Uważne rodzicielstwo – czyli jak być rodzicem obecnym?

Co oznacza uważne rodzicielstwo?

Dzisiejszy świat nie sprzyja uważnemu i świadomemu rodzicielstwu. Kiedyś uważne wychowanie dziecka przychodziło z łatwością. Nadmiar obowiązków, nadgodziny w pracy, szybkie tempo życia, niezliczone zajęcia dodatkowe naszych dzieci – to wszystko sprawia, że obecnie najczęściej nie jesteśmy rodzicami, którymi zawsze pragnęliśmy być.

Uważne rodzicielstwo to zatrzymanie się i wyjście naprzeciw szybkiemu tempu życia, które narzuca nam społeczeństwo. To świadome określenie własnych wartości, które chcemy przekazać dziecku. Ustalenie rytmu dnia, którego potrzebuje nasza rodzina, a nie takiego, który narzucają nam inni. I co najważniejsze, to bycie z dzieckiem tu i teraz. Bycie obecnym zarówno fizycznie, jak i emocjonalnie. Bycie dostępnym.

Uważne rodzicielstwo to świadomy wybór, którego dokonujemy każdego dnia.Nie jest to łatwa droga, która przychodzi bez wysiłku. Obecnie musimy wykazać duże zaangażowanie, by przekształcić rodzicielstwo z automatycznego w bardziej uważne. Warto jednak podjąć ten trud, bo korzyści z takiego podejścia do rodzicielstwa odczuwa nie tylko nasze dziecko, ale i my sami.

Dlaczego dziecko potrzebuje uważnego rodzica?

Badania jasno pokazują, że jednym z czynników, na podstawie którego można najlepiej przewidzieć przyszłość dziecka pod względem szczęścia, prawidłowego rozwoju emocjonalnego i społecznego, sukcesu zawodowego, jest to, czy dziecko miało choć jedną osobę, która była przy nim obecna, dając mu poczucie bezpieczeństwa [1].

Posiadanie opiekuna, który jest uważny, obecny fizycznie i emocjonalnie, stanowi naturalną potrzebę każdego dziecka. Maluszek, aby się prawidłowo rozwijać, musi być pewny, że w przypadku każdej trudności może liczyć na wsparcie i akceptację. Nie ma tu miejsca na ignorowanie próśb i potrzeb oraz na unikanie emocjonalnego kontaktu. Dzięki temu dziecko buduje bezpieczną więź z opiekunem i chętniej eksploruje otoczenie.

Poczucie bezpieczeństwa jest niezbędne, by naturalnie rozwijać nowe umiejętności, takie jak chodzenie, komunikacja, nawiązywanie relacji z rówieśnikami. Uważne rodzicielstwo sprzyja więc prawidłowemu rozwojowi w każdym obszarze.

Czy uważne rodzicielstwo jest naturalne?

Kiedyś wychowanie dziecka znacznie różniło się od tego, w jaki sposób obecnie pojmujemy rodzicielstwo. Było o wiele łatwiej zachować codzienną uważność i większą świadomość. Dzieci naturalnie zostawały długo przy rodzicach dzięki wielopokoleniowym domom i mniejszej dostępności do żłobków i przedszkoli. Brak nowych technologii, telewizji i rozrywek powodował, że układ nerwowy nie był tak obciążony, a uwaga mniej rozproszona. Dzięki temu, rodzice naturalnie zachowywali uważność i byli bardziej obecni.

Uważne rodzicielstwo to naturalny stan każdego rodzica. Wychowanie dziecka od zawsze silnie wiązało się z uważnością i obecnością opiekuna.

Niestety, ten naturalny stan obecnie został przysłonięty przez szybkie tempo życia, nadmiar wymagań i oczekiwań oraz przebodźcowanie. Musimy więc świadomie przełamywać schematy i codziennie dokonywać wyboru, jakimi rodzicami chcemy być.

Korzyści z uważnego rodzicielstwa – 4 filary

Bycie rodzicem uważnym jest niezbędne do budowania bezpiecznego stylu przywiązania, który jest warunkiem prawidłowego rozwoju emocjonalno-społecznego. Nasza obecność jest silnie powiązana z przewidywalnością. Dziecko wie, czego może się spodziewać po rodzicu, bo jest on dostępny, otwarty i uważny na jego potrzeby.

