Pigwa czy pigwowiec? Czym się różnią? Którą roślinę wybrać?

Utarło się przekonanie, że twarde, aromatyczne owoce pigwy i pigwowca są praktycznie tym samym. Jednak pigwa pospolita to właściwie drzewo o wielkich owocach wielkości gruszki, a pigwowiec – średnio wysoki ozdobny krzew, wydający małe żółte owoce.

Pigwa a pigwowiec

Dyskusja, który owoc jest smaczniejszy i bardziej wartościowy, jest tak samo jałowa, jak rozważania nad wyższością świąt Wielkiej Nocy nad świętami Bożego Narodzenia. To po prostu rzecz gustu. Warto jednak umieć rozróżniać obie rośliny, bo mają nieco inne zastosowanie i zdecydowanie odmienny wygląd.

Czym się charakteryzuje pigwa?

Uprawa pigwy sięga najdawniejszych czasów – hodowano ją już 4000 lat temu w rejonie Mezopotamii. Sama łacińska nazwa pigwy, Cydonia oblonga,zdradza jej pochodzenie. Chodzi o miejscowość Cydon na Krecie – dzisiejsze miasto Chania, gdzie uprawiano ten gatunek już 8.000 lat p.n.e. Pigwa rodzi duże owoce. Pokryte są kutnerem, czyli naturalnym meszkiem.

Pigwa jest drzewem osiągającym nawet kilka metrów wysokości. Jej liście mają jajowaty kształt, a jasne kwiaty są dość spore, większe od kwiatów jabłoni, o kolorze białym lub białoróżowym. Owoce pigwy, pojawiające się na jesieni, są spore, wielkością i kształtem przypominają gruszki. Nie bez powodu, bo pigwa jest „spokrewniona” z gruszą. Owoce pigwy są kilkukrotnie większe od owoców pigwowca.

Pigwa dla zdrowia – jakie ma właściwości?

Pigwa – odmiany

Wyróżniamy dwie grupy roślin – pigwę jabłkową oraz gruszkową. Decyduje o tym kształt owoców.

• Pigwa jabłkowa – to takie odmiany, jak np.: pigwa 'Konstantynopol’, z owocami lekko pofałdowanymi, czy pigwa pospolita 'Cydonia’, o owocach dużych i niezwykle aromatycznych.
• Pigwa gruszkowa – najczęstsza odmiana to pigwa 'Bereczki’, mająca serbskie pochodzenie. Owoce pigwy 'Bereczki’ są podłużne i przypominają wydłużone gruszki. Odmiana 'Portugalia’ jest mniejsza, pofałdowana, a po ugotowaniu zmienia kolor na… czerwony.

Uprawa pigwy

Pigwa to roślina dość wrażliwa na warunki atmosferyczne – jest płytko ukorzeniona. Dlatego młode sadzonki warto otulać na zimę włókniną chroniącą przed mrozem. Drzewko pigwy dobrze rośnie w miejscach nasłonecznionych i niezbyt wietrznych. W przeciwieństwie do pigwowca pigwa jest gatunkiem obcopylnym – aby owocowała (w porze jesiennej), konieczne jest posadzenie w pobliżu innej odmiany. Drzewa owocowe, jak pigwa, są bardzo dekoracyjne.

Słów kilka o pigwowcu

Krzew pigwowca należy do rodziny różowatych. Ten duży krzew owocowy ma płożący pokrój, dlatego bywa ozdobą ogrodu i pozwala formować żywopłoty. Jego gałązki są cienkie, rosnące gęsto i zwykle pokryte kolcami. Dorastają do 2 metrów wysokości.

Pigwowiec kwitnie w czasie wiosny i ma oryginalne żółtopomarańczowe kwiaty. Na jesieni wydaje jadalne owoce, mające niepowtarzalny aromat. Owoce pigwowca są żółte i gładkie, o wielkości orzecha włoskiego, pokryte naturalnym woskiem. Są kwaśne i bardzo cierpkie, ale w przetworach smakują wyśmienicie.

Podstawowe odmiany pigwowca

Pigwowiec ma kilka odmian, które królują w naszych ogrodach i na plantacjach:

Pigwowiec japoński – Chaenomeles japonica
Pochodzi z Japonii. Jest niewielki – ma około 1 m wysokości. Na gałązkach widoczne są małe ciernie. Pigwowiec japoński kwitnie na kolor ceglastej czerwieni. Ta odmiana jest odporna na mrozy, więc można ją bezpiecznie uprawiać w naszym kapryśnym klimacie.

