Przeciążenie i zmęczenie żył łatwo samemu zaobserwować. Nogi puchną, odczuwamy pieczenie, tzw. ciężkość nóg, skóra bywa rozgrzana i zaczerwieniona, a niekiedy łydki przeszywa ból. Ale kto by z tego powodu biegł do lekarza… Tymczasem, jeśli obrzęki i ból pojawiają się regularnie, to znak, że w żyłach rozwija się stan zapalny, który może objąć zarówno żyły powierzchowne, jak i żyły głębokie.
Spis treści
Układ koagulacji i fibrynolizy
W organizmie człowieka są dwa układy biorące udział we właściwej krzepliwości krwi. Pierwszy z nich to układ koagulacji, który odpowiada za krzepnięcie krwi, np. po urazach. Drugi to układ fibrynolizy, który zapobiega nadmiernej krzepliwości krwi. Oba układy są w stanie tzw. równowagi dynamicznej, co oznacza, że w warunkach fizjologicznych nie dochodzi do nadmiernej krzepliwości krwi, jak również do nasilonego i trudnego do opanowania krwawienia, np. po skaleczeniu.
Jeżeli oba układy są sprawne, nic złego się nie dzieje. Jednak przewaga aktywności układu koagulacji może doprowadzić do rozwoju zakrzepicy żylnej. Mechanizm, który powoduje powstawanie zakrzepicy żylnej, jest taki sam w przypadku zakrzepicy żył powierzchownych i żył głębokich. Różnica między jednym a drugim zapaleniem dotyczy nasilenia objawów choroby.
Kręgosłup – co zrobić, by nie bolał?
Triada Virchowa – przyczyny zakrzepicy żył
Za powstanie zapalenia żył, a także zakrzepów i zatorów żylnych odpowiadają trzy czynniki, które ponad sto pięćdziesiąt lat temu opisał niemiecki patomorfolog Rudolf Virchow.
Do tzw. triady Virchowa zalicza się:
- uszkodzenia śródbłonka naczyń, czyli wewnętrznej ściany naczynia żylnego, który jest pokryty substancjami zapobiegającymi krzepnięciu krwi. Uszkodzenie śródbłonka może mieć związek z urazem mechanicznym, być skutkiem interwencji chirurgicznej lub rozwijać się, gdy w świetle żyły obecne jest ciało obce, np. wenflon.
- zaburzenia przepływu krwi, głównie pod postacią spowolnienia szybkości przepływu krwi w naczyniu, co występuje np. po operacjach lub jest związane z unieruchomieniem, np. podczas długiej podróży, przy siedzącym trybie życia, w trakcie ciąży, w wyniku otyłości.
- nieprawidłowe krzepnięcie krwi wynikające z niewłaściwego składu krwi, co może mieć związek z przyjmowaniem dużych dawek niektórych leków, np. antykoncepcji hormonalnej lub hormonalnej terapii zastępczej, nieprawidłową budową płytek krwi lub dominacją układu koagulacji. Nieprawidłowe krzepnięcie krwi występuje także u chorych na białaczki oraz u osób odwodnionych, u których krew staje się gęściejsza.
Żylaki – przyczyny i objawy
Zakrzepica żył – kto jest zagrożony?
Wśród osób do 40. roku życia zakrzepica żył częściej występuje u kobiet, co ma związek z częstszym występowaniem żylaków i przewlekłej niewydolności żylnej. W późniejszym wieku, po 50. roku życia, zakrzepica równie często występuje u obu płci.
Ale zapalenie żył może wystąpić także u ludzi młodych i zdrowych, którzy wiele godzin spędzają przy biurku lub pracują, stojąc w wymuszonej pozycji ciała. Czynnikiem zwiększającym ryzyko zapalenia żył jest także palenie papierosów, ponieważ wdychany dym tytoniowy negatywnie wpływa na skład krwi.
