Nebulizacja i inhalacja dla dzieci – 5 zasad, o których warto pamiętać

Inhalacja – czym jest?

Inhalacja to jedna z najstarszych metod leczniczych. Tradycyjnie zalecano ją przy katarze, kaszlu czy problemach z zatokami, a terapia polegała na wdychaniu parującego naparu z ziół czy roztworu soli (tzw. parówki). Ta metoda stosowana bywa nadal, ale znacznie skuteczniejsze i dające więcej możliwości jest przeprowadzenie zabiegu inhalacji z użyciem specjalnych urządzeń – inhalatora i nebulizatora.

Historia aerozoloterapii jest bardzo długa – sięga czasów Hipokratesa i Galena (wówczas zalecano wdychanie ziół i dymów).

Inhalacja a nebulizacja

To nazwy często mylone. Używa się ich wymiennie, ale tak naprawdę to różne terapie.

1. Inhalacja jest pojęciem szerszym – obejmuje wszelkie sposoby przyjmowania wziewnie substancji leczniczych (m.in. wspomniane wcześniej parówki).
2. Nebulizacja zaś jest rodzajem zabiegu medycznego, który polega na podawaniu bezpośrednio do układu oddechowego leków, rozpylonych uprzednio w nebulizatorze do postaci mgiełki.

Nebulizacja – na co pomaga i jak ją stosować?

Nebulizacja świetnie sprawdza się podczas infekcji górnych i dolnych dróg oddechowych:

• łagodzi kaszel, zarówno suchy, jak i mokry
• nawilża śluzówki
• rozrzedza katar
• zmniejsza ryzyko zapalenia zatok i pomaga je leczyć

Te zabiegi stosuje się również w przypadku chorób przewlekłych, np. astmy.

Zalety nebulizacji

• możliwość zaaplikowania substancji leczniczej bezpośrednio do miejsca, które tego potrzebuje (np. do oskrzeli)
• stosowanie mniejszych dawek leków (co redukuje ewentualne skutki uboczne)
• szybkie działanie preparatu w przypadkach nagłych, wymagających sprawnej reakcji.

Wady nebulizacji

Jak mówi nasz ekspert dr Leszek Olchowik, warto pamiętać, że nie cała dawka leku do nebulizacji, którą wlewamy do nebulizatora, trafi tam, gdzie powinna (czyli np. do drzewa oskrzelowego).

Nebulizacja u niemowląt

Inny problem związany z nebulizacją to trudność z przeprowadzeniem zabiegu u małych dzieci, bo ciekawe świata niemowlaki nie mają często ochoty na kilkuminutowe unieruchomienie na kolanach rodzica. Niektórzy rodzice stosują wówczas inhalacje dziecka podczas snu.

Jednak dr Olchowik podkreśla, że zabieg taki można stosować tylko wtedy, jeśli naprawdę nie ma innego wyjścia (dziecko zupełnie nie chce współpracować podczas nebulizacji). I tak trzeba wówczas podnieść malucha do pozycji pionowej. Warto też wyczuć moment, kiedy dziecko oddycha głębiej.

Astma u dzieci – jak ją rozpoznać i leczyć?

5 zasad, które warto znać przed rozpoczęciem nebulizacji

Zasady, o których piszemy poniżej, dotyczą nebulizacji stosowanych w celach leczniczych. Istotna jest tu właściwa technika (gwarantująca, że precyzyjnie odmierzona dawka leku trafi tam, gdzie powinna) i odpowiednie postępowanie po zabiegu.

Uwaga! Wielu rodziców zastanawia się, jak często robić inhalacje u dzieci. Jeśli stosujemy przepisane przez pediatrę leki, to przestrzegajmy jego zaleceń dotyczących dawki i częstotliwości.

Inhalacja z solą fizjologiczną (0,9% NaCl) nie wymaga tak rygorystycznego pilnowania zasad i można ją robić zawsze wtedy, gdy potrzebne jest nawilżenie gardła lub nosa, nawet kilka razy dziennie.

Zapalenie krtani u dzieci – jak leczyć?

1. Wybierz dobry nebulizator

Jeśli dopiero kupujesz urządzenie, weź pod uwagę kilka parametrów:

Możliwość regulacji przepływu powietrza przez nebulizator

Podawana w litrach na minutę (l/min). W przypadku dzieci należy dostosować ilość leczniczego aerozolu do wieku malucha. I tak: dzieci poniżej 5 lat powinny otrzymywać 4 l/min, 5–8 lat – 8 l/min, powyżej 8 lat – 10 l/min.

