Przeciętny Amerykanin wyrzuca rocznie około 30 kg ubrań, co w skali kraju daje łączną sumę 8 mld kg w roku. Dane statystyczne z Polski pod tym względem wyglądają zdecydowanie korzystniej na tle innych państw Unii Europejskiej – przeciętny Polak wyrzuca rocznie około 5 kg wytworów ubraniowych [1]. Jednak to wciąż o 5 kg za dużo.
Dodatkowo co roku na wysypiska trafiają kolejne miliardy sztuk odzieży, które są wynikiem nadprodukcji. Rodzi się pytanie – gdzie lub w czym tkwi problem i jak z tym walczyć?
Spis treści
Czym jest moda cyrkularna?
Tradycyjny i dotychczasowy cykl życia większości ubrań zaczyna się od koncepcji, a kończy na „śmierci” produktu. Jest to tak zwany linearny model gospodarczy. Fast fashion i wiele popularnych sieciówek oraz ogromne galerie handlowe napędzają ideę „zrób – użyj – wyrzuć”.
Moda cyrkularna w świetle kryzysu klimatycznego ma za zadanie zmienić nasze podejście do mody, które wymaga aktualizacji i uwzględnienia naszego zdrowia oraz potrzeb naszej planety. Według właścicielki szwedzkiej firmy Green Strategy moda cyrkularna to wytwory takie jak ubrania i akcesoria, które są projektowane, pozyskiwane, wytwarzane i dostarczane z założeniem jak najdłuższego użytkowania i utrzymania ich obiegu w sposób odpowiedzialny. A gdy już przestaną być potrzebne, powinny mieć możliwość bezpiecznego powrotu do biosfery [2].
Moda cyrkularna zakłada więc krążenie i wzajemny wpływ zachowań, takich jak: projektowanie, produkowanie, użytkowanie, przerabianie, recyklingowanie.
Ekologia w branży fashion: moda cyrkularna, slow fashion, pre-loved, sharing i recycling ubrań
Etyczne polskie marki, które tworzą z myślą o cyrkularności
- URCHYNN – cudowna marka tworząca torebki ze skóry wtórnej
- Aurelia & Zwei Frauen – czyli piękna odzież damska, która jest unikalna i oryginalna
- Jackob Buczynski – ubrania tej marki tworzone są dla kobiet, wszystko w duchu zero waste, gdyż odzież tworzona jest z tekstyliów z odzysku
- Papirysy – piękna biżuteria tworzona z recyklingu
- Oho Design – wyjątkowe suknie ślubne stworzone z recyklingowanych koronek
- Linen Fellows – haftowane lalki i dekoracje dla dzieci z materiałów z drugiej ręki
Użytkuj jak najdłużej, dbaj, przerabiaj
W obiegu zamkniętym projekty modowe są projektowane i opracowywane z myślą o zastosowaniu ich w przyszłości. Moda cyrkularna to nic innego jak włączenie wytworów w obieg, w którym dana tkanina jest użytkowana jak najdłużej. Jednak niekoniecznie w tej samej formie.
Ze starych koszul, spodni czy bluzek można zrobić torebki, zabawki dla dzieci, akcesoria do włosów, a może nawet małe kosmetyczki czy woreczki na zioła. Jest to tak zwany upcycling, czyli nadawanie nowego życia starym i niepotrzebnym rzeczom.
Wdrożenie modelu cyrkularnego nie jest jednak tak proste, jak mogłoby się wydawać. Aby ubranie przetrwało lata, musi być dobrze skonstruowane, uszyte, a przede wszystkim wykonane z dobrych i trwałych materiałów, najlepiej naturalnych, lub z odnawialnych surowców. To wszystko musi się zadziać, zanim ubranie zostanie uszyte, czyli jeszcze na etapie konceptu. Następnie my – jako konsumenci – musimy o nie dbać, a gdy już przestaniemy je użytkować, możemy je przerobić lub oddać do recyklingu, by miało okazję być ponownie wykorzystane.
Minimalizm w szafie
Jakie są główne założenia mody cyrkularnej?
Wspomniana już firma konsultingowa – Green Strategy, która specjalizuje się w kwestiach zrównoważonego rozwoju i obiegu zamkniętego w branży mody, stworzyła listę szesnastu kluczowych zasad promujących bardziej zrównoważone podejście do mody. Pierwsze trzynaście skierowanych jest głównie do producentów lub właścicieli firm. Natomiast pozostałe trzy są istotnymi zasadami dla konsumentów [3].
Założenia mody cyrkularnej dla producentów
- Projektuj z celem
- Projektuj coś z myślą o jego trwałości i długowieczności
- Projektuj pod kątem efektywnego gospodarowania zasobami
- Projektuj tak, by było to biodegradowalne
- Projektuj i już myśl o tym, jak można recyklingować tę rzecz
- Pozyskuj i produkuj lokalnie
- Zadbaj, by źródło i produkcja nie były toksyczne
- Pozyskuj i produkuj z wydajnością
- Pozyskuj i produkuj z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii
- Pozyskuj i produkuj z zachowaniem dobrej etyki
- Zapewnij usługi wspierające długie użytkowanie
- Używaj ponownie to, co już zostało stworzone, segreguj, recyklinguj i kompostuj wszystkie pozostałości
- Współpracuj z innymi
Założenia mody cyrkularnej dla konsumentów
- Używaj, myj i naprawiaj z ostrożnością (by produkty przetrwały jak najdłużej, czyli po prostu dbaj o wszystko, co masz)
- Rozważ pożyczkę, wynajem, zamianę lub przeprojektowanie zamiast kupowania nowego (jednym słowem kupuj używane, zamieniaj, wymieniaj, pożyczaj)
- Kupuj z nastawieniem na jakość, a nie na ilość
Recykling a moda cyrkularna
Moda cyrkularna często jest mylona z pojęciem recyklingu. W obiegu zamkniętym jest miejsce dla segregacji tekstyliów, jednak nie jest to jedyny etap tej machiny.
