Spis treści
Jak wygląda wiewiórka?
Wiewiórki są jednymi z najbardziej rozpoznawalnych dzikich zwierząt w Polsce, a mimo to wiedzę o nich mamy więcej niż pobieżną. Wiemy, że to małe rudzielce wielkości 20–30 centymetrów, z ostrymi zębami (które rosną im przez całe życie) i puszystym ogonem, który wzbudza zachwyt naukowców. Bo jaki inny ssak ma kitę, która nie tylko pomaga mu utrzymać równowagę podczas drzewnych gonitw, ale też pełni funkcję spadochronu, gdy zwierzę zagapi się i zacznie spadać?
Nie tylko wiewiórka pospolita
– Gdyby ktoś nas zapytał, ile mamy w Polsce gatunków wiewiórek, co byśmy odpowiedzieli – zagaił kiedyś Adam Wajrak. Na bank, że mamy jeden: nazywa się wiewiórka pospolita (Sciurus vulgaris), czyż nie? – A to nieprawda – kręci głową nasz ekspert. Wiewiórką, i to największą spotykaną w Polsce, jest także świstak (Marmota marmota), ale też suseł – moręgowany (Spermophilus citellus) i perełkowany (Spermophilus suslicus).
Wymienione powyżej gatunki są zaliczane do rodzaju tzw. wiewiórek ziemnych. Łącznie z wiewiórką nadrzewną – czyli z naszym pospolitym rudzielcem – wszystkie są pod ochroną.
Co jedzą jeże? Jak dbać o jeże na co dzień?
Co jedzą wiewiórki?
Czym żywi się wiewiórka? Lubimy ją sobie wyobrażać z orzechem w łapce, a prawda jest taka, że nasze Basie kochane nie pogardzą mięsem. Polują zwłaszcza na owady i mniejsze zwierzęta. Celem ich ataków najczęściej są gniazda drobnych ptaków, ich pisklęta i jaja.
Co je wiewiórka? Oczywiście bazą wiewiórczej diety są rośliny i wspomniane orzechy. Można mieć pewność, że tam, gdzie rosną owocujące nimi drzewa, będzie kręcił się jakiś rudy ogon. Wiewiórki lubią więc:
- orzechy
- żołędzie
- młode szyszki i pędy
- ziarna słonecznika
- owoce wiśni
- owoce głogu
- owoce czeremchy
Co ciekawe, należą do miłośników grzybów. I – co świadczy o ich niezwykłej zaradności – potrafią je nie tylko zbierać, ale też suszyć. Przenoszą je w okolice gniazda i tam układają na gałązkach, po czym czekają, aż grzyby staną się zdatne do przechowywania. Wtedy przenoszą je do swoich spiżarni.
Inteligencja level wiewiórka
Na to, że wiewiórki są ponadprzeciętnie sprytnymi stworzeniami, dowodów jest zresztą więcej. W zbieraniu jedzenia są sprawne i zawzięte jak piłkarze Bundesligi. Potrafią kiwać się z innymi wiewiórkami w wyścigu po upatrzony smakołyk. A gdy go dorwą, najczęściej pakują w policzki i czmychają, żeby go ukryć czy zakopać.
Od lat badacze zachwycają się pewnym odkryciem – wiewiórki mają świadomość, że ich zabiegom przyglądają się np. sójki lub gawrony, które ostrzą sobie pazury na ich orzechowy lunch. Ptaki zapamiętują miejsce ukrycia ziaren i czekają, żeby się do nich dobrać, gdy tylko wiewiórka zniknie z pola widzenia. Brawa dla ptaków za inteligencję, ale to i tak nic w porównaniu do sprytu wiewiórek. Te bowiem często udają tylko, że zakopują przysmaki – drapią w ziemi, po czym… pusty dołek zasypują gałązkami, a swoje skarby cichcem przenoszą w inne miejsce.
Bywa oczywiście, że same zapominają, gdzie je ukryły, dzięki czemu przyczyniają się do rozsiewu nasion w okolicy. Chyba że na swój spichlerz wybierają kryjówki gdzieś wysoko. Na przykład – co często odkrywają ornitolodzy – opuszczone budki lęgowe ptaków czy dziuple. Albo własne gniazda.
Adam Wajrak: jak dokarmiać ptaki zimą?
Domek dla wiewiórki – gdzie mieszkają wiewiórki?
Bo wbrew temu, czego uczymy się od dzieciństwa, domami wiewiórek wcale nie są dziuple, a właśnie gniazda. Budują je z gałązek wraz z partnerami lub zajmują gotowe, opuszczone przez ptaki. Najczęściej wiewiórcze lokum ma kulisty kształt i w środku umoszczone jest mchem. Całość jest zamaskowana liśćmi, łącznie z wejściem, które jest zamykane na zimę i na czas rozrodu. Wiewiórki chowają się w nim, by wydać potomstwo (nawet siódemkę, trzy razy do roku), a potem wykarmić je własnym mlekiem.
Co ciekawe jednak, wiewiórki lubią mieć nie jeden dom, a dwa lub trzy. Poza „gniazdem zasadniczym”, jak je nazywają eksperci, mają też „poboczne”, gdzie zaglądają od czasu do czasu. Traktują je jak magazyny, ale i schrony. Uciekają tam przed drapieżnikami, chcąc zmylić wroga i nie wydać gniazda, gdzie ukrywają się ich młode.
Wiewiórka szara – zagraża naszym rudzielcom?
