Najczęściej odwodnienie grozi dziecku, gdy choruje na infekcję rotawirusową o gwałtownym przebiegu lub czymś się zatruje. Ale może przydarzyć się także wówczas, gdy w pełni zdrowy i energiczny kilkulatek bawi się cały dzień na upalnej plaży, zapominając o piciu. Podpowiadamy, jak szybko sprawdzić, czy dziecko rzeczywiście ma zbyt mało wody w organizmie i jakie są najczęstsze objawy odwodnienia u dziecka.
Spis treści
Czym jest odwodnienie organizmu?
Zgodnie z definicją odwodnienie to stan, w którym zawartość wody w organizmie spada poniżej wartości niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania. Tak się zwykle dzieje, gdy utrata wody wyniesie około 2 proc. ciężaru ciała. To pośrednio tłumaczy, dlaczego łatwiej o odwodnienie u malucha. Jeśli niemowlę waży 10 kg wystarczy, że straci 200 ml wody z organizmu. A do tego, by się tak stało mogą doprowadzić kilkukrotne wymioty – stan niemowlęcia może się zatem pogorszyć dosłownie w ciągu 2-3 godzin.
Konsekwencje przeoczenia tego problemu mogą być naprawdę poważne. Organizm traci bowiem nie tylko wodę, ale także elektrolity (m.in. sód, potas, magnez), które są niezbędne do prawidłowego przebiegu większości funkcji życiowych, w tym działania układu krążenia, nerek czy ośrodkowego układu nerwowego. Ich niedobór może skutkować zaburzeniami rytmu serca, drżeniem mięśni, obrzękami czy wzrostem ciśnienia tętniczego.
Im młodsze dziecko, tym skutki odwodnienia mogą być poważniejsze!
Sprawdź, która woda jest najzdrowsza.
Jak rozpoznać objawy odwodnienia u dziecka?
Oto 7 najważniejszych sygnałów, które mogą o tym świadczyć. Trzy pierwsze bywają trudne do samodzielnego zaobserwowania, ale cztery kolejne są bardzo charakterystyczne – jeśli wystąpi którykolwiek z nich, jest to potwierdzenie istnienia odwodnienia.
- Zmiana zachowania (zmniejszona aktywność, apatia, senność, rozdrażnienie). Jeśli dzieje się tak w trakcie np. infekcji rotawirusowej, należy oprócz objawów świadczących o samej chorobie podejrzewać właśnie odwodnienie.
- Zmniejszona ilość moczu. Ma on intensywny kolor, wydaje się być znacznie gęściejszy. Objaw ten łatwiej zaobserwować, gdy dziecko korzysta już z toalety, a znacznie trudniej, kiedy nosi pieluszkę i ma wodniste stolce. Uwaga! Jeśli dziecko nie oddaje moczu dłużej niż kilka godzin (mimo picia) niezwłocznie trzeba udać się do lekarza!
- Wzmożone pragnienie. U niemowląt to także trudne do zauważenia, u starszych znacznie łatwiejsze, bo potrafią poprosić o wodę. Jednak trzeba pamiętać o tym, że nie zawsze dziecko, mimo odwodnienia, chce pić. Jeśli ma mdłości, może odmawiać wzięcia czegokolwiek do ust. Dlatego ilość wypijanych płynów, np. w trakcie infekcji z wysoką gorączką warto zapisywać.
- Zapadnięte gałki oczne. Dziecko inaczej wygląda, ma zmienione rysy twarzy.
- Zapadnięte ciemiączko. To pulsujący, miękki fragment skóry na główce niemowlęcia. Zwykle czaszka jest równa, nie ma w tym miejscu wgłębienia – jeśli je zaobserwujemy, to może być objaw odwodnienia. Taki symptom można zauważyć tylko u maluchów do 7-12 miesiąca, bo potem ciemiączko zarasta.
