Konsekwencje diety ubogoresztkowej, typowej dla współczesnych zwyczajów żywieniowych, z wiekiem dają znać o sobie. Nierzadko boleśnie. Na skutek niedoboru błonnika w diecie oraz braku aktywności fizycznej powstają uchyłki jelita grubego – cienkościenne „woreczki” o średnicy około 1 cm, uwypuklające się na zewnątrz esicy.
Gdy pasaż treści pokarmowej w jelicie zwalnia, tworzy się trudny do wydalenia stolec o zbitej konsystencji. Dochodzi do nadmiernych skurczów okrężnicy i wzrostu ciśnienia wewnątrz światła jelita. Najsilniej odczuwa to najwęższy odcinek – esica, w której powstaje najwięcej uchyłków. Według gastroenterologów z wiekiem tworzy się ich coraz więcej. O ile choroba nie jest częsta przed 40. r.ż., o tyle w 7. dekadzie życia ma ją już ponad połowa osób. Dieta bogatoresztkowa oparta na błonniku to najlepsza profilaktyka uchyłków jelita grubego.
Spis treści
Jak siemię lniane wpływa na pracę jelit?
Nasiona lnu (łac. Semen Lini Flax) są bogatym roślinnym źródłem kwasów omega-3: kwasu α-linolenowego (ALA), prekursora kwasów eikozapentaenowego (EPA) oraz dokozaheksaenowego (DHA). Zawierają dużo błonnika pokarmowego, a także lignany (fitosterole), białka, witaminy (witaminę E, kwas foliowy, witaminy B2 i B6), składniki mineralne (wapń, magnez, potas, fosfor i cynk).
Błonnik rozpuszczalny (ok. 30% zawartości nasion), częściowo rozkładany przez tzw. dobre bakterie jelitowe, wytwarza żelowe substancje, które chronią ściany przewodu pokarmowego oraz sprzyjają rozmnażaniu się komórek nabłonka jelitowego.
Dzięki bakteriom jelitowym błonnik ulega fermentacji. Powstają m.in. krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, które obniżają pH w świetle jelita grubego, co sprzyja rozwojowi pałeczek kwasu mlekowego i utrzymaniu równowagi pomiędzy korzystnymi bakteriami probiotycznymi a gnilnymi.
Błonnik wiąże treść przewodu pokarmowego, co zapewnia na dłuższy czas uczucie sytości, a także spowalnia pasaż treści pokarmowej przez jelita. Błonnik nierozpuszczalny (ok. 60–80 proc. zawartości) zwiększa wypełnienie jelit, pobudza ich ukrwienie i perystaltykę, zapobiegając zaparciom. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca spożycie 27–40 g błonnika na dobę.
Uwaga: jeśli spożywasz mało błonnika, początkowo możesz źle tolerować zwiększenie tego składnika w diecie.Nadmierna fermentacja jelitowa powoduje wzdęcia, uczucie kruczenia i „przelewania” oraz dyskomfort w jamie brzusznej. Pamiętaj o piciu dużej ilości płynów (co najmniej 3 litry na dobę): wody mineralnej, herbatek ziołowych, soków owocowych i warzywnych, fermentowanych napojów mlecznych. W przeciwnym razie zwiększona ilość błonnika nasili występowanie zaparć.
Kiedy stosować siemię lniane
Sięgnij po nie, gdy masz problem z zaparciami – błonnik wzmaga ruchy perystaltyczne jelit, a dzięki zdolności absorbowania wody zwiększa objętość stolca, zmiękcza jego konsystencję i pomaga w opróżnianiu żołądka i jelit.
Siemię lniane zapobiega powstawaniu uchyłków jelita grubego i wspomaga ich leczenie. Koi stan zapalny błony śluzowej przewodu pokarmowego, który przewleklemoże byćwstępem do metaplazji jelitowej. To zmiana przednowotworowa (zwiększająca ryzyko wystąpienia raka żołądka), w której prawidłowa błona śluzowa żołądka zostaje zastąpiona przez komórki jelitowe. Siemię lniane łagodzi objawy metaplazji jelitowej.