Na nasze Basie kochane lubi zasadzić się jastrząb czy kuna, która ostrzy sobie zęby zwłaszcza na wiewiórcze potomstwo. Groźny jest też jeden z największych szkodników naszego ekosystemu, czyli domowy kot, który zabija już tylko dla sportu.
Jednakże największym i jednocześnie najgorszym wrogiem wiewiórki pospolitej jest jej kuzynka – wiewiórka szara (Sciurus carolinensis). Wiewiórka szara, jak i jej odmiana – czarna wiewiórka, naturalnie występuje na terenie Ameryki Północnej. Niestety, w XIX wieku została sprowadzona na Wyspy Brytyjskie i wypuszczona. Jako gatunek większy i silniejszy praktycznie wyparła tam wiewiórkę rudą. Szacuje się, że stosunek liczbowy między nimi wynosi dziś 66 do 1!
Winne są głównie wirusy, których nosicielami są szare gryzonie, a które atakują układ pokarmowy rudzielców. I choć problem z inwazją dotyczy głównie Wielkiej Brytanii, a od niedawna też Włoch, może z czasem być zagrożeniem także dla pozostałych wiewiórek europejskich. Zwłaszcza że w Polsce nie brak chętnych do kupowania szarych wiewiórek jako zwierząt domowych. Każdy przypadek jest jednak monitorowany i zgłaszany do Zakładu Ochrony Ekosystemów Instytutu Ochrony Przyrody PAN.
Jak pomóc zwierzętom przetrwać zimę?
Czy wiewiórka zapada w sen zimowy?
Czy wiewiórka zasypia na zimę? To co ją wyróżnia spośród innych dzikich ssaków, to nie tylko jej aktywność w ciągu dnia (a nie w nocy), ale też przez cały rok, bo wiewiórka nie zapada w sen zimowy. Przez cały rok można wypatrzeć ją skaczącą po gałęziach drzew i szukającą pożywienia. Zimą przebywa na dworze krócej, najczęściej tylko do zmroku, bo i w mroźne miesiące nie potrzebuje dużo jeść, zjada połowę tego, co wiosną i latem.
Dlaczego zimą futro wiewiórek jest jaśniejsze?
Wiewiórki zimą zmieniają też wygląd. Już jesienią linieją, czyli pozbywają się letniego włosia, a zaczynają porastać gęstym, zimowym, które pozwoli im przetrwać styczniowe mrozy. Przy okazji jest ono kolorystycznie dopasowane do barw zimowego otoczenia – to odpowiedź na pytanie, dlaczego zimą futro wiewiórek jest jaśniejsze. Gdyby zimą po białym śniegu biegały czerwono-rude gryzonie, byłyby doskonale widoczne dla zwierząt, które na nie polują.
Ile żyje wiewiórka?
Większość wiewiórek ginie w ciągu pierwszego roku życia. Te, którym udaje się przetrwać dożywają 4-5 lat. Przyczyną ich śmierci najczęściej są choroby, drapieżniki, ale też cywilizacja, sporo ich traci życie np. pod kołami samochodów.
A ile żyje wiewiórka maksymalnie? Szacuje się, że ok. 12 lat, choć rekordzistka miała 24, była jednak trzymana w niewoli, w domowej hodowli.
Jak dbać o wiewiórki? Czym karmić wiewiórki?
Jak więc wesprzeć wiewiórki, żeby nam ich nie zabrakło? Żeby cieszyły oczy, gdy tak biegają zwinnie po gałęziach i rezolutnie reagują na świat? Trzeba dbać o tereny zielone i o ich różnorodność. Sadzić dęby, nie tylko tuje. A idąc z dzieckiem do parku, zabierać ze sobą naturalne ziarna – niełuskane, niesmażone i niesolone. Produkty przetworzone są dla małych organizmów trujące.
Choć – jak zawsze powtarza Adam Wajrak – dzikich zwierząt nie powinnyśmy dokarmiać z zasady. Takie działania najczęściej przynoszą więcej szkód niż pożytku. Zwierzę, które nauczy się pozytywnej relacji z człowiekiem, jest narażone na powolny zanik instynktów, które pozwalają na przetrwanie w naturalnym środowisku. Oducza się samodzielności w zdobywaniu pożywienia. I może stać się ufne wobec człowieka, który bywa nieobliczalnie okrutny. Nawet wobec tego najbardziej sympatycznego zwierzaka w całym parku.
Adam Wajrak: co robić, gdy spotkamy w lesie dzika, wilka lub głodnego niedźwiedzia?
Źródła:
- Finnegan, L., Poole, A., Lawton, C., Rochford, J. (2009). Morphological diversity of the red squirrel, Sciurus vulgaris, in Ireland. European Journal of Wildlife Research, 55(2), 145-151. Pobrane z https://www.researchgate.net/publication/225695385_Morphological_diversity_of_the_red_squirrel_Sciurus_vulgaris_in_Ireland
- Krauze-Gryz, D., Gryz, J. (2012). Wiewiórka szara Sciurus carolinensis w Polsce: science fiction czy realne zagrożenie? Studia i Materiały CEPL w Rogowie, 33(4), 327–334. Pobrane z https://www.researchgate.net/publication/283308657_Wiewiorka_szara_Sciurus_carolinensis_w_Polsce_science_fiction_czy_realne_zagrozenie_Grey_squirrel_Sciurus_carolinensis_in_Poland_science_fiction_or/link/563239bb08ae242468d98ffe/download
- Krauze-Gryz, D. (2021). Wiewiórka pospolita (Atlas ssaków polskich). Pobrane z https://www.iop.krakow.pl/Ssaki/gatunek/57
