Mniszek lekarski to roślina wieloletnia, dorastająca nawet do 50 cm wysokości i należąca do rodziny astrowatych. Posiada długi, gruby, żółtawoszary (wewnątrz biały) korzeń typu palowego. Łodygi są bezlistne i puste w środku. Liście długie na 10–25 cm, lancetowate, bardziej lub mniej pierzasto wycięte. Mniszek lekarski kwitnie od kwietnia do lipca. Drugie kwitnienie przypada na jesień.
Kwiaty rośliny są żółte, języczkowate, zebrane w koszyczek kwiatowy otulony ciemnozielonymi listkami. Po przekwitnięciu kwiatostan zmienia się w białą puchową kulę, a owocem jest niełupka.Choć roślina przez wiele osób traktowana jest jako uciążliwy chwast, warto poznać i docenić jej dobroczynne działanie.
Spis treści
Liście mniszka – właściwości lecznicze
W lecznictwie wykorzystuje się nie tylko kwiaty czy korzeń mniszka lekarskiego, lecz także jego liście, które zawierają witaminę A i C oraz kwas foliowy.
Wśród prozdrowotnych właściwości mniszka wymienia się działanie:
- oczyszczające organizm z toksyn
- moczopędne, co pozwala usunąć z organizmu nadmiar wody odpowiedzialny za obrzęki
- ułatwiające trawienie
- wspomagające odchudzanie
- pobudzające wydzielanie i przepływ żółci
- obniżające poziom glukozy we krwi
- stymulujące powstawanie czerwonych krwinek
- przeciwzapalne
- przeciwutleniające
- wspomagające układ sercowo-naczyniowy
- łagodzące dla skóry z trądzikiem
W liściach mniszka, oprócz związków trójterpenowych, występują flawonoidy, karotenoidy i wiele składników mineralnych, takich jak sole potasu, magnezu, krzemu i żelaza. Młode liście bogate są w witaminę A i C oraz witaminy z grupy B.
W mniszku lekarskim znajdziemy też całą gamę związków o działaniu przeciwgrzybiczym, przeciwzapalnym i przeciwwirusowym. Jego korzenie są bogate w inulinę – prebiotyk, polisacharyd wspierający naturalną mikroflorę jelit.
Czy liście mniszka lekarskiego są jadalne?
Spożywanie mniszka lekarskiego jest bezpieczne. Najlepiej zbierać młode, mniejsze listki mleczu. Mają najwięcej soku, składników odżywczych i soli mineralnych. Gdy mniszek zakwitnie, jego liście będą zawierały więcej goryczy.
Należy pamiętać, że mniszek – jak każda roślina – może wywoływać reakcje alergiczne.
Co zrobić z liści mniszka lekarskiego?
Mniszek lekarski może być wykorzystywany na wiele sposobów. Wszystko zależy od naszej wyobraźni i kreatywności. Z liści przygotowuje się soki, herbatki, napary, sałatki, zupy. Można je także suszyć i smażyć. Liście mniszka to skarbnica witaminy A i B, flawonoidów i karotenoidów biorących udział w usuwaniu wolnych rodników.
Przepis na herbatę z liści mniszka lekarskiego
Warto pamiętać, że do przygotowania herbatki wykorzystywane są nie tylko liście, ale także korzeń oraz kwiaty. Herbatkę można zrobić także z suszu. Przygotowanie herbatki jest proste. Bierzemy 6–7 liści i wkładamy je do kubka. Zalewamy wrzątkiem, przykrywamy kubek i odstawiamy na 10-20 minut.
Regularne spożywanie napoju poprawia przemianę materii, podnosi odporność organizmu i korzystnie wpływa na pracę pęcherzyka żółciowego. Herbata ma też moc pobudzania apetytu, co może być pomocne dla osób, które z powodu stresu lub choroby nie odczuwają łaknienia.
Do przygotowania herbaty można użyć też suszonych liści mniszka.
Napar z mniszka lekarskiego polecany jest przy niestrawności i zgadze. Wspomaga wydzielanie soku żołądkowego, pomaga na problemy z zaparciami. Działanie moczopędne aktywnych składników rośliny warto wykorzystać w walce z kamicą.
Sałatka z mniszka lekarskiego
Wczesną wiosną można przygotować pyszną sałatkę z młodych liści mniszka. Warto wykorzystać ich właściwości zdrowotne, aby odbudować siły organizmu zmęczonego zimowymi trudami.
Do przygotowania sałatki potrzebne są:
- garść liści
- garść orzechów, np. włoskich
- 1 pomarańcza lub 2 mandarynki
- 40 g sera pleśniowego
Składniki sosu:
- łyżka miodu
- 2 łyżki oliwy z oliwek
- łyżka soku z limonki lub cytryny
- sól i pieprz do smaku
Liście mniszka dokładnie myjemy, suszymy i szarpiemy na małe kawałki. Orzechy podsmażamy na patelni (bez tłuszczu). Obieramy pomarańczę, dzielimy ją na cząstki i kroimy na małe kawałki, ser rozkruszamy. W miseczce mieszamy składniki sosu i przyprawiamy według uznania. Łączymy wszystkie składniki.
