Spis treści
Krótka historia WWO
WWO, czyli Wysoko Wrażliwe Osoby (z ang. HSP, Highly Sensitive Person), w psychologii jest pojęciem stosunkowo młodym i wciąż mało zbadanym. Choć już sam Carl Jung opisywał wrażliwość jako cechę charakteru, to dopiero w latach 90 zaczęto szeroko badać ten obszar. Wcześniej porównywano tą cechę do introwertyzmu lub neurotyczności, co było nie tylko błędem, ale i niewłaściwie „szufladkowało” osoby o wysokiej wrażliwości. Było to krzywdzące i skutkowało negatywnymi skojarzeniami dotyczącymi wrażliwości i delikatności.
Za pionierkę badań na temat WWO i tym samym za twórczynię tego pojęcia uważa się amerykańską psycholożkę Elaine N. Aron. To właśnie ona zaobserwowała u siebie tę cechę i postanowiła ją szerzej opisać. Na podstawie kilkuset rozmów z pacjentami, stworzyła test WWO oraz opisała podstawowe cechy, które są widoczne u osób wysoko wrażliwych.
Środowisko psychologiczne zaczęło bliżej przyglądać się osobom wysoko wrażliwym. Wnioski z badań Elaine N. Aron potwierdziło wielu niezależnych naukowców i specjalistów. Obecnie wysoka wrażliwość jest szeroko badana i opisywana. Nikt nie zaprzecza już, że ta cecha istnieje naprawdę. Oddzielono ją od neurotyzmu i introwertyzmu. Coraz więcej osób odnajduje ją w sobie
WWO, czyli co?
WWO jest określeniem ludzi, którzy posiadają wyjątkowo dużą wrażliwość na otaczający ich świat. Charakteryzuje ich głębia przeżywania, bogate życie wewnętrzne i reaktywność emocjonalna. Ze względu na to, że układ nerwowy osób wysoko wrażliwych jest bardzo delikatny, łatwo ulega przestymulowaniu.
Wysoka wrażliwość jest cechą temperamentu, podobnie jak introwertyzm czy ekstrawertyzm. Uważa się, że jest to cecha wrodzona. Już jako dziecko WWO odczuwa świat bardziej intensywnie, niż osoby mniej wrażliwe. Zazwyczaj rodzimy się z wysoką lub niską wrażliwością na otaczający nas świat. Dowodem na to są badania nad bliźniętami, które już w okresie noworodkowym, wykazują inne tendencje i w różny sposób przetwarzają bodźce.
Czy WWO to choroba?
Wiele osób WWO ma poczucie, że coś jest z nimi nie tak. Łatwiej jest je wyprowadzić z równowagi, szybciej popadają w złość, są mocno wyczulone na krzywdę innych. Współczesny świat stoi w opozycji do wrażliwości. Wymaga się od nas intensywnego i szybkiego działania, elastyczności, łatwości podejmowania zmian, wielozadaniowości. Z tego powodu cecha WWO może być odbierana jako problematyczna, a co za tym idzie, chorobowa. Nic bardziej mylnego! Wysoka wrażliwość nie jest chorobą czy zaburzeniem psychicznym. W żaden sposób się jej nie leczy, ani nie można się jej pozbyć. Można natomiast nauczyć się z nią żyć w taki sposób, że zamiast utrudniać życie, będzie dodatkowym atutem i wręcz ułatwi rozwijanie talentów.
Warto zaznaczyć, że wysoka wrażliwość sama w sobie nie jest ani pozytywna, ani negatywna. Wszystko zależy od tego, w jaki sposób dostosujemy życie do naszej wrażliwości i jak zaopiekujemy się sobą. Wrażliwość może być jednocześnie koszmarem i cechą utrudniającą życie, oraz wielkim darem, który pozwala realizować swoje pasje i rozwijać talenty. Wszystko zależy od nas samych!
