Spis treści
Jaskra – czym jest?
Jaskra, inaczej glaukoma, to choroba oczu będąca jedną z najczęstszych przyczyn utraty wzroku. Jej przyczyną jej zbyt wysokie ciśnienie w gałce ocznej, które doprowadza do nieodwracalnego zanikania nerwu wzrokowego. Skutkuje to m.in. powstaniem narastających ubytków w polu widzenia – czyli osoba z jaskrą traci powoli wzrok. Nieleczona jaskra prowadzi do ślepoty.
Choroby oczu – jak je rozpoznać?
Objawy jaskry – jak rozpoznać chorobę?
Jaskra – mówimy tu o stanowiącej ogromną większość przypadków jaskrze pierwotnej otwartego kąta, inaczej jaskrze prostej – to choroba podstępna, nazywana wręcz „cichym złodziejem wzroku”. Chorzy niejednokrotnie nie zauważają żadnych jej objawów przez wiele lat. Niektórzy odnotowują symptomy dopiero, gdy 80–90 proc. nerwu wzrokowego jest już uszkodzone.
Dzieje się tak z kilku powodów:
- Jaskra rozwija się powoli, przez co w pewnym sensie „przyzwyczaja” do swojej obecności, do subtelnego pogarszania się wzroku.
- Jaskra to choroba obuoczna, ale niesymetryczna. Zatem jeśli w jednym oku nerw ulega szybszej degradacji, drugie będzie kompensować osłabienie widzenia.
- Wreszcie, są badania sugerujące nawet, że w pierwszych stadiach jaskry to nasz mózg kamufluje jej objawy. Przypuszczalnie potrafi on do pewnego stopnia „korygować” obraz rejestrowany przez oczy chorego, ukrywając przed nim pogorszenie widzenia. Dlatego z reguły objawy choroby zaczynamy dostrzegać, gdy jaskra jest już w stadium zaawansowanym.
Objawy jaskry
- ogólne pogorszenie widzenia
- ubytki w polu widzenia
- zawężanie się pola widzenia, czyli zanik widzenia obwodowego
- dostrzeganie charakterystycznej aureoli wokół źródeł światła
Objawy jaskry z czasem pogłębiają się, doprowadzając do całkowitej ślepoty.
Ważne: Postęp choroby można znacznie spowolnić poprzez leczenie, ale kluczowe jest rozpoczęcie go w jak najwcześniejszym stadium.
5 rzeczy, których potrzebują twoje oczy
Profilaktyka jaskry – dlaczego jest tak ważna?
W przypadku jaskry warunkiem zachowania widzenia jest jak najwcześniejsze rozpoznanie jej i wdrożenie leczenia. Najlepiej jeszcze zanim chory zauważy jakiekolwiek objawy. Jeśli są one wyraźne, oznacza to, że schorzenie jest już w stadium zaawansowanym! Tymczasem im wcześniej rozpocznie się leczenie, tym większa będzie szansa, że pacjent zachowa wzrok do końca życia. U wielu takich osób jaskra może być leczona za pomocą kropli.
Dlatego nieocenione są tu badania przesiewowe, które stwierdzają podejrzenie występowania jaskry u osób, które nie mają jeszcze jej objawów. Już po przekroczeniu 40. roku życia warto brać udział w programach takich badań – o ile są dostępne lokalnie. W Polsce wciąż brak niestety ogólnokrajowego programu badań przesiewowych w kierunku jaskry.
Uwaga! Zawsze jednak można – i naprawdę warto! – wybrać się do okulisty i poprosić o wykonanie badania profilaktycznego w kierunku jaskry.
Jaskra – kto znajduje się w grupie podwyższonego ryzyka?
Jaskra dotyczy przede wszystkim osób powyżej 55. roku życia. Po przekroczeniu tego wieku ryzyko zapadnięcia na tę chorobę zaczyna szybko rosnąć. Wśród 55-latków chorzy na jaskrę stanowią 1–1,5 proc., wśród 60-latków to już 2 proc., a wśród 80-latków aż 80 proc. Dlatego po przekroczeniu 55. roku życia należy się regularnie badać w kierunku jaskry. Ale na jaskrę może zachorować każdy.
Grupa podwyższonego ryzyka zachorowania dotyczy m.in. osób:
- z obciążonym jaskrą wywiadem rodzinnym
- mających wysokie wady wzroku (zwłaszcza krótkowzroczność)
- z zaburzeniami krążenia – sygnalizowanymi często stale zimnymi dłońmi i stopami, a nawet nosem i małżowinami usznymi (tzw. objaw Raynauda)
- z zaburzeniami ciśnienia tętniczego (nadciśnienie, zbyt niskie ciśnienie, zbyt silne spadki ciśnienia w nocy)
- cierpiących na cukrzycę
- cierpiących na miażdżycę
- mających podwyższony poziom cholesterolu lub trójglicerydów we krwi
- cierpiących na częste bóle głowy lub migreny
- otyłych
- narażonych na przewlekły stres
- palących papierosy
- spożywających duże ilości alkoholu
Te osoby powinny wykonywać badania w kierunku jaskry najlepiej raz do roku, maksymalnie raz na dwa lata. W międzyczasie choroba może się u nich rozwinąć, ale zostanie wykryta w odpowiednio wczesnym stadium podczas kolejnego badania.
Jak dbać o oczy latem?
Badania przesiewowe i profilaktyczne w kierunku jaskry
Podstawą diagnostyki jaskry są:
- badanie dna oka
- badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego
Ich wyniki pozwalają stwierdzić podejrzenie występowania jaskry, co stanowi wskazanie do wykonania kolejnych badań.
