są negatywne przekonania na temat asertywności. Wielu osobom kojarzy się ona z egoizmem lub agresją. Powiedz na głos wszystkie skojarzenia na temat asertywności.

Rozpoznaj przyczyny blokujące asertywność

Po rozpoznaniu wszystkich przekonań na temat asertywności warto zadać sobie pytanie: „Czy to jest prawda?”. Wiele przekonań zostało w nas wtłoczonych w dzieciństwie. Rozpoznaj, skąd się one wzięły. Takie kwestionowanie przekonań jest terapeutycznym procesem rozwojowym.

Przyjrzyj się ludziom, którzy cię otaczają

Ważne w rozwijaniu asertywności jest otoczenie. Jeżeli dookoła nas są ludzie, którzy nie tolerują naszej asertywności, trudno nam będzie ją rozwijać. Niektórzy prowokują poczucie winy, gdy słyszą odmowę. Jest to bardzo blokujące i ograniczające. Otaczaj się ludźmi, którzy cię wspierają.

Zacznij od małych kroków

Asertywność trzeba ćwiczyć, tak jak każdą inną umiejętność. Zacznij od małych spraw, na przykład od odmówienia kawałka ciasta na rodzinnym przyjęciu. Raz na jakiś czas odmów spełnienia czyjeś prośby (jeżeli nie chcesz jej spełniać) i obiecaj sobie, że nie będziesz tłumaczyć powodu odmowy. Powiedz po prostu: „Nie, nie jestem w stanie tego zrobić”. Z czasem będzie ci coraz łatwiej.

Rozpoznaj dyskomfort związany z asertywnością

Nadal czujesz się niekomfortowo, odmawiając innym? Zastanów się, jakie myśli się z tym wiążą. Czujesz, że zawodzisz najbliższych? Wróć do punktu z rozpoznawaniem swoich przekonań. Być może masz silne przekonania, że musisz zaspokajać wszystkie potrzeby bliskich ci osób. To nieprawda.

Zobacz również: Trening asertywności – wypróbuj ćwiczenia, dzięki którym poprawisz umiejętność stawiania granic

Jak wygląda asertywna odmowa?

Odmawianie innym to najtrudniejszy obszar w trenowaniu asertywności. Szczególnie jeśli bliscy proszą nas o pomoc. Warto pamiętać, że bycie dobrą partnerką lub przyjaciółką nie oznacza spełniania wszystkich próśb. Można być empatycznym, pomocnym i mimo wszystko odmawiać, kiedy prośba przekracza nasze możliwości. Poniższe wskazówki pozwolą zmniejszyć dyskomfort związany z odmawianiem.

Kilka wskazówek, które ułatwią asertywne odmawianie:

1. Wysłuchaj prośby.
2. Zastanów się, czy chcesz pomóc. Nie bój się poprosić o czas na przemyślenie, jeśli czujesz, że tego potrzebujesz.
3. Wyraź jasno i stanowczo swoją decyzję. Unikaj niejasnych komunikatów typu: „Zobaczymy”, „Chciałabym, ale…”. Nie pozostawiaj wątpliwości. Powiedz wprost: „Nie mogę tego zrobić”, „Nie chcę tam pójść”.
4. Pamiętaj, że nie musisz tłumaczyć swojej decyzji. „Nie” to kompletna odpowiedź. Jeśli jednak czujesz potrzebę wyjaśnienia, krótko uzasadnij swoją decyzję: „Nie chcę na to poświęcać popołudnia”, „Ważne jest dla mnie, by w weekend odpocząć”.
5. Zapewne spotkasz się z próbami nakłonienia cię do zmiany zdania. Bądź na to gotowa! Powiedz „Czuję, że wywierasz na mnie nacisk. Nie zgadzam się na to”. Pamiętaj, by mówić o swoich emocjach i odczuciach, a nie oceniać inną osobę. Język uczuć i własnych emocji jest lepszą formą komunikacji niż oceny i krytyka. Dzięki temu rozmowa nie będzie wzbudzała postawy obronnej u drugiej osoby [1].
6. Zaakceptuj to, że druga osoba może być rozczarowana twoim zachowaniem. Nie jesteś po to, by spełniać oczekiwania innych.

Mity na temat asertywności

MIT 1. Asertywność to egoizm 

Łączenie asertywności z egoizmem, brakiem empatii czy poczuciem wyższości to największy mit, z jakim się spotykamy. Z tego powodu wiele osób ma opór przed mówieniem „nie”. Warto pamiętać, że nie ma nic złego w tym, że myślimy o własnych potrzebach. Troska o siebie i dbanie o swoje granice to przejaw inteligencji emocjonalnej. Zachowanie asertywne jest warte naśladowania.

MIT 2. Nikt nie lubi osób asertywnych

Ten mit jest… częściowo faktem. Osoby asertywne czasami są nielubiane. Ale tylko przez tych, którzy chcą wykorzystywać dobroć innych! Takich osób nie chcemy w naszym życiu. Dla każdego, kto szanuje granice innych, postawa asertywna nie będzie problemem. Wręcz przeciwnie! Będzie doceniał szczerość.

MIT 3. Asertywna komunikacja jest agresywna

Odmawianie nie musi być agresywne. Można w sposób kulturalny i spokojny określić, gdzie zaczynają się nasze granice. Często jest wręcz odwrotnie – to osoby, które nie znają swoich granic, muszą agresywnie ich bronić. Osoba asertywna nie ma potrzeby kłócenia się, tłumacząc swoją decyzję.

Asertywność jest zaletą. To bardzo ważna umiejętność, która wpływa na dobrostan, szczęście i pozytywne relacje z innymi. Jak widać, ta cecha to nie tylko sztuka mówienia „nie”. Na asertywność składa się bardzo wiele umiejętności obejmujących różne obszary. Warto rozwijać asertywność nawet u dzieci, by w dorosłości naturalnie chroniły swoich granic. Bycie asertywnym to największy skarb, jaki możemy w sobie odkryć!

Zobacz również: Jak asertywność może pomóc w życiu zawodowym?

Źródło:

1. Marshall, B.R. (2016), Porozumienie bez przemocy. O języku serca, Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.