Sałatka wspomaga trawienie, a więc doskonale nadaje się jako dodatek do posiłków ciężkostrawnych. Zawiera też sole mineralne i dużo kwasu foliowego, który ma działanie krwiotwórcze i dlatego spożywanie mniszka zapobiega anemii złośliwej. Mniszek polecany jest też przy chorobach układu krwionośnego.
Zupa z liści mniszka
Do przygotowania zupy potrzebne są:
- 3–4 garście listków mniszka
- 2 małe cukinie
- 1 mały świeży ogórek
- bulion warzywny lub mięsny
- koperek lub szczypiorek
- sól i pieprz do smaku
Zadanie jest proste. Myjemy warzywa i kroimy je w kostkę. Zalewamy bulionem i gotujemy przez 20 minut. Zdejmujemy garnek z ognia, dodajemy umyte liście mniszka i miksujemy. Doprawiamy solą i pieprzem do smaku. Zupę można podawać na ciepło lub zimno, z dodatkiem koperku lub szczypiorku. Smak zupy może wzbogacić dodatek korzenia mniszka.
Zupę poleca się osobom chorym na cukrzycę (obniża poziom glukozy we krwi) oraz cierpiącym na anemię (wyrównuje poziom białych krwinek we krwi).
Wykorzystując właściwości zdrowotne mniszka, możemy ograniczyć dawki niektórych leków. Taką decyzję zawsze jednak należy uzgodnić z lekarzem.
Sok z liści mniszka
Sok można przygotować z samych świeżych liści. Możemy też używać ich jako dodatek do ulubionych koktajli czy soków. Najsmaczniejszy powstaje z młodych listków. Warto dodać do niego sok z cytryny, by wzbogacić smak.
Sok najlepiej pić bezpośrednio po wyciśnięciu. Wtedy ma najwięcej składników odżywczych, w tym soli potasu, które skutecznie chronią przed chorobami sercowo-naczyniowymi. W przypadku zagrożenia takimi schorzeniami warto włączyć go do codziennej diety. Sok z mniszka można wykorzystywać również do przemywania skóry trądzikowej.
Nalewka z liści mniszka
Liście na nalewkę zbieramy wczesną wiosną, przed rozkwitem kwiatów. Należy przygotować litrowy słoik liści. Po zebraniu należy je umyć je i osuszyć na ręczniku papierowym.
Potrzebne będą także:
- ½ litra spirytusu
- ½ litra wody
- 10 dkg miodu
- 2 cytryny (mogą być też pomarańcze, w zależności od upodobań smakowych)
Cytryny lub pomarańcze sparzamy gorącą wodą i kroimy je w plastry. Liście i owoce przekładamy do dużego szklanego pojemnika i zalewamy litrem 90-procentowego spirytusu. Całość odstawiamy na tydzień w ciemne miejsce.
Po tygodniu zawartość należy przecedzić przez sito wyłożone gazą. Surowiec pozostały na gazie starannie odciskamy. Do przegotowanej i ostudzonej wody dodajemy miód, mieszamy i łączymy z nalewką.
Po dokładnym wymieszaniu mikstury można ją przelać do butelek, starannie zakorkować i odstawić na miesiąc do miejsca, gdzie panuje temperatura pokojowa. Gdy minie czas „dojrzewania”, całość należy przefiltrować przez bibułę. Teraz nalewka jest gotowa.
Jak suszyć liście mniszka?
Dowolną ilość surowca dokładnie myjemy i osuszamy na ręczniku papierowym lub ściereczce. Rozkładamy cienką warstwę liści na tacy i odstawiamy w przewiewne miejsce do całkowitego wyschnięcia.
Suszone liście przechowujemy w szczelnym, szklanym pojemniku w miejscu, do którego nie dociera światło słoneczne.
Źródła:
- Skarżyński, A. (1991). Magia ziół. Warszawa: Wydawnictwo Alfa.
- Szymanderska, H. (2015). Z łąki na talerz. Warszawa: Świat Książki.
- Bełdowska, B., Guzewska, J. (1987). Rośliny lecznicze: opis, zbiór, zastosowanie. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych.
- Rogala, J. (2007). Nalewki zdrowotne, czyli 102 przepisy na alkohol, który wspomaga organizm.Warszawa: Wydawnictwo Baobab.
- Arnal-Schnebelen, B., Goetz, P., Paris, M. (2005). Lecznicze dary natury: 200 uzdrawiających ziół. Warszawa: Reader’s Digest Przegląd.
