Spis treści
Czy mlecz polny to to samo co mniszek lekarski?
Nie. Są to dwie różne rośliny, choć wyglądają podobnie. Zarówno mniszek lekarski (Taraxacum officinale), jak i mlecz polny (Sonchus arvensis L.) pochodzą z rodziny astrowatych. Oba gatunki rosną na łąkach, trawnikach, w zaroślach, na nieużytkach i miedzach. Mlecz polny to chwast, a mniszek lekarski to zioło, roślina jadalna i lecznicza. Jak odróżnić mniszka lekarskiego o mlecza polnego?
Jak wygląda mniszek lekarski?
Pierwszą wskazówką będzie ułożenie liści. Mniszek pospolity ma liście płaskie, lśniące, postrzępione na brzegach i ułożone przy ziemi, w rozecie nazywanej też różyczką. Wszystkie liście wyrastają od korzenia, mają kształt podłużny, lancetowaty lub owalny, w zależności do wieku rośliny. Łodygi kwiatowe mniszka lekarskiego są pustymi, bezlistnymi rurkami.
Na jednej łodydze kwiatowej wyrasta jeden kwiatostan, który składa się z 100 do 150 pojedynczych płatków połączonych w tzw. koszyczek. Mniszek ma żółte kwiaty, czasem pomarańczowe. W słoneczne dni kwiaty mniszka się otwierają, a w pochmurne lub deszczowe zamykają. Roślina intensywnie kwitnie od kwietnia do maja. Po przekwitnięciu kwiaty mniszka zamieniają się w tzw. dmuchawce. Korzeń mniszka lekarskiego jest długi tzw. palowaty.
Po zerwaniu kwiatostanu lub liścia pojawia się biały sok mleczny, który jest gorzki w smaku i barwi skórę na ciemny kolor.
Jak wygląda mlecz polny?
Mlecz polny to popularna bylina występująca na polach, łąkach oraz w ogrodach. Dorasta nawet do 150 cm wysokości. Mlecz charakteryzuje się wysoką, pustą w środku łodygą oraz kłączami, które wytwarza pod ziemią. Liście mlecza polnego wyrastają na łodydze i są ułożone naprzemiennie. Blaszka liściowa mlecza jest powcinana, a na jej brzegach występują kolczaste ząbki. Kolor liści może przybierać barwę od zielonej po sinawą.
Kwiaty mlecza polnego zbierają się w koszyczki o średnicy około 5 centymetrów. Koszyczki na pojedynczych łodygach tworzą tak zwane podbaldachy. Podobnie jak kwiaty mniszka, kwiaty mlecza reagują na zmianę pogody. Mlecz kwitnie między lipcem a sierpniem.
Kiedy zbieramy mniszek lekarski?
Kwiaty mniszka lekarskiego najlepiej zbierać w maju, ponieważ wtedy są najbardziej dojrzałe i nie mają charakterystycznego posmaku goryczy.
Należy zbierać je w słoneczny dzień, koniecznie przed południem, kiedy kwiat jest najbardziej otwarty. Zebrane o tej porze dnia płatki mają najwięcej smaku i aromatu.
Nie należy zbierać zioła rosnącego przy drogach oraz na polach (ze względu na ryzyko skażenia pestycydami). Najlepiej zbierać kwiaty na łąkach.
Liście mniszka można zbierać przez cały sezon, ale wiosną są najsmaczniejsze.
Korzeń mniszka wykopujemy z ziemi późną jesienią i po oczyszczeniu suszymy. Może być stosowany jako prebiotyk, bo zawiera inulinę.
Zastosowanie mniszka lekarskiego
Mniszek lekarski wykorzystywany jest przede wszystkim jak środek leczniczy. Znalazł też zastosowanie w kuchni. Jego liście i kwiaty są bardzo smaczne. Gotuje się je na parze, podobnie jak szpinak. Przyjemnie gorzkawe zielone części rośliny można dodawać do sałatek. Z liści wyciska się też sok, a upieczony korzeń mniszka można zalać wrzątkiem, by uzyskać zdrowy napój, przypominający smakiem kawę.
Mniszek znajduje też zastosowanie w kosmetyce. Służy do przemywania skóry twarzy i oczu.
