Pod koniec ciąży najintensywniej wsłuchujesz się w swoje ciało – liczysz ruchy maluszka, rozpoznajesz jego aktywność. Wiesz, kiedy śpi, kiedy rozrabia, kiedy ma czkawkę albo się przeciąga. Czasami niepokoisz się, bo masz wrażenie, że ruchy są zbyt słabe, albo przeciwnie – zbyt intensywne. Na szczęście od dnia, w którym wyznaczono termin porodu (a u mam z problemami zdrowotnymi także wcześniej) będziesz chodziła na badanie KTG w ciąży, dzięki któremu przekonasz się, jak czuje się twoje dziecko.
Badania prenatalne – co warto o nich wiedzieć?
Spis treści
Co oznacza skrót KTG?
Skrót KTG to kardiotokografia. „Kardio” – oznacza tu czynność serca płodu, „toko” – czynność skurczową macicy, a „grafia” – zapis jednego i drugiego.
Badanie KTG w ciąży – po co się je wykonuje?
Badanie KTG wykonuje się w celu oceny tak zwanego dobrostanu płodu, czyli mówiąc inaczej, sprawdzenia, czy dziecko dobrze się czuje w brzuchu mamy, zarówno przed porodem, jak i podczas niego.
Stres w ciąży – jak go rozładować poprzez oddychanie przeponowe?
1. Badanie KTG w ciąży rejestruje czynność serca płodu
Czyli ile jest uderzeń na minutę oraz w jaki sposób częstość tych uderzeń zmienia się w czasie.
Przeciętna częstość uderzeń serca dziecka w trzecim trymestrze ciąży, czyli kiedy zwykle wykonuje się KTG, to około 140 na minutę. Ale może się ona wahać w przedziale 110–160 na minutę.
Patrząc na zapis KTG, oceniamy też, czy występują tzw. akceleracje, czyli krótkotrwałe przyspieszenia czynności serca płodu. Świadczą one o prawidłowej funkcji układu nerwowego i prawie zawsze związane są z obecnością ruchów płodu.
Brak akceleracji w zapisie KTG może występować w czasie snu płodu. Ale może też stanowić zjawisko niepokojące, sygnalizujące zagrożenie:
- niedotlenieniem wewnątrzmacicznym
- zakażeniem wewnątrzmacicznym
- uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego dziecka
Jeśli akceleracje nie występują lub jest ich za mało (poniżej 2 w czasie 30 minut), jest to wskazanie do pogłębienia diagnostyki. Obecność zwolnień tętna (deceleracji) jest zjawiskiem prawie zawsze niepokojącym i wymaga wykonania kolejnych badań, a czasami nawet szybkiego zakończenia ciąży, by ratować życie dziecka.
2. Badanie KTG rejestruje skurcze macicy
Można więc dzięki niemu wykryć przedwczesną czynność skurczową, co zapowiada zbliżający się poród. Możemy także ocenić reakcję dziecka na skurcze – czy prawidłowo reaguje podczas ograniczonego dopływu krwi w czasie skurczu macicy.
KTG – kiedy powinno się je wykonać (od którego tygodnia ciąży)?
- W ciąży przebiegającej prawidłowo pierwsze KTG wykonuje się w czasie wyznaczonego terminu porodu. Kolejne zlecane są w zależności od dalszego przebiegu ciąży.
- U przyszłych mam wymagających szczególnego nadzoru, np. w cukrzycy ciążowej, przy nadciśnieniu tętniczym, wewnątrzmacicznym zahamowaniu wzrastania płodu, KTG wykonuje się zazwyczaj dużo wcześniej przed wyznaczonym terminem porodu. Termin pierwszego badania (i kolejnych) jest ustalany indywidualnie.
- Zaleca się monitorowanie kardiotokograficzne czynności serca płodu każdej kobiecie rodzącej. Dzięki niemu można sprawdzać na bieżąco, jaki jest stan dziecka podczas porodu. Dzięki KTG można np. odkryć, że maluszek ma problemy, ponieważ łożysko przestaje być wydolne. W takiej sytuacji podczas skurczu zmniejsza się przepływ krwi w krążeniu maciczno-łożyskowym. W związku z tym, że grozi to niedotlenieniem dziecka, lekarze mogą podjąć decyzję o przyspieszeniu porodu.
Ważne! Wskazaniem do badania KTG jest zawsze niepokój odczuwany przez kobietę ciężarną, wywołany na przykład słabszym lub bardziej gwałtownym odczuwaniem ruchów płodu.
Ból brzucha w ciąży – jakie mogą być przyczyny?
Jak wygląda badanie KTG?