- Suche śluzówki (na przykład dziecko płacze bez łez) i sucha skóra. Gdy ściśniemy fałd skóry na brzuchu, obok pępka, przytrzymamy chwilę i puścimy, rozprostowuje się bardzo powoli.
- Wydłużony czas powrotu włośniczkowego. Mierzy się go uciskając dość mocno opuszkę palca dziecka do momentu, gdy zblednie (palec musi znajdować się na wysokości serca!). Różowy kolor powinien powrócić w czasie krótszym niż 2 sekundy, jeśli tak się nie dzieje może to być oznaką zaburzeń krążenia, spowodowanych odwodnieniem.
Trzy stopnie odwodnienia organizmu
Rodzaj odwodnienia ocenia się w zależności od tego, jak duży jest ubytek masy ciała dziecka.
1. Lekkie odwodnienie
To utrata 2-3 proc. masy ciała dziecka. Ma ono suche śluzówki w jamie ustnej, odczuwa wzmożone pragnienie, ale jest w dobrym stanie ogólnym. Wystarczy wówczas częściej podawać mu wodę lub lekką herbatkę z odrobiną cukru, najlepiej co parę minut po łyżeczce. Taką kurację trzeba prowadzić przez cały okres choroby, zwłaszcza wówczas, gdy malec wymiotuje lub ma biegunkę.O podawaniu odpowiednich ilości napojów trzeba pamiętać także wtedy, gdy maluch gorączkuje oraz latem, kiedy dzień jest upalny, a dziecko mocno poci się podczas zabaw ruchowych.
Uwaga! Jeżeli dziecko poniżej roku oddaje więcej niż 8 wodnistych stolców na dobę, konieczna jest konsultacja u pediatry.
2. Umiarkowane odwodnienie
Oznacza utratę do 4-6 proc. masy ciała. Dziecko rzadziej oddaje mocz, jest on gęsty i pachnie intensywnie. Maluch jest osłabiony, ma zapadnięte oczy, jego stan ogólny pogarsza się (może być ospały lub odwrotnie, mocno pobudzony, niespokojny). Fałd skóry na brzuchu rozprostowuje się powoli. W takiej sytuacji trzeba maluchowi zacząć podawać elektrolity zawarte w preparatach nawadniających, które są dostępne w aptece bez recepty np. Gastrolit, ORS 200, zwykle w postaci proszku.
Ważne, by rozpuścić w wodzie zalecaną na ulotce ilość preparatu, bo uzyskujemy w ten sposób płyn zawierający glukozę i elektrolity w odpowiednim stężeniu, co oznacza także że ma on optymalną osmolarność – tylko taki napój potrafi dobrze przenikać do komórek jelita i dzięki temu skutecznie nawadniać organizm. Jeśli nie mamy możliwości pójścia do apteki, możemy przygotować domowy płyn nawadniający, dodając do litra przegotowanej wody 4 płaskie łyżki glukozy (lub nawet cukru), ¾ łyżeczki soli kuchennej i łyżeczkę sody oczyszczonej.
Uwaga! Napoje z dużą zawartością sacharozy lub innych cukrów, jak podawana czasem podczas rotawirusów coca-cola, mogą spowodować biegunkę tzw. osmotyczną, która jeszcze nasila utratę wody. Domową kurację warto prowadzić przez 2-3 godziny i po tym czasie ponownie ocenić stan dziecka. Jeśli maluch, którego podejrzewamy o odwodnienie, odmawia picia, nie czekając należy udać się do lekarza!
3. Ciężkie odwodnienie
To strata ok. 6-10 proc. masy ciała. Charakterystyczny dla tego etapu jest całkowity brak moczu, szybki oddech, przyspieszony puls. Skóra jest zimna a stan ogólny ciężki – dziecko może tracić przytomność. Niezwłocznie trzeba wezwać pomoc lekarską lub udać się na oddział SOR do najbliższego szpitala!
