Spis treści
Lecznicze właściwości nagietka
Nagietek lekarski (Calendula officinalis) należy do rodziny astrowatych. Łatwo go uprawiać w ogródkach, dobrze rozsiewa się też samoistnie. Surowcem zielarskim są kwiatostany, czyli koszyczki nagietka, które należy zbierać w początkowym okresie kwitnienia. Suszy się je w warunkach naturalnych, w przewiewnym i zacienionym miejscu. Temperatura suszenia nie powinna przekraczać 35 st. C.
Płatki nagietka lekarskiego wykazują działanie przeciwzapalne, bakteriobójcze i grzybobójcze. Preparaty zawierające wyciąg z tej rośliny stosowane zewnętrznie przyspieszają gojenie się owrzodzeń, odmrożeń, odleżyn i stanów zapalnych. Znalazły również zastosowanie w leczeniu pacjentów z powikłaniami skórnymi występującymi po radioterapii.
Napar z kwiatów wykorzystuje się do płukania jamy ustnej i gardła jako środek przeciwzapalny oraz do przemywania oczu przy zmęczeniu i zapaleniu spojówek. Z kolei nagietek przyjmowany wewnętrznie pobudza działanie wątroby, zwiększa ilość wydalanego moczu i poprawia odporność organizmu.
Nagietek w kosmetyce – jakie ma zastosowanie?
W przemyśle kosmetycznym nagietek lekarski jest szczególnie ceniony, gdyż może regulować właściwości resorpcyjne skóry (przenikanie przez nią substancji aktywnych), chroni ją również przed szkodliwym wpływem czynników zewnętrznych. Roślina wchodzi w skład kremów, maseczek, balsamów, toników i innych preparatów do pielęgnacji skóry, zwłaszcza suchej i wrażliwej, ale działa też przeciwtrądzikowo – odkaża skórę, zapobiega powstawaniu zaskórników i przyspiesza gojenie wyprysków.
Karotenoidy zawarte w nagietku pozytywnie wpływają na stan nabłonka, przeciwdziałają nadmiernemu łuszczeniu się skóry, przyspieszają jej regenerację po uszkodzeniach [1]. Z kolei ze względu na zawartość saponin wyciągi z nagietka używane są do produkcji szamponów, mydeł, a nawet past do zębów. A olejek eteryczny znalazł zastosowanie w aromaterapii.
Macerat z nagietka – co to jest?
To produkt powstały podczas zalania ziół olejem roślinnym. Dzięki temu olej przejmuje substancje aktywne rośliny, która jest macerowana.
Macerat z nagietka lekarskiego zawiera wiele cennych substancji, np. minerały, kwasy tłuszczowe, witaminy: A, B, C, E, F. Regeneruje zniszczoną skórę, nawilża ją. Łatwo się wchłania, pozostawiając cerę miękką i gładką. Można go stosować do pielęgnacji skóry szorstkiej, spękanej, zniszczonej wskutek odmrożeń czy oparzeń. Macerat z nagietka działa przeciwzapalnie, jest zatem doskonały do pielęgnacji cery skłonnej do zaczerwienień, podrażnionej. Natrafisz na niego w składzie kosmetyków do pielęgnacji niemowląt, np. jako cenny dodatek do kremów ochronnych.
Warto wiedzieć także, że nagietkowy macerat posiada działanie antyoksydacyjne, co oznacza, że zapobiega przedwczesnemu powstawaniu zmarszczek. Można go dodawać do maseczek, stosować do masażu twarzy i demakijażu, świetnie zastępuje mleczka i śmietanki kosmetyczne. Macerat z nagietka lekarskiego nadaje się też do pielęgnacji spierzchniętych ust, łagodzenia skóry po goleniu i po opalaniu oraz olejowania suchych i zniszczonych włosów.
Jak zrobić macerat z nagietka? Przepis
Naturalny macerat można uzyskać, stosując dwie metody.
Macerat na zimno
Najlepiej użyć suszonych ziół, ponieważ podczas długiego okresu maceracji nie narażą produktu na powstanie pleśni. Wsyp płatki nagietka do suchego szklanego słoja. Zalej je wybranym olejem, tak by sięgał około 2 cm nad powierzchnię nagietka. Doskonale nadają się do tego: olej z pestek winogron, słonecznikowy, olej arganowy bio, oliwa, olej marula.