Badanie KTG w ciąży wygląda tak samo od czasu jego wynalezienia w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku. Kobieta przychodząca na badanie KTG zostaje poproszona o położenie się na leżance. W tym czasie położna opina jej brzuch dwoma elastycznymi pasami, do których przypięte są głowice.
Jedna służy do badania tętna płodu, druga – skurczów macicy. Głowice są połączone z aparaturą, która rejestruje zapis pracy serca dziecka i skurczy. Wynik otrzymujemy na ekranie lub na wydruku.
Zapisy kardiotokograficzne powinny być wykonywane u kobiet ciężarnych w warunkach spokoju, w wygodnej, leżącej pozycji, najlepiej na lewym boku. Dzięki bocznej pozycji minimalizujemy ryzyko zaburzeń tętna związanych z tzw. zespołem żyły głównej dolnej. Jest on spowodowany uciskiem macicy na tę żyłę w pozycji leżącej na plecach. Więcej o tym w artykule poniżej:
Czas trwania badania to 20–30 minut. Ten czas pozwala na obiektywną ocenę zapisu, biorąc pod uwagę występowanie u płodu okresów snu i jego aktywności.
Do badania nie trzeba się specjalnie przygotowywać. Warto normalnie zjeść posiłek. Nie powinno się wykonywać badania, gdy przyszła mama jest głodna i spragniona. Jest to niekorzystne – i dla ciężarnej, i dla dziecka – oraz może zaburzać wynik badania.
Ciąża pozamaciczna – przyczyny, objawy, leczenie
Czy ważne jest, na jakim sprzęcie wykonuje się badanie KTG?
Podobnie jak w większości przypadków, w których korzystamy w medycynie z aparatury, sprzęt, na którym wykonuje się badania, ma oczywiście znaczenie. Powinien być on dobrej jakości, posiadać czułe głowice (aby umożliwić niski odsetek utraty sygnału), dobry papier (aby zapis był czytelny).
Dobry sprzęt powinien mieć także możliwość jednoczesnego rejestrowania ruchów dziecka. W przypadku ciąż bliźniaczych aparat musi być specjalnie do tego przystosowany – potrzebne są dwie osobne głowice do oceny czynności serca dwójki dzieci. Najnowocześniejsze aparaty mają opcję komputerowej analizy zapisu, dzięki której minimalizuje się ryzyko błędnej oceny zapisu KTG przez osobę oceniającą.
Poród naturalny a cesarskie cięcie – jakie korzyści daje poród siłami natury?
KTG – jak interpretować wyniki?
Wynik prawidłowy oznacza zwykle prawidłową czynność serca, której częstość mieści się w zakresie normy. Jest to zatem ok. 140 uderzeń na minutę; obecne są przy tym przyspieszenia tętna (akceleracje), ale nie ma zwolnień tętna (deceleracji). Prawidłowa jest również oscylacja, czyli niewielkie wahania tętna płodu występujące w krótkich przedziałach czasu. Rozróżnia się 4 typy oscylacji:
- milczącą (0–5 uderzeń/min)
- zawężoną (5–10 uderzeń/min)
- falującą (prawidłową, 10–25 uderzeń/min)
- skaczącą (ponad 25 uderzeń/min)
W prawidłowym zapisie KTG mogą występować wszystkie rodzaje oscylacji – wynikają one z okresów snu i aktywności płodu. Ważne są jednak proporcje tych części zapisu do części, kiedy zapis jest zupełnie prawidłowy.
Zapis KTG może ocenić położna lub lekarz, zależy to od zasad panujących w danej placówce. Zawsze jeśli położna ma wątpliwość co do oceny zapisu, powinna skonsultować się z lekarzem.
8 rad położnej Izabeli Dembińskiej, które warto znać przed porodem
Czy badanie KTG jest całkowicie nieinwazyjne? Czy warto połączyć je z innym badaniem?
Badanie KTG jest zupełnie nieinwazyjne, a więc całkowicie bezpieczne zarówno dla mamy, jak i dziecka. Zgodnie z najnowszymi rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników u pacjentek w terminie porodu powinno się je połączyć z badaniem ultrasonograficznym, aby jak najpełniej ocenić dobrostan dziecka.
Warto wiedzieć, że dostępne są również „zdalne” urządzenia KTG – pacjentki często mówią o nich „domowe KTG”. Dzięki nim przyszła mama może sobie zrobić badanie w domu. Wyniki tych badań są przesyłane przez internet do ośrodka, w którym są interpretowane. Pacjentka w krótkim czasie otrzymuje zwrotną informację – czy zapis jest prawidłowy, czy nie, i czy powinna się zgłosić do szpitala.
