Ból głowy od kręgosłupa jest coraz powszechniejszym problemem, który dotyka wielu osób. Część z nich nie zdaje sobie sprawy z tego, że do ich dolegliwości bólowych przyczynia się kręgosłup. I to nie tylko odcinek szyjny, ale także piersiowy, lędźwiowy czy krzyżowy. Co ma kręgosłup do bólu głowy i dlaczego nie wolno lekceważyć tego typu dolegliwości?
Spis treści
Ból głowy od kręgosłupa – przyczyny
Jak wynika z badań, każdego dnia na świecie aż 16 proc. ludzi w wieku 20–65 lat odczuwa ból głowy – to ok. 150 mln osób. Do tego blisko 5 proc. populacji głowa boli co najmniej przez połowę miesiąca (i dwa razy częściej są to kobiety niż mężczyźni) [1]. Według Światowej Organizacji Zdrowia ponad 90 proc. ludzi jest w ciągu życia narażonych na ból głowy. Do bólów głowy od kręgosłupa z pewnością przyczynia się współczesny sposób życia.
– Ból głowy od kręgosłupa jest powszechnym problemem, dotyka sporej liczby pacjentów i może znacząco utrudniać codzienne funkcjonowanie – potwierdza fizjoterapeutka Anna Rusiecka. – Jedną z jego przyczyn jest nieprawidłowa pozycja ciała i złe ustawienie głowy, które w konsekwencji może doprowadzić nawet do zmian zwyrodnieniowych odcinka szyjnego kręgosłupa czy dyskopatii.
Niewłaściwej pozycji ciała sprzyja nasza codzienność. Nie tylko niska aktywność fizyczna i siedzący tryb życia, lecz także fakt, że przez większość dnia… patrzymy w dół.
– Pochylamy głowę, by patrzeć w telefon albo na klawiaturę komputera i w ten sposób spędzamy kilka godzin dziennie, co sprawia, że silnie napinamy mięśnie szyi – mówi ekspertka. – Także długie siedzenie przy biurku w jednej pozycji powoduje nadmierne napięcie mięśni szyi, ramion, pleców.
Szczególnie obciążające kręgosłup jest korzystanie ze smartfona. Ponieważ jego ekran i przyciski są w tej samej płaszczyźnie, wiele osób trzyma telefon na wysokości brzucha, mocno zgina szyję i pochyla głowę, by czytać lub pisać wiadomości. Wtedy ciężar głowy „wisi” na mięśniach prostujących w odcinku szyjnym, które są silnie napięte. Do tego siedzenie w pochyleniu do przodu to najbardziej obciążająca dla kręgosłupa pozycja. Tymczasem większość z nas spędza w niej wiele godzin dziennie – już 10 lat temu Polacy wpatrywali się w ekrany telefonów, tabletów i komputerów średnio przez blisko 5 godzin dziennie [2]. Dziś 46 proc. Polaków z samym telefonem spędza z telefonem od 1 do 3 godzin dziennie, 22 proc. wpatruje się w smartfon od 3 do 6 godzin, a aż 8 proc. robi to dłużej niż 6 godzin dziennie [3].
– Powodem bólów głowy od kręgosłupa mogą być również zmiany pourazowe, na przykład po wypadkach komunikacyjnych, które powodują uszkodzenia struktur w obrębie głowy i szyi, wpływające na ciągłe napięcie mięśniowe, które powoduje ból głowy – mówi Anna Rusiecka. – Diagnostyka bólu głowy od kręgosłupa powinna obejmować też problemy ze stawem skroniowo-żuchwowym, m.in. bruksizmem, czyli nawykowym, nieświadomym zaciskaniem zębów i zgrzytaniem zębami, które zwiększa napięcia w obrębie czaszki, co pogłębia ból głowy. Jeśli ktoś cierpi na ból głowy związany z nieprawidłową pozycją czy zwyrodnieniami w odcinku szyjnym kręgosłupa, a do tego ma bruksizm, to jedna dolegliwość może powiększać drugą.
Szyjnopochodne bóle głowy mogą być napędzane także stresem. Gdy go odczuwamy, w organizmie rośnie wydzielanie kortyzolu, który powoduje większą pobudliwość mięśni szkieletowych.
– Do mięśni „lubiących” kumulować stres należą przyczepione do czaszki mięśnie: czworoboczny grzbietu biegnący od kręgosłupa piersiowego, mostkowo-obojczykowo-sutkowy czy podpotyliczny – wylicza fizjoterapeutka. – Kortyzol powoduje, że bardziej się napinają i są utrzymywane w stanie ciągłej gotowości, a to napięcie wędruje po nich do czaszki. Gdy mamy dużo stresów i emocji, często odruchowo zaciskamy zęby, co jeszcze podkręca ból.