Przykryj słoik pokrywką i dobrze wstrząśnij olejem. Umieść naczynie w papierowej torbie lub owiń je ręcznikiem kuchennym, odstaw w ciepłe miejsce. Potrząsaj słoikiem raz dziennie przez 4–6 tygodni. Następnie odcedź macerat z nagietka lekarskiego, przelej do butelki i przechowuj w chłodnym, ciemnym miejscu.
Tip zero waste: nie wyrzucaj ziół, które pozostały po macerowaniu – z powodzeniem można je użyć jako maseczkę na twarz lub peeling do ciała. W ten sposób zyskujesz okazję do wykorzystania nie tylko substancji aktywnych nagietka lekarskiego, ale także odżywczych właściwości oleju.
Macerat z nagietka lekarskiego na ciepło
W tej wersji świeże kwiaty nagietka trzeba zalać wybranym olejem, podgrzanym do ok. 80 st. C. Innym sposobem macerowania na ciepło jest zalanie ziół zimnym olejem i włożenie słoika do kąpieli wodnej. Należy wówczas zagotować wodę w większym garnku, włożyć do niego zakręcony słoik z zawartością i wyłączyć ogień. Pozostaw macerat z nagietka na 2–3 godziny (im dłuższy czas, tym bardziej skoncentrowany olej).
Co to jest hydrolat?
To preparat, który zyskał ostatnio ogromną popularność. Wiele manufaktur kosmetycznych ma w swoim asortymencie ziołowe lub kwiatowe hydrolaty. Powstają one w procesie destylacji, najczęściej jako efekt uboczny pozyskiwania olejków eterycznych. Destylacja polega na wyodrębnieniu nierozpuszczalnych cząstek olejku eterycznego, który po ochłodzeniu jest oddzielany od pary wodnej, podczas gdy wszystkie cząstki rozpuszczalne w wodzie zostają w tzw. wodzie podestylacyjnej. I to właśnie jest hydrolat.
Taki preparat składa się w 99 proc. z wody, a 1 proc. stanowią związki aktywne. Hydrolat często nazywany jest wodą kwiatową. Istnieje jednak między nimi różnica. Wody kwiatowe najczęściej są wytwarzane z kwiatów. Hydrolaty zaś również z innych części roślin, takich jak liście, owoce, kora, a niekiedy korzenie.
Hydrolat z nagietka – kto powinien go używać?
Ten naturalny preparat działa odświeżająco, przeciwzapalnie, goi drobne uszkodzenia skóry. Łagodzi zaczerwienienia i poparzenia słoneczne. Doskonale nadaje się również do pielęgnacji cery trądzikowej i naczynkowej.
Jak stosować hydrolat z nagietka lekarskiego:
- spryskuj nim twarz i dekolt jak tonikiem
- stosuj do rozrabiania maseczek (np. do 1 łyżki białej glinki dodaj 2 łyżki hydrolatu)
- płucz w nim włosy (szklankę hydrolatu zmieszaj z 2–3 łyżkami octu jabłkowego)
- używaj jako mgiełki dyscyplinującej do włosów
- nakładaj jako bazę pod krem lub makijaż
Hydrolat z nagietka lekarskiego możesz aplikować przez cały dzień. Rano, w ciągu dnia (odświeża skórę i przedłuża trwałość makijażu) oraz wieczorem – po demakijażu przywraca skórze właściwe pH, ponieważ jego odczyn jest zbliżony do naturalnego pH naszej skóry.
Hydrolat z kwiatów nagietka – przepis
Jak zrobić w domu hydrolat? Przygotuj 3 garście świeżych lub suszonych kwiatów nagietka (najlepiej z ekologicznych upraw lub z własnego ogródka) oraz 1/2 litra wody destylowanej.
W dużym garnku umieść na dnie odwróconą do góry dnem małą salaterkę. Zioła rozłóż wokół naczynia, zalej je wodą. Na salaterce postaw szklaną lub nierdzewną miseczkę. Przykryj garnek pokrywą, tak by wierzch pokrywy (ucho do chwytania pokrywki) był skierowany do wnętrza naczynia. Napełnij wgłębienie pokrywy lodem. Postaw garnek na kuchence i ogrzewaj przez ok. 30 minut. Para powstała podczas ogrzewania skropli się na pokrywce garnka i spłynie do miseczki. Przelej płyn do wyparzonej ciemnej butelki, najlepiej z atomizerem, i przechowuj w lodówce przez 4–5 dni.