Mniszek lekarski właściwości
Można zaryzykować stwierdzenie, że mniszek lekarski to zioło uniwersalne. Jego właściwości lecznicze są wykorzystywane do zwalczania wielu schorzeń. Mniszek znajduje też zastosowanie w kosmetyce. Mniszek lekarski jest bogaty w witaminę C, A, D, witaminy z grupy B oraz minerały takie jak: żelazo, potas, krzem i magnez. Dodatkowo zawiera przeciwutleniacze i flawonoidy.
Młode liście mniszka lekarskiego są bogatym źródłem prowitaminy A i działają wspomagająco w leczeniu anemii. Przed spożyciem, należy je moczyć przez pół godziny w osolonej wodzie, aby straciły swój specyficzny, gorzki smak. Liście mniszka lekarskiego w porównaniu do korzenia i kwiatów mają najmniej właściwości zdrowotnych.
Kwiaty mniszka lekarskiego używane są przygotowania naparów, syropu i soku. Mogą być stosowane wewnętrznie, ale także zewnętrznie. Zaleca się je stosować w przypadku zaburzeń pracy układu moczowego, układu trawienia i metabolizmu. Kwiaty działają odżywczo i odtruwająco na cały organizm, wzmacniają układ odpornościowy.
Napar z kwiatów mniszka reguluje cykle miesiączkowe i pracę jajników. Można stosować go także zewnętrznie. Z kwiatów robi się miksturę, która łagodzi dolegliwości skórne oraz przyspiesza gojenie ran.
Świeży sok znajduje zastosowanie do okładów na brodawki, kurzajki. Mniszek lekarski jest polecany w leczeniu reumatyzmu dzięki działaniu przeciwzapalnemu. Wspomaga też przepływ żółci.Jest pomocny w leczeniu cukrzycy i – jak twierdzą uczeni – w zwalczaniu komórek nowotworowych.
Warto dodać, że z kwiatów mniszka pszczoły pozyskują bardzo zdrowy miód.
Korzeń mniszka lekarskiego wykazuje podobne właściwości zdrowotne jak jego kwiaty. Ale działa także w przypadku uporczywych zaparć oraz w bólu gardła czy kaszlu. Z korzenia mniszka można sporządzić także napój, który obniży ciśnienie, poziom cholesterolu i poziom cukru we krwi.
Wyciąg z mniszka poprawia pracę jelit i wspiera funkcje wątroby, pomaga na trawienie, pobudzając wydzielanie soku żołądkowego.
Mniszek lekarski może skutecznie łagodzić objawy nadmiaru estrogenu, towarzyszące endometriozie i bólom piersi. Pobudza wątrobę do usuwania nadmiaru estrogenu z organizmu i w ten sposób pomaga przywrócić równowagę hormonalną u kobiet cierpiących na te schorzenia.
Mniszek lekarski dawkowanie
Dobowa dopuszczalna dawka suszonych korzeni lub liści mniszka mieści się w zakresie 4-10 g, natomiast świeżego surowca – wynosi około 50 g. Według brytyjskiej farmakopei można spożywać 0,5-2 g suszonych korzeni dziennie, 3-5 g suszonych liści dziennie lub pić nalewkę z korzenia w ilości 4-8 ml trzy razy dziennie albo z liści – 5-10 ml dwa razy dziennie.
Mniszek lekarski – przeciwwskazania
Stosowanie mniszka lekarskiego jest niewskazane przy:
- uczuleniu na zawarte w nim składniki,
- niedrożności dróg żółciowych lub stanach zapalnych,
- ropniakach pęcherzyka żółciowego,
- niedrożności jelit,
- wrzodach żołądka i dwunastnicy,
- nadmiernym wydzielaniu soków żołądkowych.
Mniszek pospolity nie powoduje poważnych skutków ubocznych. Jeśli stosuje się go w dużych dawkach, może wywołać wysypkę lub niewielkie dolegliwości żołądkowe. Należy wtedy przerwać stosowanie zioła i zwrócić się po poradę do lekarza.
Źródła:
- „Lecznicze dary natury. 200 uzdrawiających ziół”, Readers Digest, Warszawa 2005
- „Uzdrawiająca moc witamin, minerałów i ziół”, przegląd Readers Digest, 2000
- Lis, B., Grabek-Lejko, D. (2016). Mniszek lekarski (Taraxacum officinale) – potencjalne właściwości prozdrowotne. Nauka Przyroda Technologie, 2016
