Spis treści
PCOS – objawy
Jajniki i nadnercza kobiet chorujących na PCOS produkują zbyt dużo androgenów, czyli męskich hormonów płciowych, występujących u kobiet w znacznie mniejszych stężeniach niż u mężczyzn. Ich nadmiar zaburza równowagę hormonalną organizmu, powodując wiele przykrych symptomów. Jakie są najczęstsze objawy zespołu policystycznych jajników?
Objawy PCOS
- nieregularne cykle miesiączkowe (mniej niż 8 menstruacji w roku)
- hirsutyzm – nadmierne owłosienie (wąsik, klatka piersiowa, brzuch, wewnętrzne powierzchnie ud)
- nasilony trądzik, łojotok, przetłuszczająca się skóra
- łysienie androgenowe (tzw. łysienie typu męskiego), czyli zakola
- zbyt wysoki poziom testosteronu
- zaburzenia metaboliczne (nadciśnienie tętnicze, insulinooporność lub cukrzyca typu 2, zaburzenia lipidowe)
- trudności z zajściem w ciążę
Lekarze zwracają uwagę na to, że następstwem PCOS są także groźne dla zdrowia zaburzenia metaboliczne wynikające z otyłości brzusznej. Trzewna tkanka tłuszczowa produkuje hormony sprzyjające zaburzeniom metabolizmu tłuszczów, węglowodanów oraz nadciśnieniu tętniczemu. Są to poważne czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, a to właśnie one stanowią najczęstszą przyczyną zgonów w Polsce.
Dieta przy PCOS
PCOS – przyczyny
Dlaczego organizm niektórych kobiet produkuje zbyt dużo androgenów? Tego do końca nie wiadomo. Prawdopodobnie mają w tym udział geny. Dlatego ten problem częściej dotyczy kobiet, które mają wyjątkowo mocno owłosionych ojców lub matki z problematycznym nadmiernym owłosieniem (hirsutyzm). Naukowcy zauważyli, że istotnym czynnikiem ryzyka jest narażenie na działanie nadmiaru androgenów w życiu płodowym (androgyniczna matka).
Niektórzy uważają, że PCOS zaczyna się od nadmiaru tkanki tłuszczowej, która wydziela hormony, w tym androgeny zaburzające naturalną równowagę hormonalną organizmu kobiety.
Naukowcy zwracają też uwagę, że ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na PCOS prawdopodobnie mają także związek tzw. substancje endokrynnie czynne (tzw. dysruptory endokrynne) występujące w środowisku. Ich źródłem są np. plastikowe butelki oraz pojemniki na żywność, puszki, a nawet zabawki, meble czy ozdoby wykonane z tworzyw sztucznych. Drobinki tych substancji (mikroplastik) trafiają do organizmu wraz z jedzeniem, a ponieważ mają budowę zbliżoną do hormonów, zaburzają wydzielanie naturalnych hormonów.
PCOS – jakie badania?
W przypadku podejrzenia PCOS trzeba udać się do ginekologa lub endokrynologa. Lekarz zleci badania krwi w kierunku zespołu policystycznych jajników, oceniające:
- stężenie testosteronu (całkowitego i wolnego)
- białka wiążącego hormony płciowe (SHBG)
- prolaktyny i hormonów tarczycy (TSH, FT4, FT4)
- przeciwciała anty-TPO
- wskaźniki obrazujące metabolizm lipidów i węglowodanów
Trzeba też wykonać badanie oraz USG narządu rodnego. Policystyczne jajniki na monitorze USG wyglądają, jakby były oplecione sznurem niedużych pęcherzyków. Choć ten obraz jest dość charakterystyczny, to samo USG nie wystarczy, by stwierdzić PCOS. U młodych kobiet oraz w czasie stosowania antykoncepcji hormonalnej jajniki często wyglądają jak policystyczne.
Badanie tarczycy – co musisz wiedzieć?