Dlaczego to ważne? Im młodsze dziecko, tym mniejszą ma pojemność płuc (objętość wdychanego powietrza jest mniejsza). Zbyt szybki przepływ sprawia, że nie cała dawka leku rzeczywiście trafia do dróg oddechowych malucha.

Wielkość cząsteczki mgiełki (i rozproszonego w niej leku)

Niektóre typy nebulizatorów generują bardzo drobne kropelki (2–3 μm), które docierają najgłębiej – aż do płuc. Krople wielkości 3–4 μm osadzają się w oskrzelach. Te większe (5-–8 μm) zatrzymują się w górnych drogach oddechowych. Najlepiej, by nebulizator posiadał możliwość wyboru rodzaju aerozolu.

Dlaczego to ważne? Niektóre leki, by spełnić swe zadanie, powinny docierać aż do płuc. Czasem (np. w przypadku lekkiego kaszlu czy zwykłego kataru) i nebulizacji wyłącznie roztworem soli fizjologicznej aerozol może być mniej rozproszony.

Głośność urządzenia

Im cichszy nebulizator, tym lepiej.

Dlaczego to ważne? Często w trakcie inhalacji rodzice włączają maluchom bajkę lub czytają książeczkę – po to, by dziecko spokojnie posiedziało przez te kilka minut. Głośna praca inhalatora zagłusza rodziców czy telewizor, co zniechęca dzieci (niektóre także boją się tego warczącego stwora. 🙂

Rodzaj maseczki/ustnika

Dzieci poniżej 3. roku życia powinny korzystać ze specjalnej, dopasowanej do twarzy maseczki. Nie powinna mieć zbyt dużych otworów bocznych. Starszaki warto zachęcić do korzystania z ustnika.

Dlaczego to ważne? Im mniej otworów w maseczce, tym mniej leku ucieka na boki (nie docierając przez to do miejsca przeznaczenia). Najmniejsze straty substancji leczniczej są podczas korzystania z ustnika. Dodatkowo zbyt duża maska, która nie przylega ściśle do twarzy malucha, sprawia, że aerozol podrażnia oczy dziecka.

Warto wiedzieć, że niektóre inhalatory mają specjalne smoczki przeznaczone dla najmłodszych niemowlaków. Lekarze radzą jednak, by unikać takich gadżetów, gdyż dziecko ze smoczkiem w buzi oddycha przez nos, a przecież lek dostaje się do dróg oddechowych jedynie podczas wdechu.

Jak złagodzić objawy alergii u dziecka?

2. Przygotuj dziecko do zabiegu nebulizacji

• Najlepiej na początek oswoić malucha ze sprzętem i dźwiękiem, jaki wydaje. Pozwól mu obejrzeć inhalator i akcesoria, starszakom pokaż filmiki (są dostępne w internecie) z zabiegu inhalacji u dziecka, opowiedz mu, jak to działa i po co trzeba stosować takie leczenie.
• Ze starszym dzieckiem możesz wcześniej zrobić ćwiczenia oddechowe, dzięki którym nauczy się zatrzymywać na chwilę wdech (więcej leku zostanie wówczas zdeponowane w płucach czy oskrzelach).
• Jeśli maluch ma zatkany nos, nie udrażniaj go, bo dzięki temu będzie musiał oddychać przez usta i wdychać w ten sposób leczniczy aerozol.
• Pamiętaj, że najkorzystniejsza do inhalacji jest pozycja siedząca z wyprostowanymi plecami.
• Nawet jeśli jesteś przeciwniczką oglądania telewizji przez dzieci, w tym przypadku zrób wyjątek. Są bowiem badania naukowe, z których wynika, że nebulizacja jest znacznie skuteczniejsza wówczas, gdy maluch ogląda bajkę (oddycha wówczas wolniej).

Uwaga! Nie ma sensu nebulizować dziecka, które płacze. Oddech jest wówczas krótki i lek nie dociera do dróg oddechowych. Najpierw trzeba malucha uspokoić. Im głębszy i wolniejszy oddech, tym efekt zabiegu lepszy!

Nie próbuj wykonywać tego zabiegu, gdy maluch nie zgadza się na założenie maski. W badaniach wykazano, że trzymanie jej w odległości tylko 2 cm od twarzy może zredukować dawkę aerozolu dostarczanego do płuc nawet o 85% .