Bywa jednak, że dolegliwości bólowe głowy od kręgosłupa są spowodowane czymś tak trywialnym, jak… niedobrana czy źle ułożona poduszka. – Czasami podczas snu przyjmujemy taką pozycję, w której napną się wspomniane mięśnie mające początek przy czaszce i to będzie powodować ból głowy – dodaje Anna Rusiecka.
Jak rozpoznać ból głowy od kręgosłupa?
Czy można samemu sprawdzić, czy powodem bólu głowy jest kręgosłup? W niektórych przypadkach tak, jednak diagnostykę bólu głowy zdecydowanie lepiej zostawić specjaliście – fizjoterapeucie lub lekarzowi.
– Najważniejszymi mięśniami „zaangażowanym” w ból głowy od kręgosłupa są czworoboczny, mostko-obojczykowo-sutkowy i podpotyliczny i gdy na nich można wyczuć bolesne pod dotykiem tzw. punkty spustowe, może być to sygnał, że dolegliwości bólowe są związane z kręgosłupem – wyjaśnia fizjoterapeutka.
Punkty spustowe to szczególnie bolesne niewielkie miejsca w obszarze mięśnia, bardzo wrażliwe na dotyk. Można je wyczuć jako niewielkie zgrubienia na mięśniu. Ból naciśniętego punktu spustowego jest intensywny, palący, tępy.
– Jeżeli po naciśnięciu takiego punktu czujemy ból promieniujący po ramieniu czy barku do skroni, potylicy lub czubka głowy, często oznacza to, że przyczyną bólu głowy są napięcia w obrębie kręgosłupa – tłumaczy Anna Rusiecka. – Innym objawem bólu głowy od kręgosłupa jest towarzyszące mu drętwienie rąk. Uczulam, by nie lekceważyć nawracających bądź silnych bólów głowy, bo ich przyczyną mogą być napięcia mięśniowe czy problemy z kręgosłupem, ale też nadciśnienie, miażdżyca czy nawet krwotok podpajęczynówkowy. Natychmiastowej konsultacji lekarskiej wymagają bardzo niepokojące objawy, tzw. czerwone flagi, czyli: nagły lub bardzo intensywny ból głowy, zaburzenia widzenia lub równowagi, utrata przytomności.
Jak pozbyć się bólu głowy od kręgosłupa?
Oczywistym rozwiązaniem wydaje się farmakoterapia i stosowanie leków przeciwbólowych. W wielu wypadkach jest to jednak wyłącznie leczenie objawowe, niewpływające na przyczynę bólu głowy od kręgosłupa, którą jest niewłaściwa pozycja ciała czy zwyrodnienia w kręgosłupie. W tym ostatnim przypadku diagnozę powinien postawić lekarz (ortopeda, neurolog lub neurochirurg) i na jej podstawie zlecić odpowiedni sposób leczenia. Jeżeli powodem bólu głowy jest wzmożone napięcie mięśni znajdujących się w bliskości kręgosłupa, pomocy warto szukać w gabinecie fizjoterapii.
– Podczas wizyty fizjoterapeuta może zastosować terapię manualną, która rozluźni mięśnie – mówi nasza ekspertka. – Czasami pomóc może także masaż relaksacyjny. Bardzo istotna jest jednak własna praca pacjenta – zadbanie o prawidłową pozycję podczas codziennych czynności i samodzielne wykonywanie ćwiczeń dobranych i zaleconych przez fizjoterapeutę.
Dbanie o prawidłową pozycję oznacza m.in. właściwe ustawienie głowy (takie, w którym nie jest ona nadmiernie wysuwana do przodu) i odpowiedni układ ciała podczas snu.
– Ważne, by nie spać na bardzo wysokich poduszkach, ponieważ wtedy mięśnie nie są w prawidłowej pozycji i nie relaksują się podczas snu – wyjaśnia fizjoterapeutka. – W łóżku najlepsza jest nieduża poduszka lub zwinięty w rulon ręcznik umieszczony pod szyją – tak, by nasza głowa, barki i miednica leżały w jednej linii.
Ćwiczenia na ból głowy od kręgosłupa
Poza wykonywaniem ćwiczeń dobranych indywidualnie przez fizjoterapeutę warto zadbać o to, by w naszym życiu zagościły aktywności mające szczególnie korzystny wpływ w profilaktyce bólu głowy od kręgosłupa. Należy do nich m.in. joga.
– Z badań wynika, że regularne uprawianie jogi – 5 razy w tygodniu przez 6 tygodni – daje długotrwałe efekty w zmniejszaniu bólu głowy – przekonuje Anna Rusiecka. – Pomóc mogą także medytacje i ćwiczenia oddechowe, które według naukowców są ostatnio na pierwszym miejscu, jeśli chodzi o profilaktykę bólów głowy.