Kisiel z siemienia lnianego działa na jelita łagodząco, osłania ich błonę śluzową, łagodzi bóle związane z zespołem jelita drażliwego. To pożywka dla bytujących w jelicie dobrych bakterii. – Pijmy siemię rano (na czczo) i wieczorem, nawet kilka razy dziennie. Rano chroni żołądek, łagodzi nadkwasotę, ból żołądka, także ten na tle nerwowym. Ponieważ pęcznieje w żołądku, daje poczucie sytości. Wieczorem kisiel z siemienia lnianego reguluje pasaż treści jelitowej, pomaga zarówno w przypadku zaparć, jak i biegunek – mówi dietetyczka i psycholożka Agata Ziemnicka.
Jak przygotować odwar z nasion lnu?
1 łyżkę siemienia lnianego zalewamy szklanką letniej wody i powoli gotujemy pod przykryciem przez 15 minut. Nasiona powiększają swoją objętość, otaczając się dużą ilością śluzu. Po przestygnięciu odwar przecedzamy i powstały kisiel lniany wypijamy w porcjach, np. 1/2 szklanki dwa razy dziennie.
– Warto samodzielnie mielić nasiona na bieżący użytek, by zachować jak najwięcej antyutleniaczy – radzi Agata Ziemnicka.
Przy jakich chorobach unikać siemienia lnianego
Niewiele jest przeciwwskazań do stosowania siemienia lnianego. W niektórych schorzeniach może jednak szkodzić, np. w chorobach zapalnych i autoimmunologicznych jelit, w silnych zaparciach i niedrożności jelit, w alergii pokarmowej na nasiona lnu. Spożywania siemienia powinny unikać także kobiety w ciąży i karmiące piersią.
Siemię lniane a uchyłki jelita grubego – czy chore osoby mogą spożywać siemię lniane?
Według gastroenterologów dieta w uchyłkowatości jelita grubego zależy od objawów tego schorzenia. – W uchyłkowatości bezobjawowej (dotykającej ok. 60 proc. chorych) zaleca się dietę wysokoresztkową z dużą ilością błonnika, który mechanicznie pobudza pracę jelit.Konieczne jestwłaściwe nawodnienie organizmu (od 1,5 do 2 litrów płynów dziennie) oraz zwiększenie aktywności fizycznej – radzi Agata Ziemnicka.
Podobne zalecenia obowiązują w objawowej postaci uchyłkowatości (na którą cierpi 20–30 proc. chorych), bez powikłań zapalnych. Konieczne są też leki zwiększające objętość stolca lub zmiękczające jego konsystencję, leki rozkurczowe i przyspieszające pasaż jelitowy oraz regularne ćwiczenia fizyczne.
Gdy pojawiają się ostre stany zapalne uchyłków, wzdęcia i bóle brzucha lub w stolcu pojawia się krew (takie objawy dotyczą 5–10 proc. chorych), trzeba powstrzymać się od jedzenia i przez 2–3 dni przyjmować jedynie płyny obojętne lub osłaniające i łagodzące błonę śluzową jelita: niegazowaną wodę mineralną, gorzką herbatę, napar lub odwar z siemienia lnianego.Gdy objawy złagodnieją, można rozszerzyć dietę, zaczynając od kleiku na wodzie (najlepiej z grysiku – działa obojętnie na przewód pokarmowy), stopniowo dochodząc do pełnej diety łatwo strawnej.
Ważne: przy uchyłkach, w każdej postaci choroby, stosuj siemię zmielone. Odwar w postaci kisielu pobudza pasaż treści jelitowej i działa jak opatrunek na śluzówkę jelit, łagodząc podrażnienia, stany zapalne oraz ból.
Siemię lniane przy chorobach zapalnych jelita grubego
Nieswoiste zapalenia jelit, czyli wrzodziejące zapalenie jelita grubego (ang. ulcerative colitis), oraz choroba Leśniowskiego-Crohna (ang. Crohn’s disease – CD) charakteryzuje przewlekły stan zapalny, który prowadzi do licznych uszkodzeń ścian przewodu pokarmowego. Chorzy cierpią na biegunki, krwawienia z przewodu pokarmowego, a powikłania wymagają czasem leczenia chirurgicznego.
We wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego objawy dotyczą głównie odbytnicy i okrężnicy. W chorobie Leśniowskiego-Crohna zmiany zapalne mogą rozwinąć się w różnych odcinkach przewodu pokarmowego. Dominują bóle brzucha, zlokalizowane w jego dolnym prawym kwadrancie.
Chorzy najczęściej zmagają się z biegunkami, dlatego gastroenterolodzy zalecają dietę łatwostrawną i ubogoresztkową. W stanach zaostrzenia należy unikać potraw bogatoresztkowych, z dużą zawartością błonnika (także siemienia lnianego!), które mogą nasilić biegunkę.
Zaleca się spożywanie 4–5 niewielkich posiłków dziennie o stałych porach, a menu powinno bazować na lekkostrawnych produktach obniżających perystaltykę jelit, czyli zapierających: na pokarmach suchych, jasnych produktach zbożowych, jasnym ryżu, mące ziemniaczanej. Wskazane są pozbawione skórek i pestek warzywa i owoce bogate w błonnik rozpuszczalny (pektyny), np. gotowana marchew, dynia, banan, tarte jabłko.
Siemię lniane a jelito drażliwe
Również w zespole jelita nadwrażliwego (ang. irritable bowel syndrome – IBS), przewlekłej chorobie jelita cienkiego i grubego, błonnik pełni ważną rolę w diecie. To najczęstsze zaburzenie czynnościowe przewodu pokarmowego objawia sięprzewlekłymi lub nawracającymi bólami i wzdęciami brzucha oraz zmianą rytmu wypróżnień (biegunki lub zaparcia, czasem naprzemienne).
W leczeniu zaleca się dietę o małej zawartości składników FODMAP, czyli fermentujących oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli (fermentable oligo-, di-, monosaccharides and polyols) – węglowodanów złożonych, które łatwo fermentują, nie rozkładając się w przewodzie pokarmowym, oraz pokarmów wzdymających i pikantnych przypraw. Chory powinien ograniczyć spożycie m.in. sacharozy (cukier stołowy), fruktozy (miód, owoce), laktozy (mleko krowie), a także sorbitolu (słodziki spożywcze).
Według ekspertów objawy IBS – zaburzone funkcjonowanie jelit – łagodzi błonnik pokarmowy, prawdopodobnie poprzez wpływ na układ neuroendokrynny.
Pacjentom z zaparciową postacią IBS zaleca się regularne picie siemienia lnianego. Należy rozpocząć od 1 łyżeczki do 1 łyżki stołowej przyjmowanych razem z płynem (150 ml / 1 łyżka stołowa). Siemię lniane można dodawać do jogurtów, zup czy sałatek. Trzeba też pamiętać o wypijaniu odpowiedniej ilości płynów w ciągu doby.
U chorych na IBS, u których dominuje biegunka i bóle brzucha, trzeba indywidualnie ustalić taką ilość błonnika w diecie, która nie spowoduje wystąpienia niepożądanych objawów. Jak dotąd nie zgromadzono informacji naukowych wystarczających do ustalenia optymalnej dawki włókna pokarmowego w IBS.
Zobacz również: Siemię lniane na żołądek i woreczek żółciowy
Źródła:
- Wojtuń, S., Gil, J., Florek, M. (2012). Podstawowe zasady leczenia przełyku Barretta. Pediatria & Medycyna Rodzinna, 8(4),308–314. Pobrane z: LINK
- Pietrzak, A., Bartnik, W., Szczepkowski, M., Krokowicz, P., Dziki, A., Reguła, J., i in. (2015). Diagnostyka i leczenie choroby uchyłkowej okrężnicy. Pobrane z: LINK
- Bartnik, W. (2021). Uchyłki jelita grubego. Pobrane z: LINK
- Korab, T., Konturek, A. (b.d.).Dieta w uchyłkowatości jelita grubego. Pobrane 7 stycznia 2024. Pobrane z: LINK
- Wasiluk, D. (2021). Rola błonnika pokarmowego w leczeniu zespołu jelita nadwrażliwego. Pobrane z: LINK