3. Precyzyjnie odmierz dawkę leku do nebulizacji i pilnuj czasu

• Przeczytaj w zaleceniach, czy specyfik powinien być rozcieńczony w soli fizjologicznej (0,9% NaCl), czy nie.
• Podczas zabiegu pojemnik z lekiem powinien być trzymany pionowo.
• Ile czasu ma trwać inhalacja dzieci? Wiele zależy od rodzaju nebulizatora – trzeba kontynuować zabieg aż do wyczerpania leku, zwykle 10 minut (w przypadku soli fizjologicznej może być krócej).
• Jeśli maluch nie jest w stanie wytrzymać tyle czasu, możesz rozłożyć inhalację na 2 krótsze odcinki z możliwie niewielką przerwą.
• Po zakończeniu inhalacji, zanim wyłączysz kompresor, zwróć uwagę, czy pojemnik został całkowicie opróżniony (możesz nim lekko potrząsnąć).

Czy można łączyć leki do nebulizacji?

Uwaga! Niektóre leki można ze sobą łączyć podczas jednego zabiegu, innych nie wolno. Jeśli pediatra przepisuje dziecku więcej niż jeden preparat do nebulizacji, zawsze zapytaj go o dokładne wskazówki. Jak mówi nasz ekspert, jeśli lekarz zaleci stosowanie jednocześnie leku rozszerzającego oskrzela i sterydu, można wlać je do nebulizatora razem lub jeden po drugim (oba rozwiązania są praktykowane).

Jednak najkorzystniej jest najpierw podać lek rozszerzający drogi oddechowe, a dopiero później steryd, który wówczas lepiej się wchłania i dociera głębiej. Podawanie obu preparatów w jednej inhalacji ma sens wtedy, gdy dziecko nie jest w stanie wytrzymać kolejno dwóch nebulizacji.

Dr Olchowik radzi także, by leki mukolityczne (rozrzedzające wydzielinę) podawać zawsze przed preparatami przeciwzapalnymi. Leków rozrzedzających wydzielinę nie stosuj późnym popołudniem lub wieczorem (od podania leku do położenia dziecka spać muszą upłynąć co najmniej 3–4 godziny).

U dzieci nie wolno robić nebulizacji z olejków eterycznych! Po rozbiciu w nebulizatorze na drobne cząsteczki docierają one bardzo głęboko, co może spowodować gwałtowny skurcz oskrzeli i oskrzelików. W skrajnym przypadku grozi to uduszeniem!

Leki przeciwgorączkowe dla dzieci – co musisz o nich wiedzieć?

4. Po inhalacji przepłucz maluchowi usta (lub daj coś do wypicia), umyj twarz i oklep plecy

• Starsze dziecko, które umie już wypluwać, może wypłukać jamę ustną wodą (nie połykając jej).
• Niemowlakom przetrzyj usta gazikiem zmoczonym w wodzie. To ważne zwłaszcza wówczas, gdy do nebulizacji stosujesz kortykosteroidy – ich pozostawanie na śluzówkach sprzyja rozwojowi grzybicy jamy ustnej.
• Umyj też twarz i oczy dziecka, by uniknąć podrażnień.
• Po ok. 10 minutach od zakończenia inhalacji połóż malucha na brzuchu (najlepiej na swoich kolanach) z główką nieco niżej niż tułów i oklep mu plecy dłonią złożoną w łódeczkę.

5. Wyczyść nebulizator

Po każdym zabiegu przepłucz przegotowaną wodą lub solą fizjologiczną pojemnik (nie wolno go wycierać, a jedynie suszyć) i rurkę doprowadzającą oraz maseczkę (ustnik). Mogą się tam zacząć rozwijać bakterie, które przy następnym zabiegu trafią do dróg oddechowych dziecka. Jeśli masz w domu więcej małych pacjentów, najlepiej, by każdy z nich miał własną maskę lub ustnik.

Źródła:

1. Frémont A, Abou Taam R, Wanin S, Lebras MN, Ollier V, Nathanson S, Hadchouel A, Drummond D. Cartoons to improve young children’s cooperation with inhaled corticosteroids: A preliminary study. Pediatr Pulmonol. 2018 Sep; 53(9): 1193-1199. https://doi.org/10.1002/ppul.24070. Pobrano z: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29893057/
2. Sybilski AJ. Dekalog nebulizacji. Pediatr Med Rodz 2019; 15(2): 116–119. https://doi.org/10.15557/PiMR.2019.0019. Pobrano z: http://pimr.pl/index.php/wydawnictwa/2019-vol-15-no-2/dekalog-nebulizacji