Przewidywalna opieka jest ucieleśnieniem tego, co nazywamy „4 filarami” (ang. 4 S – od pierwszych liter 4 czynników w języku angielskim: safe, seen, soothed, secure) [1], które polegają na tym, że dają dziecku poczucie:

1. bezpieczeństwa – dziecko wie, że jest chronione przed niebezpieczeństwami i zagrożeniem ze świata zewnętrznego
2. dostrzeżenia – dziecko czuje się zauważone, jego potrzeby są zaopiekowane
3. ukojenia – dziecko wie, że rodzic będzie blisko, gdy pojawi się zagrożenie oraz że pomoże mu uspokoić emocje i wrócić do równowagi
4. pewności – dziecko jest pewne, że rodzic jest jego przewodnikiem i pomoże mu zyskać wszystkie umiejętności, które są potrzebne w dorosłości

Zapewnienie maluszkowi powyższych 4 filarów pozwala rozwijać odporność psychiczną, szczęście i spełnienie w dorosłym życiu. Uważne rodzicielstwo w naturalny sposób zaspokaja wszystkie wymienione filary.

Bądź rodzicem skupionym na teraźniejszości

Jako rodzice często czekamy z niecierpliwością na ważne skoki rozwojowe lub chcemy, by dziecko jak najszybciej wyrosło z pewnych zachowań. Powtarzamy sobie w myśli: „Niech tylko zacznie chodzić”, „Niech już w końcu powie »mama«”. Nieustannie czekamy na „jakiś” moment, pomijając teraźniejszość.

Przez czekanie tracimy radość z tego, co aktualnie mamy i czego doświadcza nasz maluszek. Każde zachowanie i każda aktywność dziecka jest potrzebna. Uważne rodzicielstwo skłania nas do większej akceptacji tego, czego akurat doświadczamy. Bez przyśpieszania naturalnego rozwoju i typowych skoków rozwojowych.

Każdy etap w rozwoju dziecka ma swoje plusy i minusy. Maluszek szybko rośnie i zanim się obejrzymy, będziemy tęsknić do chwil, gdy był bobaskiem. Uważność uczy więc skupienia się na tu i teraz, bez wybiegania w przyszłość czy wspominania przeszłości.

Zobacz także: Dzieci z patchworkowych rodzin – jak pomóc im odnaleźć się w nowej rzeczywistości?

Dlaczego warto rozwijać świadomość u dziecka?

Uważne rodzicielstwo nieodłącznie wiąże się z rozwijaniem świadomości u dzieci. Świadomości otaczającego świata, ale również własnego ciała i własnych emocji. To wyjście poza schematy myślowe, które narzuca nam kultura.

Maluch, który obserwuje swojego rodzica praktykującego uważność, naturalnie zaczyna przyswajać u siebie tę umiejętność. Bez wysiłku nauczy się żyć tu i teraz, a jak pokazują liczne badania, życie w teraźniejszości (bez wybiegania myślami w przeszłość i przyszłość) jest istotnym czynnikiem szczęścia i spełnienia.

Wychowanie dziecka w duchu uważnego rodzicielstwa – praktyczne rady

Jest wiele czynników, które czynią nasze rodzicielstwo bardziej uważnym. Poniższe wskazówki pozwolą wprowadzić obecność do różnych obszarów życia rodzinnego.