Wysoka wrażliwość – cechy
Opisanie i dokładne zdiagnozowanie osoby WWO często sprawia trudność. Wrażliwość może mieć różne nasilenie i odnosić się do różnych obszarów życia, dlatego wiele osób mylnie zalicza lub wyklucza się z grupy osób wysoko wrażliwych. Aby ułatwić diagnozowanie wysokiej wrażliwości, wspomniana już psycholożka Elaine N. Arson, stworzyła akronim DOES, który idealnie opisuje charakterystyczne cechy osób wysoko wrażliwych.
Cechy WWO:
D – głębia przetwarzania (z ang. Dept Of Processing)
WWO cechuje się wyjątkowo dużą głębią przetwarzania. Oznacza to, że wrażliwcy więcej analizują, porównują, rozkładają na czynniki pierwsze. Dostrzegają także drobne niuanse. Badania naukowe potwierdzają, że osoby wrażliwe w większym stopniu korzystają z obszarów mózgu powiązanych z „głębszym” przetwarzaniem informacji [1].
Charakterystyczną cechą, świadczącą o głębi przetwarzania jest trudność w podejmowaniu decyzji. Wysoko wrażliwe osoby rozważają i analizują wszystkie opcje. Podjęcie decyzji znacznie więc się wydłuża. Rzadko kiedy działają pochopnie i spontanicznie, choć i tutaj mogą być wyjątki. Zbyt duża ilość decyzji do podjęcia powoduje emocjonalne poczucie wycieńczenia.
O- przestymulowanie (z ang. Overstimulation)
Kolejną cechą jest łatwość przestymulowania. Delikatny układ nerwowy jest mocno podatny na nadmiar bodźców, które płyną do nas z każdej strony. Charakterystycznym objawem jest poczucie zmęczenia i przeciążenia po kilku godzinach spędzonym w głośnym i tłocznym otoczeniu (na przykład w galerii handlowej). Już jako dziecko WWO częściej płacze z powodu nadmiaru stymulacji. Tolerancja na bodźce jest znacznie mniejsza niż u osób mniej wrażliwych. Wynika to z tego, że osoby wrażliwe często dostrzegają więcej, niż osoby niewrażliwe. Dociera do nich każdy zapach, słowo, błysk reklamy, szuranie krzeseł… Osoby o wysokiej wrażliwości dostrzegają wszystko. Nic dziwnego, że wizyta w galerii handlowej staje się bardzo męcząca.
E- reaktywność emocjonalna (z ang. Emotional Reactivity)
Osoba WWO ma również intensywniejszą reakcję emocjonalną na różne zdarzenia. Zarówno pozytywne jak i negatywne. Wrażliwe osoby szybciej się wzruszają, łatwiej jest je przestraszyć czy zasmucić. Dłużej też utrzymują się u nich stany emocjonalne i trudniej im powrócić do równowagi. Reaktywność emocjonalna wiąże się także z nadzwyczajną empatią. Współodczuwanie emocji jest u takich osób bardzo silne. To dlatego WWO są świetnymi przyjaciółmi, opiekunami, rodzicami lub wykonują zawody takie jak psycholog, terapeuta, lekarz. Potrafią wczuć się w sytuację drugiej osoby i z otwartym sercem pomagają.
S- wyczuwanie subtelności (z ang. Sensing the Subtle)
WWO psychologia określa jako osoby, które dostrzegają drobne subtelności. Osoba niewrażliwa wchodzi do pomieszczenia i tylko „rzuca okiem” na to, ile jest osób. Natomiast osoba wysoko wrażliwa widzi nie tylko ilość osób, ale ich nastrój, panującą atmosferę, zależności między tymi osobami, ich nastawienie, zapachy, padające światło przez okno. Często sprawia to poczucie przytłoczenia. Co ważne, nie wpływa na to ostrość zmysłów, ale specyficzne przetwarzanie w różnych obszarach mózgu.
Różnorodność Osób Wysoko Wrażliwych
Powyższe opisy oparte na akronimie DOES są tylko przykładami. Zazwyczaj sprawdzają się u osób wysoko wrażliwych, ale warto pamiętać, że każdy z nas jest inny i poziom wrażliwości może być także inny. Niektóre osoby wysoko wrażliwe mogą nie dostrzegać drobnych niuansów i mogą być bardzo powierzchowne, ale za to łatwo ulegają przestymulowaniu i potrzebują samotności.