Recykling ma za zadanie pozyskać, następnie posortować, a w kolejnym etapie zregenerować tkaniny, by możliwe było stworzenie nowego materiału. Tkanina taka powinna się nadawać również do ponownego wykorzystania. Moda cyrkularna jest więc pojęciem dużo szerszym, rozwijającym i uwzględniającym wiele zachowań oraz pomysłów, w tym również recykling tekstyliów.
Porządki w szafie – daj ubraniom drugie życie
Ciemna strona recyklingowanego poliestru
Idea recyklingu tekstylnego brzmi bardzo obiecująco. W teorii, gdyby wszystkie tkaniny na świecie były przetwarzane, a następnie ponownie wykorzystywane do produkcji nowych materiałów, wszystko toczyłoby się w obiegu zamkniętym. Jakie przyniosłoby to skutki?
Przede wszystkim brak konieczności wytwarzania nowych tkanin i wykorzystywania surowców oraz korzystanie z tego, co już powstało. Jednak, jak twierdzą statystyki – to wizja bardzo utopijna. Okazuje się, że gdybyśmy obecnie wprowadzili takie rozwiązanie, najprawdopodobniej udałoby się recyklingować około 40 procent tekstyliów. Pozostała część przypuszczalnie nie nadawałaby się do ponownego przetworzenia, więc trafiłaby do spalarni lub na wysypiska.
Dlaczego tak duża część tych produktów nie nadaje się do recyklingu? Ma to związek z tym, że wiele ubrań wykonanych jest z włókien syntetycznych. W dodatku tkaniny te często powstają z nieodnawialnych surowców lub emitują toksyczne opary oraz dużo dwutlenku węgla – co nie jest korzystne dla naszej planety. Najlepszymi materiałami do ponownego przetworzenia są oczywiście te pochodzenia naturalnego.
Przyjrzyjmy się zatem poliestrowi, który jest jednym z najbardziej popularnych tekstyliów i należy do grupy materiałów syntetycznych. Powstaje w wyniku topienia politereftalanu etylenu (PET), który z kolei wytwarzany jest na bazie ropy naftowej. Rozkład poliestru może trwać nawet do 500 lat. Dla porównania tkaniny naturalne, takie jak bawełna, rozkładają się do pół roku. Większość sieciówek tworzy ubrania właśnie z poliestru.
W myśl „mody na ekologię” powstały również ubrania z recyklingowanego poliestru. Warto byłoby się zastanowić, co to właściwie znaczy. Do stworzenia tego tworzywa wykorzystuje się zużyte butelki plastikowe. Można by pomyśleć, że to cudowna koncepcja. Jednak nie jest tak do końca. Plastikowe butelki można wielokrotnie przerabiać na inne plastikowe wyroby (sprawdź: czym zastąpić plastik), co w pewien sposób powoduje obieg zamknięty, gdyż wciąż zużywa się te same materiały. Ale nie jest to idealne rozwiązanie. Stworzenie z butelek tkaniny kończy możliwość przerobienia butelek na kolejne wyroby plastikowe, dając nam jedynie tkaninę, której rozkład liczony jest w setkach lat [1].
Alternatywą są oczywiście ekologiczne włókna, które mogłyby zastąpić „plastikowe ubrania”. Brak ograniczeń i przepisów sprawia jednak, że branża modowa wciąż aktywnie korzysta z możliwości tworzenia ubrań z włóknami plastiku.
Jak więc możemy zmniejszyć swój ślad węglowy i zacząć żyć tak, by moda cyrkularna żyła razem z nami, a nie obok nas? Najlepsze, co możemy zrobić, to kupować mniej i ponownie wykorzystywać więcej. Gdybyśmy w każdym roku wszyscy kupili o jedną rzecz nową mniej, a zamiast tego wybrali używaną – zmiany byłby ogromne. Działajmy więc, kupujmy mniej, przerabiajmy, czytajmy składy, wybierajmy rzeczy używane i zachęcajmy do tego bliskich.
Bibliografia:
- Portela, V. (2021). The fashion industry waste is drastically contributing to climate change. Pobrane z https://calpirg.org/blogs/blog/cap/fashion-industry-waste-drastically-contributing-climate-change
- Sarkar, P. (2019). What is circular fashion | Challenges in circular fashion movement. Pobrane z https://www.onlineclothingstudy.com/2019/11/what-is-circular-fashion-challenges-in.html
- MOTIF. (b.d.). Moving towards a circular fashion economy. Pobrane 17 stycznia 2022 z https://motif.org/news/circular-fashion-economy/