Przyjmowanie środków antykoncepcyjnych też nie służy żyłom. Niezależnie od wieku zakrzepicy sprzyja także odwodnienie organizmu. Problem z zapaleniem żył może pojawić się także u dzieci, jeżeli wystąpią u nich czynniki mogące powodować rozwój choroby. Zazwyczaj jest to odwodnienie lub długie unieruchomienie z powodu złamania kończyny.
W zdrowym układzie krwionośnym krew płynie dynamicznie, jednostajnie żyłami do serca. Tłoczenie krwi z nóg w kierunku przeciwnym do działania siły ciężkości (czyli do góry) ułatwiają mięśnie. W przeciwdziałaniu cofania się krwi w kierunku stopy biorą udział zastawki żylne znajdujące się wewnątrz naczynia.
Jeżeli płynąca krew chciałaby zawrócić – zastawki zatrzaskują się i zapobiegają powrotowi krwi do stopy. Gdy jeden z tych elementów niedomaga, krew zalega w żyłach, co jest przyczyną przewlekłej niewydolności żylnej.
Chory kręgosłup boli gdzie indziej
Zakrzepica żył powierzchownych
Żyły powierzchowne to naczynia znajdujące się blisko powierzchni skóry, nad powięziami mięśniowymi. Są to żyły o mniejszej średnicy, którymi przepływa 15 do 20 proc. krwi w kierunku serca. Zapaleniu może ulec każdy fragment tego układu żylnego. Choroba jest dość często traktowana jako izolowany stan zapalny, który toczy się w obrębie żył powierzchownych.
Objawy zapalenia żył powierzchownych
To przede wszystkim różnie nasilony ból, który pojawia się przy napinaniu mięśni lub podczas ruchu, dotyku. Naczynie, w którym rozwinął się zakrzep, jest twarde.
Pod palcami można wyczuć wyraźne zgrubienie w postaci postronka, które prześwituje przez tkankę podskórną. Często pojawia się zaczerwienienie i podwyższona ciepłota skóry. Może też wystąpić stan podgorączkowy, ale gorączka nie jest typowym objawem zapalenia żył powierzchownych.
Kolejnym objawem jest różnie nasilony obrzęk, najczęściej widoczny w okolicy kostek. Obrzęk pojawia się także w miejscu chorej żyły. Skóra nad żyłą z zakrzepem jest napięta, ucieplona i mocno zaczerwieniona.
Leczenie zapalenia żył
U 90 proc. osób zakrzepica żył powierzchownych ustępuje samoistnie. Proces ten polega na rekanalizacji, czyli wycofaniu się skrzepliny i powrocie przepływu krwi przez uprzednio zamknięte zakrzepami naczynie. Bardzo ważne jest leczenie wspomagające, głównie miejscowe, poprzez wcieranie w łydki maści, kremów czy żeli z heparynami drobnocząsteczkowymi, które wnikając do naczynia, rozrzedzają krew i przyspieszają proces ustępowania zakrzepicy.
W leczeniu stosuje się także miejscowo niesteroidowe leki przeciwzapalne, które łagodzą ból, zmniejszają obrzęk i działają przeciwzapalnie. Pomocne jest także stosowanie zimnych okładów oraz używanie dobrze dobranych wyrobów uciskowych, ponieważ kompresjoterapia znacznie przyspiesza wycofywanie się zakrzepicy.
Wszystkie leki wspomagające leczenie zakrzepicy żył powierzchownych są dostępne bez recepty. Mają działanie flebotropowe, czyli poprawiają mikrokrążenie żylne, przyspieszają przepływ krwi przez żyły. Do dyspozycji pacjentów jest kilka grup leków. Niektóre zawierają heparyny drobnocząsteczkowe, inne hirudynę, które udrażniają naczynia żylne. Dostępne są także doustne preparaty flebotropowe, np. zawierające diosminę, która ma udokumentowane działanie poprawiające mikrokrążenie żylne.