Inny sposób to zastosowanie kawiarki. Oczywiście najlepiej bez kawowego nalotu – jeśli chcesz często przygotowywać hydrolat, możesz kupić kawiarkę tylko do tego celu (najprostsza kosztuje już od 20 zł). Na sitku kawiarki umieść nagietek, a pod spód wlej wodę destylowaną. Zakręć urządzenie. Podgrzej i zaparzaj, hydrolat powstanie w górnej części kawiarki.
Tonik z nagietka lekarskiego
Czy tonik i hydrolat z nagietka to to samo? Nie do końca. Obu kosmetykom przypisuje się podobne właściwości i stosuje w tym samym celu: by wyrównać pH skóry, zmiękczyć ją i przygotować do dalszych zabiegów. Jednak tonik, choć jest płynem na bazie wody, ma w składzie różne składniki o właściwościach wspomagających pielęgnację skóry, np. ekstrakty roślinne, witaminy, kwasy AHA, kwas hialuronowy. Jego nazwa wywodzi się z języka angielskiego, gdzie słowo tonic oznacza „wzmacniać, krzepić”. Zgodnie z definicją tonik do twarzy ma za zadanie nawilżać cerę, odżywiać ją.
Toniki zapewniają skórze uczucie nawilżenia, miękkości, z kolei to właśnie hydrolaty będą szybciej łagodziły podrażnienia i zaczerwienie skóry.
Jak przygotować tonik z nagietka?
Zalej szklanką wrzątku 3 łyżki suszonych lub świeżych płatków nagietka lekarskiego, przykryj i odstaw na około 20 minut. Odcedź otrzymany napar i dodaj do niego łyżkę soku z aloesu. Tonik przechowuj w lodówce maksymalnie przez tydzień.
Kto nie powinien używać nagietka? Przeciwwskazania
Nagietek lekarski powinny omijać osoby uczulone na rośliny z rodziny astrowatych (należą do niej także chryzantemy i stokrotki). Uważa się też, że ziele może wpływać na poziom hormonów, dlatego podczas ciąży najlepiej stosować go w porozumieniu z lekarzem. Ponadto nie należy przyjmować nagietka wewnętrznie, jeśli bierzemy leki przeciwcukrzycowe, na bezsenność lub na nadciśnienie.
Źródło:
- Kishimoto, S., Maoka, T., Sumitomo, K., Ohmiya, A. (2005). Analysis of carotenoid composition in petals of calendula (Calendula officinalis L.). Bioscience, Biotechnology, and Biochemistry, 69(11), 2122–2128. https://academic.oup.com/bbb/article/69/11/2122/5953359?login=false
Dodatkowe źródła:
- Przygotowanie olejku z nagietka: Kamble, S., Shinde, S., Mali, S., Jadhav, A. (2023). A Review on Preparation of Calendula Oil. Sumerianz Journal of Medical and Healthcare, 6(1), 1–7. https://www.researchgate.net/publication/368867952_A_Review_on_Preparation_of_Calendula_Oil
- Korzyści ze stosowania nagietka: Cervoni, B. (2023). What Is Calendula? Pobrane z https://www.verywellhealth.com/health-benefits-of-calendula-4582641
- Zioła zalecane przez świętą Hildegardę w pielęgnacji skóry: Moksa, K., Teległów, A. (2021). Zioła zalecane przez świętą Hildegardę w pielęgnacji skóry. Postępy Fitoterapii, 1, 61–69. https://www.researchgate.net/publication/351904355_Ziola_zalecane_przez_swieta_Hildegarde_w_pielegnacji_skory_The_herbs_recommended_by_Saint_Hildegard_in_skin_care
- Jak stosować nagietek: Singh, S. (2022). How To Use Calendula In Skin Care? Pobrane z https://skinkraft.com/blogs/articles/how-to-use-calendula-on-skin
- Mucha, W. (2021). Kosmetyki naturalne dla ciebie: mydła, hydrolaty, olejki, peelingi. Warszawa: Wydawnictwo Zwierciadło.