Jak wyjaśnia ekspertka, robienie wydechów dwukrotnie dłuższych niż wdechy sprawia, że pojawia się równowaga pomiędzy przywspółczulnym układem nerwowym odpowiedzialnym za stan relaksu a układem współczulnym, który odpowiada m.in. za mechanizm walki bądź ucieczki, czyli za reakcję na stres. – Przy takiej równowadze mięśnie się relaksują, nie są w ciągłej gotowości i w nieustannym napięciu – wyjaśnia Anna Rusiecka. – Uczę takich oddechów swoich pacjentów jako ćwiczenia relaksującego – wystarczy kilka razy wziąć oddech, licząc powoli na przykład do czterech, a później zrobić spokojny wydech, licząc do ośmiu. Takie oddychanie wyciszy układ nerwowy, co korzystnie wpłynie na zmniejszenie napięcia i odczuwanego bólu.
Fizjoterapeutka podpowiada, co jeszcze możesz zrobić, by zmniejszyć dolegliwości bólowe:
- Rób przerwy na krótkie ćwiczenia podczas pracy, zwłaszcza siedzącej. Ściągnij łopatki do tyłu, cofając jednocześnie podbródek – wykonaj to ćwiczenie kilka razy. Możesz także stanąć przy ścianie, dosuwając do niej potylicę, plecy, biodra i pięty, i stać tak przez parę chwil – to pomaga mięśniom wrócić do prawidłowej pozycji. Stojąc przy ścianie, spróbuj dotknąć lewym uchem do lewego barku – nie poruszając barkiem, a tylko szyją. Przechyl głowę, ile możesz (do granicy dyskomfortu), i utrzymaj tę pozycję przez minutę do półtorej minuty, następnie powtórz ćwiczenie, przechylając głowę do prawego barku.
- – To ćwiczenie zwiększy zakres ruchu głowy i rozluźni mięśnie – dodaje ekspertka. – Można je wykonywać także wtedy, gdy już boli nas głowa, wtedy też zrelaksuje mięśnie i przyniesie trochę ulgi.
- Wykonuj masaż żwaczy i mięśni skroniowych, zwłaszcza gdy masz problemy z zaciskaniem szczęk i/lub zgrzytaniem zębami. – Mięśnie skroniowe możemy masować w linii, jaką wyznaczają zauszniki okularów, czyli od końca brwi do połowy ucha i tuż nad nim – doprecyzowuje fizjoterapeutka. – Podzielmy ten odcinek na 4 punkty i w każdym wykonajmy masaż, robiąc 5–6 kółeczek, lekko naciskając je jednym palcem lub dwoma palcami. Wszystko do granicy dyskomfortu, możemy czuć lekki ból – ale już nie silny.
- Zresetuj punkty spustowe za pomocą piłki. Jeżeli czujesz napięte miejsca na plecach, zrób sobie automasaż, korzystając z piłki do tenisa lub rehabilitacyjnej piłeczki z kolcami. – Można stanąć przy ścianie i włożyć piłkę pomiędzy nią a łopatki – bo często ból zaczyna się pomiędzy nimi i promieniuje na głowę – wyjaśnia Anna Rusiecka. – Znajdźmy od 3 do 5 takich najbardziej bolesnych punktów i przytrzymujmy piłeczkę, naciskając po kolei na każdy z nich przez 90 sekund. Nie należy wykonywać tego ćwiczenia na więcej niż 5 punktach jednorazowo, bo zbyt dużo bólu odczuwanego przy nacisku na punkty spustowe może pogłębić ból głowy. Warto więc po 3–5 punktach zrobić sobie przerwę i powtórzyć ćwiczenie pod koniec dnia, znów opracowując od 3 do 5 punktów. W ten sam sposób możemy masować bolesne punkty na barkach lub potylicy, w przypadku tej ostatniej można wykonać masaż, leżąc na podłodze z piłką umieszczoną pod nasadą szyi.
- Korzystaj z mat do akupresury. Coraz bardziej popularne ostatnio maty z plastikowymi kolcami są według Anny Rusieckiej świetną metodą na relaks pomagający w walce z bólem głowy od kręgosłupa. – Leżenie na takiej macie powoduje stopniowe rozluźnienie mięśni, niektóre osoby wręcz wtedy zasypiają – mówi. – Warto używać mat i poduszek z kolcami kilka razy w tygodniu, najpierw przez kwadrans, stopniowo przedłużając czas nawet do godziny. Matę z kolcami warto wykorzystywać także do aktywizacji – można położyć ją w łazience jako dywanik i rano chodzić po niej przez 3 minuty, myjąc zęby. Na stopach mamy mnóstwo receptorów i taka poranna akupresura budzi nasz układ nerwowy lepiej niż kawa.
Źródła:
- Medycyna Praktyczna. (2022). 16% ludzi odczuwa ból głowy każdego dnia. Pobrane z: LINK
- Pochrzęst-Motyczyńska, A. (2017). Jak smartfon może zrujnować kręgosłup? Pobrane z: LINK
- Szutiak, M. (2023). Młodzi Polacy spędzają każdego dnia kilka godzin przed smartfonem. Pobrane z: LINK