Pigwowiec wspaniały – Chaenomeles speciosa
Pochodzi z Chin, dlatego jego inna nazwa to pigwowiec chiński lub pigwowiec właściwy.Osiąga większą wysokość niż pigwowiec japoński (do ok. 2 m). Na jego pędach rosną kolce. Kwiaty występują w kolorze czerwonym, różowym lub białym. Ten pigwowiec także jest odporny na mróz.

Pigwowiec pośredni – Chaenomeles x superba
To odmiana pośrednia między wcześniej wymienionymi. Pigwowiec pośredni jest popularną odmianą w polskich ogródkach i na plantacjach. Rośnie do 1 m wysokości. Na gałęziach ma spore kolce. Kwitnie w różnych kolorach, ponieważ ma pododmiany: 'Crimson and Gold’ – kwiaty ciemne, karmazynowe; 'Elly Mosse’ – kwiaty intensywnie czerwone, kwitnie ponownie latem; 'Nicoline’ – kwiaty okazałe, czerwonopomarańczowe. Odmiana uznana za najbardziej wartościową.

Uprawa pigwowca

Pigwowiec jest rośliną o wiele mniej wymagającą niż pigwa. Sprawdzi się w każdym przydomowym ogrodzie jako krzew ozdobny, przy okazji pożyteczny. Jest samopylny (nie wymaga drugiej rośliny w pobliżu), ale i obcopylny. Można go sadzić w ziemiach żyznych i wilgotnych, lecz także w glebie piaszczystej i wapniowej. Jedynie podłoże podmokłe oraz zadarnione (trawiaste) nie jest sprzyjające.

Pigwowiec lubi miejsca słoneczne oraz półcieniste. To roślina zalecana do upraw w mieście. Jest odporna na mróz (zawdzięcza to głębokiemu ukorzenieniu) i zanieczyszczenia powietrza.

Zastosowanie pigwy i pigwowca

Owoce obu roślin można spożywać jedynie po przetworzeniu. Nawet przejrzałe pozostaną kwaśne i cierpkie. Są za to bogate w pektyny (błonnik rozpuszczalny), dlatego nadają się na naturalne galaretki, konfitury i dżemy.

• Pigwowiec – jego owoce są doskonałe na wszelkiego rodzaju kompoty i jesienne przetwory, takie jak np. dżem, syrop, mus owocowy, ale przede wszystkim na nalewkę (aromatyczna pigwowcówka), oraz jako dodatek do zakwaszania innych owoców.
• Pigwa – duże dojrzałe owocepigwy mają podobnezastosowanie. Sprawdzą się do przygotowania nalewki (pigwówka), dżemów, marmolad, musów czy galaretek. Owocami pigwy można też aromatyzować i zakwaszać herbatę – pokrojone w plasterki owoce zasypujemy cukrem i dodajemy do smaku. Jednak, jak uważa wiele osób, owoce pigwy są nieco mniej aromatyczne od owoców pigwowca.

Żółte owoce – pełne zdrowia

Owoce pigwy i pigwowca mają cierpki i kwaśny smak, co wynika z ich cennej, wysokiej zawartości witaminy C (zawierają 55 do 100 mg wit. C na 100 g owoców) oraz związków fenolowych. Obie te substancje mają działanie antyoksydacyjne.

Pigwa i pigwowiec to też skarbnica wielu składników mineralnych, jak np.: żelazo, molibden, magnez, sód, potas, miedź, cynk i fosfor.

 Źródła:

1. Zawartość wit. C w owocach pigwy i pigwowca: Al-Zughbi, I., Krayem, M. (2022). Quince fruit Cydonia oblonga Mill nutritional composition, antioxidative properties, health benefits and consumers preferences towards some industrial quince products: A review. Food Chemistry, 393, 133362. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35661598/
2. Zdrowotne działanie pigwy i pigwowca: Sajid, S. M., Zubair, M., Waqas, M., Nawaz, M., Ahmad, Z. (2015). A Review on Quince (Cydonia oblonga): A Useful Medicinal Plant. Global Veterinaria, 14(4), 517–524. https://www.idosi.org/gv/gv14(4)15/9.pdf