Spis treści
Rumianek pospolity (ogrodowy)
Rumianek pospolity, inaczej lekarski (Matricaria chamomilla) to najbardziej znany gatunek występujący w Polsce pospolicie w miejscach naturalnych (na polach, nieużytkach, stanowiskach ruderalnych), a także uprawiany na działkach. To atrakcyjna roślina, która jest ozdobą ogrodów wiejskich i naturalistycznych.
Jak wygląda rumianek pospolity? To roślina jednoroczna osiągająca średnio 50 cm wysokości. Tworzy wzniesione, rozgałęzione pędy pokryte pierzastymi liśćmi. Kwitnie od maja do lipca. Liczne kwiaty (a w zasadzie kwiatostan typu koszyczek) mają białe płatki i żółty środek. Wydzielają przyjemny, kwiatowo-ziołowy zapach.
Odmiany rumianku pospolitego nie różnią się znacząco wyglądem. Są selekcjonowane pod kątem właściwości leczniczych. W Polsce w uprawach profesjonalnych wykorzystuje się głównie dwie z nich: rumianek lekarski ‘Złoty Łan’ i ‘Promyk’. Obie charakteryzują się wysoką zawartością olejku eterycznego.
Rumianek bezpromieniowy
Rumianek bezpromieniowy (Matricaria discoidea), potocznie nazywany maruną, zadomowił się w Polsce przed kilkoma wiekami i obecnie występuje pospolicie. To roślina jednoroczna. Ma grubą łodygę o wysokości do 40 cm, która jest pokryta gęstymi, mocno pierzastymi liśćmi. Kwitnie od czerwca do września. Na szczytach pędów wytwarza drobne, ale liczne kwiatostany – koszyczki o żółtozielonej barwie wydzielające silny zapach. W odróżnieniu od rumianku ogrodowego prawie nie tworzy kwiatów języczkowatych, które są traktowane jako płatki.
Rumianek rzymski
Rumianek rzymski, rumian (Chamaemelum nobile) to gatunek rośliny z rodziny astrowatych spokrewniony z Matricaria. Mimo takiego samego nazewnictwa i podobnego wyglądu jest zaliczany do innego rodzaju w systematyce roślin. To niska bylina dorastająca do 30 cm wysokości. Wytwarza wzniesione, ale lekko pokładające się pędy pokryte podwójnie lub potrójnie pierzastosiecznymi liśćmi. Kwitnie od czerwca do lipca. Ma właściwości prozdrowotne, m.in. przeciwskurczowe, moczopędne, przeciwzapalne, napotne, uspokajające. Wpływa na trawienie silniej od rumianku.
Zastosowanie rumianku
Rumianki są cenione w ziołolecznictwie, a wyekstrahowane z nich substancje czynne wchodzą w skład kosmetyków.
Rumianek pospolity zaleca się stosować na infekcje wirusowe, bakteryjne i grzybicze. Przy przeziębieniu, grypie czy zapaleniu gardła zaleca się picie naparów z rumianku. Przy infekcjach intymnych stosuje się go w formie kąpieli leczniczych.
- Rumianek działa rozluźniająco na mięśnie gładkie układu pokarmowego, ułatwiając pasaż pokarmu i zapewniając prawidłową perystaltykę jelit. Stosuje się go w formie naparu.
- Przemywanie głowy naparem z kwiatów rumianku rozjaśnia włosy.
- Stosowany w okładach i maściach przyspiesza gojenie się ran oraz łagodzi oparzenia.
Kwiaty rumianku bezpromieniowego mają właściwości moczopędne, napotne, przeciwzapalne i rozkurczowe. Stosuje się je na schorzenia o podłożu dermatologicznym.
- Rumianek łagodzi podrażnienia skóry, przyspiesza gojenie się ran i zwalcza grzybicę.
- Przemywanie oczu naparem pomaga przy zmęczeniu i zapaleniu spojówek.
- Bywa używany do zwalczania pasożytów.
Rumianek rzymski ma zastosowanie podobne do powyższych ziół, ale silniej działa na układ pokarmowy, m.in. poprawiając przemianę materii. Ma właściwości wiatropędne i przeciwskurczowe. Jest wykorzystywany do aromatyzowania likierów.
Jak pozyskiwać i przygotować surowiec – kwiaty rumianku?
Kwiaty rumianku zrywa się w początkowej fazie kwitnienia. Najczęściej zbiera się je z łąk i nieużytków oddalonych od dróg o natężonym ruchu, terenów uprzemysłowionych i zanieczyszczonych. Ponadto rośliny warto uprawiać w ogrodzie. Powinny być „otwarte”, ale nie mogą jeszcze przekwitać. Urywa się same koszyczki – tuż pod „łebkiem”. Zbiory przeprowadza się wielokrotnie, w miarę dojrzewania kwiatów. Nasiona rumianku są łatwo dostępne w sklepach ogrodniczych. Kwiaty najlepiej suszyć naturalnie, w miejscu przewiewnym i ciepłym. Układa się je cienkimi warstwami. Można używać także suszarki do ziół, ale temperatura suszenia nie powinna przekraczać 30°C.
Jak uprawiać rumianek?
Rumianki w ogrodzie z powodzeniem można siać na rabatach kwietnych. Uprawiane w dużej grupie, nadają się także do tworzenia malowniczych, sielskich krajobrazów. Rumian rzymski czasem wchodzi w skład mieszanek łąk kwietnych.
- Rośliny powinno się uprawiać w miejscu słonecznym.
- Nasiona wysiewa się wiosną, w marcu lub kwietniu. Nie trzeba ich przykrywać, a jedynie wcisnąć w ziemię.
- Rumianki tolerują różne typy gleb.
- W czasie długotrwale utrzymujących się susz rumianki warto podlać. Rumianek w doniczce należy nawadniać regularnie.
- Nie potrzebują dodatkowej pielęgnacji, są łatwe w uprawie dla początkujących ogrodników.
Jak rozpoznać rumianek?
Wiele gatunków na pierwszy rzut oka wygląda podobnie. Przykładem jest maruna bezwonna, która przypomina rumianek pospolity. Rumianek przyjemnie pachnie, maruna – jak wskazuje nazwa – nie wydziela zapachu. Kwitnie później od rumianku pospolitego, od czerwca do września. Rozpoznanie roślin jest istotne, gdyż maruna nie ma właściwości leczniczych.
Rumianek i stokrotka – zdarza się, że również są mylone. Rumianek ma znacznie większe kwiaty, pokrój wzniesiony, większą wysokość i pierzaste liście. Stokrotka tworzy nisko położone rozety złożone z łopatkowatych liści. Jej płatki mają skłonność do przebarwiania się na różowo.
Warto wiedzieć, jak rozpoznawać rośliny, aby pozyskiwać wartościowy surowiec. Wspomniane gatunki podobne do rumianku nie są, co prawda, niebezpieczne dla zdrowia, ale nie mają jednocześnie wartości prozdrowotnej dla człowieka. Kuracja z ich wykorzystaniem nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, a w tym czasie dany problem może się nasilić.
Podsumowanie
Rumianek to wartościowa roślina, którą warto wykorzystywać do poprawy funkcjonowania naszego organizmu. Kwiaty rumianku można pozyskiwać z miejsc naturalnych. Jeszcze lepszym rozwiązaniem jest uprawa rumianku w ogrodzie, co jednocześnie ogranicza ryzyko nieprawidłowego rozpoznania gatunku.