Jako przykład przywołujemy program badań przesiewowych e-jaskra, który powstał pod przewodnictwem prof. dr. hab. n. med. Jerzego Szaflika (więcej na ten temat tutaj: https://naturalnieozdrowiu.pl/jaskra-gdzie-sie-zbadac-bezplatnie/ ). Stworzyła go interdyscyplinarna grupa fachowców: okuliści, w tym prof. Jacek P. Szaflik i dr hab. n. med. Anna Zaleska-Żmijewska, oraz zespół prof. Jacka Pniewskiego z Katedry Fizyki Optycznej Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego i trzech ekspertów IT.
Takie badanie odbywa się w oparciu o komputerową analizę barwnego zdjęcia dna oka uzupełnioną bezkontaktowym pomiarem ciśnienia wewnątrzgałkowego. To sztuczna inteligencja przyporządkowuje wyniki do kategorii „zdrowej” lub „chorej”, więc badanie nie wymaga obecności lekarza. Otrzymujemy wynik określający podejrzenie występowania jaskry z prawdopodobieństwem do około 80 proc., czyli porównywalnie do badania wykonywanego przez okulistę. Jednocześnie takie badanie jest tańsze, szybsze, łatwiejsze do przeprowadzenia na szeroką skalę.
Jeśli system e-jaskra stwierdzi prawdopodobieństwo występowania choroby, pacjent jest kierowany na szczegółowe badania okulistyczne, aby upewnić się co do takiej diagnozy. Ich zakres indywidualnie określi okulista prowadzący. Mogą to być:
- OCT nerwu wzrokowego
- badanie kąta przesączania
- badanie pola widzenia i inne
W momencie potwierdzenia jaskry rozpoczynamy leczenie.
Dieta na poprawę wzroku
Jaskra – leczenie
Najczęściej, bo aż w 95 proc. przypadków, jaskrę leczy się farmakologicznie, poprzez wpuszczanie raz lub dwa razy dziennie kropli do oczu. Podaje się jeden lub dwa leki jednocześnie. Obniżają one ciśnienie wewnątrzgałkowe (poprzez ułatwianie odpływu cieczy wodnistej z gałki ocznej oraz zmniejszanie jej produkcji) odpowiadające za postępującą degenerację nerwu wzrokowego. Niektóre dodatkowo poprawiają odżywienie nerwu.
Niezmiernie ważny jest sposób podawania takich kropli. Lek należy zakroplić do zewnętrznego kącika oka, a następnie zamknąć powiekę i ucisnąć punkcik łzowy na przynosowej części powieki dolnej, aby lek tą drogą nie dostał się do krwiobiegu, tylko przenikał właśnie do wnętrza oka. Trwa to około dwóch minut.
Krople takie stosuje się właściwie do końca życia, pozostając oczywiście pod stałą opieką okulistyczną. Niemniej jeśli dla unormowania ciśnienia wewnątrzgałkowego konieczne jest jednoczesne stosowanie co najmniej trzech leków przeciwjaskrowych, stanowi to wskazanie do leczenia operacyjnego. Dlaczego?
Krople do oczu na jaskrę mają niestety szereg działań niepożądanych, w tym drażniące, toksyczne działanie na spojówkę oka. Dotyczy to głównie zastosowanych w nich konserwantów. Ich długotrwałe stosowanie może też zniweczyć efekty późniejszej operacji. Operacyjnie utworzona przetoka, która ma umożliwiać odpływ cieczy wodnistej, łatwiej zarasta w oku przewlekle „traktowanym” kroplami przeciwjaskrowymi.
Zespół suchego oka – jak leczyć i jak mu zapobiegać?
Mikrochirurgia w leczeniu jaskry
Zabiegi mikrochirurgiczne na jaskrę mają ułatwić odpływ cieczy wodnistej z gałki ocznej bądź zmniejszyć jej produkcję, co w efekcie obniży ciśnienie wewnątrzgałkowe. Wśród nich są m.in.:
- zabiegi laserowe (irydotomia laserowa)
- zabiegi przetokowe (trabekulektomia)
- zabiegi setonowe (implanty Ex-press)
- kanaloplastyka
Wśród najnowszych technik operacyjnych szczególnie warto wspomnieć o wszczepianiu implantów żelowych, o kształcie rurki, przez którą ciecz wodnista może być odprowadzana z wnętrza oka pod spojówkę. To niezwykle skuteczny i jednocześnie bardzo mało inwazyjny zabieg.
Niestety, w Polsce relatywnie niewielki odsetek osób chorych na jaskrę leczony jest chirurgicznie. Tymczasem zabieg operacyjny, jako rozwiązanie trwałe (i w przypadku nowoczesnych metod – minimalnie inwazyjne), w wielu przypadkach stanowi lepsze rozwiązanie od przewlekłej, obarczonej skutkami ubocznymi farmakoterapii.
Domowe sposoby na zmęczone oczy
Jak wygląda zabieg endoskopowego leczenia jaskry?
Przez otwór o średnicy 1–1,2 mm wprowadzamy do wnętrza oka sondę o przekroju 0,5 lub 0,8 mm. Jest w niej umieszczony laser i miniaturowa kamera. Docieramy pod tęczówkę i laserem niszczymy fragmenty nabłonka ciała rzęskowego, odpowiedzialnego za produkcję cieczy wewnątrzgałkowej. Dzięki temu produkuje on mniej płynu, co zmniejsza ciśnienie wewnątrzgałkowe przyczyniające się do powstania jaskry. Efekty zabiegu są trwałe.
Nie zmieniamy też podczas niego kształtu rogówki (co często doprowadza do powstania wad wzroku, np. do astygmatyzmu), a pacjent błyskawicznie wraca do zdrowia. Eliminujemy lub zmniejszamy ilość przyjmowanych leków przeciwjaskrowych. Najczęściej łączymy tę operację z zabiegiem usunięcia zaćmy.