PCOS a ciąża
Zespołowi policystycznych jajników mogą, ale wcale nie muszą, towarzyszyć problemy z zajściem w ciążę. Część kobiet chorujących na to schorzenie zachodzi w nią bez „wspomagania”. Często to właśnie problemy z zajściem w ciążę skłaniają kobiety do wizyty u ginekologa, który diagnozuje PCOS. Problemy z płodnością u kobiet chorujących na PCOS wynikają najczęściej z zaburzeń owulacji lub jej braku. Ponieważ nie dochodzi do uwolnienia komórki jajowej, nie może dojść do ciąży.
Jak zajść w ciążę przy PCOS? Okazuje się, że u kobiet z nadwagą i otyłością cuda może zdziałać sama tylko normalizacja masy ciała. Odpowiednia dieta i zwiększenie aktywności fizycznej prowadzi do redukcji tkanki tłuszczowej, co pozytywnie wpływa na równowagę hormonalną. Ginekolodzy twierdzą, że aby przywrócić owulację u otyłej pacjentki cierpiącej na PCOS, wcale nie musi ona mocno schudnąć. Wystarczy 5–10-procentowa utrata masy ciała, by przywrócić cykle owulacyjne.
PCOS – leczenie
Redukcja masy ciała jest wskazana u wszystkich kobiet chorujących na PCOS, a nie tylko tych, które pragną zajść w ciążę. Szczególnie otyłość brzuszna, często towarzysząca tej chorobie, sprzyja zaburzeniom metabolizmu tłuszczów, węglowodanów oraz nadciśnieniu tętniczemu. Są to poważne czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.
Poza zdrową dietą i aktywnym stylem życia w terapii PCOS zaleca się dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne, najlepiej z progestagenem o działaniu antyandrogennym. Dzięki ich stosowaniu jest szansa na przywrócenie regularności cyklu miesiączkowego oraz redukcję objawów hiperandrogenizmu.
Jeśli dwuskładnikowa tabletka antykoncepcyjna nie pomaga w przywróceniu regularnych cyków miesiączkowych (a także wtedy, gdy pojawia się łysienie androgenowe) lekarz może przepisać leki o silnym działaniu antyandrogennym. Są to na przykład spironolakton czy finasteryd. Trzeba jednak pamiętać, że te leki mają negatywny wpływ na rozwój ciąży, więc podczas ich stosowania należy stosować antykoncepcję.
Kobiety chorujące na PCOS muszą pamiętać o niebezpiecznych powikłaniach metabolicznych, jakie może pociągać za sobą ta choroba. Dlatego powinny regularnie, przynajmniej raz w roku, robić kontrolne badania krwi pod kątem parametrów metabolizmu tłuszczów i węglowodanów.
Lecząc PCOS warto też zadbać o mikrobiotę jelit, tym bardziej że u kobiet chorujących na tę chorobę jest ona zwykle nieprawidłowa. To może sprzyjać występowaniu stanów zapalnych, a także tyciu.
Badania potwierdzają, że probiotykoterapia u kobiet cierpiących na PCOS może przyczynić się do:
- zmniejszenia stanu zapalnego i insulinooporności
- regulacji wydzielana insuliny
- obniżenia stężenia triglicerydów
- redukcji masy ciała
W ten sposób działają bakterie rodzaju Bifidobacterium i Lactobacillus, np.:
- Bifidobacterium lactis W51
- Lactobacillus acidophilus W22
- Lactobacillus plantarum W21
- Lactococcus lactis W19
- Bifidobacterium lactis W52
- Lactobacillus paracasei W20
- Lactobacillus salivarius W24
Czego ginekolog ci nie powie?
Źródła:
- Stojko, R., Skowronek, K., Sowa, D., Drosdzol-Cop, A. (2020). Zespół policystycznych jajników – standardy postępowania. Forum Położnictwa i Ginekologii, 54. https://www.forumginekologii.pl/artykul/zespol-policystycznych-jajnikow-standardy-postepowania
- Chudzicka-Strugała, I., Kubiak, A., Banaszewska, B., Zwoździak, B., Siakowska, M. Pawelczyk, L. i in. (2021). Effects of synbiotic supplementation and lifestyle modifications on women with polycystic ovary syndrome. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 106(9), September 2021, 2566–2573. https://academic.oup.com/jcem/article-abstract/106/9/2566/6288476