Jak funkcjonować z wysoką wrażliwością?
Osoba WWO musi zwrócić szczególną uwagę na zachowanie tzw. higieny psychicznej. Poniżej opisano kilka podstawowych wskazówek, które są niezbędne dla zachowania równowagi.
Poznaj siebie
Każdy z nas ma różną tolerancję na bodźce. Jednym nie przeszkadza hałas, a innych bardzo irytuje. Nawet osoby wysoko wrażliwe, mają różne nasilenie wrażliwości lub są wrażliwe w zupełnie innych obszarach. Najważniejsze to poznać siebie i swoją wrażliwość. Warto zastanowić się, w jakich obszarach czujemy się przeciążeni? Co sprawia, że zaburzamy swoją równowagę? Gdzie są nasze granice, po przekroczeniu których nie czujemy się dobrze? Poznanie siebie to podstawa dbania o siebie. Dzięki poznaniu swojej wrażliwości, zdobędziemy również większą akceptację i zrozumienie, dla swoich trudności.
Znajdź czas na samotność
Wysoko wrażliwe osoby łatwo ulegają przestymulowaniu. Bez względu na to, czy jest to grupowy wyjazd na urlop, wizyta w galerii handlowej czy popołudnie na placu zabaw, WWO potrzebują chwili w samotności. Dzięki temu wrażliwcy mogą na chwilę odciąć się od bodźców i powrócić do równowagi. Każdego dnia warto znaleźć czas tylko dla siebie. Aby jeszcze bardziej ograniczyć dopływ bodźców, warto wyłączyć radio, zamknąć okno i oddać się medytacji.
Ogranicz to, co Ci nie służy
Dzięki poznaniu swoich cech i czynników, które nas zbyt mocno stymulują, możemy zrobić kolejny krok, czyli odciąć się od tego, co nam nie służy. Ten krok nie jest łatwy. Czasami dotyczy bardzo poważnych kwestii takich jak zmiana pracy lub miejsca zamieszkania. Czasami mniej drastycznych: rezygnacja z pójścia na imprezę, zakupy internetowe, zamiast w galerii handlowej. Osoby WWO czują więcej, szczególnie, jeśli bodźce zewnętrzne są mocno intensywne, dlatego muszą szczególnie dbać o swój komfort.
Ćwicz asertywność
Asertywność to jedna z ważniejszych umiejętności, którą powinny trenować osoby wysoko wrażliwe. Bycie asertywnym oznacza życie w zgodzie ze sobą i szanowanie własnych granic. Niestety osoby wysoko wrażliwe mają bardzo silnie rozwiniętą empatię, która utrudnia asertywność, dlatego trenowanie tej cechy może bardzo poprawić komfort życia osoby WWO.
Postaw na relaks
Osoba wysoko wrażliwa powinna więcej odpoczywać niż osoba mniej wrażliwa. Dzieje się tak dlatego, że szybciej się męczy codziennymi obowiązkami (otaczające bodźce zewnętrzne są bardziej przytłaczające). Zbawiennym wypoczynkiem dla wrażliwych osób jest sen, medytacja, spacer po lesie, siedzenie w ciszy, czytanie książki. Wszystko co koi zmysły jest na wagę złota.
Edukuj bliskich
Nie każdy rozumie wrażliwość drugiej osoby, szczególnie jeśli samemu nie jest się wrażliwym. Z tego powodu WWO często trudno jest wytłumaczyć bliskim, że kolejne wyjście ze znajomymi, to zbyt dużo, lub że po całym dniu pracy lepiej odpocząć w domu, niż na zakupach z koleżankami. Nie obwiniajmy innych, że nas nie rozumieją. Zamiast tego edukujmy i tłumaczmy w jaki sposób funkcjonujemy i co jest dla nas odpoczynkiem, a co wysiłkiem.