Leczenie zakrzepicy żył powierzchownych trwa zwykle kilka tygodni, ale przy regularnym stosowaniu wspomnianych wcześniej preparatów znaczną poprawę chory odczuwa już po kilku dniach.
Efekty leczenia można ocenić poprzez wykonanie USG doppler żył kończyn dolnych z tzw. próbami uciskania żyły. Żyły, które w badaniu można ucisnąć i które opróżniają się z krwi, są żyłami, w których świetle nie jest obecna skrzeplina.
Zapobieganie zapaleniu żył powierzchownych
Podstawą profilaktyki zapalenia żył powierzchownych jest unikanie czynników, które sprzyjają chorobie. Podczas pobytu w szpitalu pacjent nie powinien mieć w żyle zbyt długo np. wenflonu.
- Osoby zdrowe muszą się ruszać, a gdy praca wymaga długiego siedzenia, co godzinę należy wstać od biurka i pochodzić przez 5 minut. To wystarczy, aby uruchomić tłocznię mięśniową łydek, a to zapobiega zastojowi krwi w żyłach. Zaginanie stopy do góry sprawia, że do serca płynie więcej krwi. Każde ćwiczenie wykonane stopą jest pomocne. Uniesienie nóg ponad powierzchnię podłogi i oparcie ich na stołku także ogranicza zastój krwi w żyłach.
- Kolejnym elementem profilaktyki jest dbałość o właściwe nawodnienie organizmu. Każdego dnia należy wypijać co najmniej dwa litry wody.
- Unikamy ciasnej odzieży, która uciska w nieprawidłowy sposób żyły. Można nosić podkolanówki uciskowe o najniższym, I stopniu ucisku.
- Osoby, które mają stwierdzoną badaniami laboratoryjnymi wyższą krzepliwość krwi, muszą uważać na niektóre leki (antykoncepcję hormonalną, hormonalną terapię zastępczą), bo sprzyjają one powstawaniu zakrzepicy.
Profilaktyka żylaków – jak im zapobiec? 10 najlepszych sposobów
Zakrzepica żył głębokich
Jak już wiemy, przyczyny zakrzepicy żył głębokich są takie same jak w przypadku zakrzepicy żył powierzchownych. To stan zapalno-zakrzepowy, który dotyczy żył głębokich, czyli zlokalizowanych pod powięziami i biegnącymi śródmięśniowo. Zakrzepica żył głębokich występuje zdecydowanie rzadziej niż zakrzepica żył powierzchownych, ale zawsze wymaga dokładnej diagnostyki i leczenia prowadzonego przez lekarza.
Objawy zapalenia żył głębokich
Są bardziej nasilone niż w przypadku zapalenia żył powierzchownych. Poza tym, schorzenie jest obarczone ryzykiem groźnych powikłań.
Dominuje silny ból całej kończyny, np. łydki czy uda lub znacznego ich fragmentu. Ból dotkliwie narasta przy napinaniu mięśni, czyli przy chodzeniu, i dlatego chorzy często utykają. Odciążenie nogi czy brak ruchu nie zmniejsza dolegliwości bólowych. U niektórych osób może pojawić się objaw Homansa, który jest typowym objawem dla zakrzepicy żył głębokich.
W zakrzepicy żył powierzchownych obserwowany jest sporadycznie. Jednak objaw ten występuje przynajmniej u co drugiego chorego z zakrzepicą żył głębokich. Jego nieobecność tym samym nie świadczy o braku zakrzepów w żyłach.
- Obrzęk chorej kończyny jest bardzo widoczny. Początkowo występuje on w okolicy kostki, ale wraz z postępem choroby obejmuje także łydkę i udo.
- U pacjenta z zakrzepicą żył głębokich może wystąpić gorączka.
- Skóra chorej nogi jest mocno napięta, silnie zaczerwieniona i bolesna przy dotyku.