Osoby wysoko wrażliwe i relacje
Wysoko wrażliwe dziecko
Wysoka wrażliwość jest cechą wrodzoną, a więc widoczna jest już od urodzenia. Dziecko WWO najczęściej jest bardziej płaczliwe i trudniej jest mu się uspokoić. Wynika to z tego, że docierające bodźce powodują przeciążenie niedojrzałego jeszcze układu nerwowego, a płacz jest naturalnym regulatorem napięcia.
Podstawowym zaleceniem dla rodziców dzieci wysoko wrażliwych, to oddzielanie ich od nadmiaru bodźców oraz zapewnienie poczucia bezpieczeństwa poprzez stabilizację i rutynę. Wrażliwe maluszki lubią wszystko co powtarzalne i przewidywalne. Nie czują się dobrze w hałaśliwych pomieszczeniach oraz źle znoszą ostre bodźce.
Jeśli dziecko WWO będzie miało zapewnioną miłość, spokój i stabilizację, może rozkwitnąć ukazując swoje wyjątkowe talenty. Wrażliwcy zazwyczaj są bardzo kreatywni, mają doskonałą intuicję i mocno rozwiniętą empatię.
Wysoko wrażliwy partner
WWO, czyli osoby wysoko wrażliwe cechuje intensywność emocji i uczuć. Doskonale widoczne jest to w miłości. Osoba WWO, jak kocha, to kocha na zabój. Wszystkie emocje związane z miłością przeżywają stokroć mocniej niż osoby mniej wrażliwe. Może to być bardzo satysfakcjonujące i budujące związek, jeżeli wszystko układa się dobrze. Niestety w trakcie konfliktów lub życiowych trudności WWO może mieć tendencję do wybuchów złości lub uciekania we własną bezpieczną przestrzeń.
Związek dwóch wrażliwych osób może być wyjątkowo głęboki lub wyjątkowo konfliktowy. Wszystko zależy od tego, w jaki sposób dwoje ludzi szanuje i akceptuje ten aspekt swoich osobowości. Znając swoje potrzeby i potrzeby swojego partnera o wiele łatwiej jest budować bliską relację opartą na miłości i zaufaniu. Podstawą więc w budowaniu związku dwóch osób wysoko wrażliwych jest poznanie siebie nawzajem. Relacja powinna opierać się w pierwszej kolejności na przyjaźni.
Podobnie jest, kiedy tylko jeden z partnerów jest osobą wysoko wrażliwą, a drugi mniej wrażliwy. Tutaj bardzo ważna jest komunikacja i wzajemne mówienie o swoich potrzebach, lękach, obawach i poczuciu dyskomfortu. Taki związek może doskonale się uzupełniać.
Wysoka wrażliwość, potencjał i ukryty skarb!
WWO psychologia określa jako cechę wielobarwną. Niesie ze sobą dużo trudności, ale również wiele darów i przywilejów. Wszystko zależy od tego, czy dana osoba szanuje w sobie tą cechę i dba o siebie w taki sposób, w jaki tego potrzebuje. Świadomy, kochający siebie i asertywny wrażliwiec może w pełni rozkwitnąć i być oparciem dla wielu osób. Gdy WWO czuje się bezpiecznie, rozwija w sobie nadzwyczajne talenty. Kieruje się swoją intuicją, która prowadzi go przez życie.
Bycie osobą wysoko wrażliwą to mocne przeżywanie każdego dnia. Niektórzy mówią, że takie osoby żyją bardziej. Więcej czerpią z codzienności i głębiej przeżywają zachwyt nad zwykłymi sprawami. WWO jest więc wielkim darem, którym trzeba się czule zaopiekować, by móc się nim w pełni cieszyć.
Źródła:
1. J. Jagiellowicz, X. Xu, A. Aron, E. Aron, G. Cao, T. Feng, X. Weng. “The trait of sensory processing sensitivity and neural responses to changes in visual scenes”. Badanie dostępne tutaj: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20203139/
2. Elaine N. Aron, “Wysoko wrażliwi. Jak funkcjonować w świecie, który nas przytłacza?”. Wydawnictwo Feeria
3. Elaine N. Aron, „Wysoko wrażliwe dziecko. Jak zrozumieć dziecko i pomóc mu żyć w przytłaczającym świecie?” Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