Przy bardzo zaawansowanej zakrzepicy żył głębokich mogą wystąpić objawy ogólnoustrojowe. Powikłaniem tej postaci zakrzepicy może być zatorowość płucna. Dzieje się tak wtedy, gdy fragment skrzepliny urwie się i zgodnie z prądem krwi powędruje do tętnicy płucnej. Rozwija się żylna choroba zakrzepowo-zatorowa. Chory odczuwa duszność, ma kaszel i tachykardię.
Dwie formy zakrzepicy głębokiej
Wyróżnia się zakrzepicę wysoką i niską, co ma ogromne znaczenie dla postępowania terapeutycznego.
Zakrzepica niska to zakrzepica stopy i podudzia, czyli obejmująca obszar poniżej dołu podkolanowego. Jeżeli mamy do czynienia z zakrzepicą żył udowych lub biodrowych, mówimy o zakrzepicy wysokiej.
Im wyżej zlokalizowana jest zakrzepica, tym możliwość powikłań w postaci zatorowości płucnej jest wyższa. Przy zakrzepicach wysokich wszystkie objawy są bardziej wyrażone.
Jeżeli zakrzepica wysoka długo się utrzymuje, to wtórnie pojawia się zakrzepica w obrębie łydki i stopy. Rozwija się Phlegmasia, czyli zjawisko, w którym obrzęk tkanek zaciska tętnice i dochodzi do niedokrwienia kończyny. Następstwem może być utrata nogi.
Naturalne leki na żylaki
Leczenie zakrzepicy żył głębokich
Każda postać zakrzepicy żył głębokich wymaga leczenia systemowego. U większości osób wystarczy rozrzedzanie krwi lekami (heparyny drobnocząsteczkowe), które podaje się podskórnie w dawce dostosowanej do masy ciała.
Konieczna jest też kompresjoterapia. Zazwyczaj zaleca się pończochy lub rajstopy uciskowe.
Leczenie wspomagające polega na stosowaniu preparatów dostępnych bez recepty, które są pomocne przy leczeniu zapalenia żył powierzchownych.
Ważnym elementem terapii jest usprawnianie chorego. Według najnowszych zaleceń pacjent powinien założyć pończochy uciskowe i chodzić. Unieruchomienie jest zarezerwowane dla bardzo wysokich zakrzepic, głównie żył biodrowych, kiedy istnieje bardzo duże ryzyko urwania się fragmentu skrzepu, który może doprowadzić do zatorowości płucnej. Gdy leczenie rozrzedzające krew przyniesie rezultat, pacjent zaopatrzony w rajstopy uciskowe powinien zacząć chodzić.
Powikłaniem po zakrzepicy żył głębokich może być tzw. stan pozakrzepowy, który objawia się ścieńczeniem skóry, przewlekłym obrzękiem nogi, czasem zmianami skórnymi. Pacjent wymaga ciągłego noszenia wyrobów uciskowych i stałego leczenia przeciwzakrzepowego.
Uszkodzenie układu żylnego sprawia, że kolejne zakrzepice mają ostrzejszy przebieg.
Leczenie zakrzepicy żył głębokich trwa kilka miesięcy.
Zapobieganie zakrzepicy żył głębokich
Zalecenia są takie same, jak w przypadku profilaktyki zakrzepicy żył powierzchownych – dotyczą unikania czynników sprzyjających zakrzepicy.
Warto starannie przestrzegać wszystkich zaleceń, ponieważ zakrzepica żył głębokich ma tendencję do nawracania. Kto ją przeszedł, ma wskazania do przewlekłego noszenia wyrobów uciskowych, najlepiej dobranych przez flebologa.
Źródła:
- https://www.mp.pl/pacjent/zakrzepica/wszystkoozakrzepicy/zakrzepicazylna/54308,zakrzepica-zyl-glebokich-konczyn-dolnych
- https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/155114,sposoby-leczenia-zakrzepicy-zyl-glebokich
- https://www.mp.pl/pacjent/zakrzepica/aktualnosci/108477,zakrzepica-cichy-zabojca
Ćwiczenia przy biurku – jak je wykonać?