1. Zacznij od ustalenia wartości, które chcesz przekazać dziecku.Aby być świadomym i uważnym rodzicem, niezbędne jest ustalenie, jakie wartości chcemy dziecku przekazać. Empatia, samodzielne myślenie, miłość i dobro, opieka nad słabszymi i nad zwierzętami, asertywność, poczucie własnej wartości, odwaga bycia sobą – zastanów się, które cechy i wartości są dla ciebie ważne.Następnie pomyśl, czy swoim postępowaniem i przykładem kształtujesz w dziecku te wartości. Samo zastanowienie się nad wartościami, które chcemy w dziecku zaszczepić, rozwija świadomość w rodzicielstwie.
2.  Zwolnij, ustalając priorytety.Szybkie tempo życia i co za tym idzie, funkcjonowanie jak na autopilocie, jest przeciwieństwem uważności. Ciężko dostrzec potrzeby dziecka, jego trudności i emocje, jeśli cały czas pędzimy, odhaczając tylko zadania do wykonania.Wolniejsze tempo życia oznacza rezygnację z wielu zajęć dodatkowych, spotkań, nadgodzin w pracy. Aby zwolnić, trzeba więc ustalić priorytety.Zastanów się, co dla ciebie jest najważniejsze i w jaki sposób chcesz spędzać czas. Nie jest łatwo się zatrzymać, ale warto, chociażby ze względu na korzyści, jakie niesie ze sobą spokojne życie.
3. Zaproś uważność do swojej codziennościMindfulness jest nieodłączną częścią uważnego rodzicielstwa. Zaproś więc do swojej codzienności małe przyjemności: delektuj się smakiem kawy, wystaw twarz do słońca, weź głęboki oddech w trakcie spaceru, wsłuchaj się w szum miasta. Postaraj się być jak najczęściej tu i teraz. Jest wiele sposobów na codzienną praktykę mindfulness. Angażuj w to swoje dziecko, pokazując mu, w jaki sposób dostrzegać drobnostki i zanurzać się w chwili obecnej.
4. Obserwuj emocje i zachowanie dziecka bez oceniania.Uważne rodzicielstwo to także troskliwa obserwacja swojego dziecka. Jego emocji, zachowań i tego, co do nas mówi. Każde zachowanie dziecka może być dla nas praktyką uważności i można wykorzystać je, by zbudować większą świadomość.Dziecko komunikuje się z nami nie tylko słowami, ale i całym swoim ciałem. Obserwuj je bez oceniania i nadawania etykietek. Dzięki temu „nauczysz się” swojego dziecka. Będziesz wiedzieć, co jest przyczyną jego trudnych zachowań (na przykład fakt, że jest głodne lub zmęczone), kiedy będzie można spodziewać się wybuchu złości lub z jakiego powodu jego zachowanie nagle się zmienia.
5. Odłóż telefon, gdy spędzasz czas z rodziną.Widok rodzica na placu zabaw z telefonem w ręku jest bardzo powszechny. Dziecko bawi się w piaskownicy, a rodzic patrzy w telefon. Nie ma w tym nic złego, jeśli zdarza się to raz na jakiś czas. Rodzice również potrzebują chwili dla siebie. Nie powinna być to jednak reguła. To, że rodzic jest obecny fizycznie na placu zabaw, nie oznacza, że spędza z dzieckiem czas. Podobna zasada dotyczy każdej aktywności, w której nie poświęcamy pełnej uwagi dziecku. Zmień to. Kiedy spędzasz czas ze swoim maluszkiem, wyłącz telefon i pokaż, że jesteś w pełni dla niego.
6. Praktykuj uważne spacery w naturze.Obecnie dzieci spędzają coraz mniej czasu w otoczeniu natury. Wyjście do lasu czy do parku to rzadkość, a spacery często ograniczają się tylko do pójścia do przedszkola i z powrotem.Richard Louv w książce „Ostatnie dziecko lasu” pisze o licznych korzyściach z przebywania w naturze. Spacery wśród zieleni pomagają uspokoić myśli, obniżają napięcie, wzmacniają więź rodzic-dziecko, zmniejszają objawy ADHD [2].Największe korzyści przynosi spacer, w którym aktywujemy wszystkie zmysły. Dotknij mchu, przytul się z dzieckiem do drzewa, powąchaj kwiaty, poczuj powiew wiatru na twarzy. Dzięki temu już od pierwszych lat życia możemy zbudować u maluszka większą świadomość otaczającego świata.
7. Celebruj wspólne posiłki.Wspólny posiłek potrafi scalić całą rodzinę. W niektórych kulturach rodzinne jedzenie obiadu czy kolacji jest wręcz obligatoryjne. Siedzenie przy jednym stole to świetna okazja do rozmów i wartościowego spędzenia czasu. To także źródło radości, które buduje poczucie przynależności.I choć w zabieganym świecie trudno wygospodarować czas, który będzie odpowiadał każdemu członkowi rodziny, to warto wprowadzić taką zasadę do swojego domu. Szybko przekonasz się, jak bardzo zmieniają się relacje i ile radości to przynosi.
8. Wykreśl słowo „wielozadaniowość” ze swojego słownika.Psychiatra Anders Hansen, autor bestselerowej książki „Wyloguj swój mózg” podkreśla, że nasz mózg może skupić się tylko na jednej rzeczy jednocześnie [3]. Nie możemy być w pełni obecni w zabawie z dzieckiem i jednocześnie czekać na ważny telefon. Nasza koncentracja jest ograniczona, nawet jeśli z daleka słyszymy radio w tle. Uważność wymaga robienia jednej rzeczy na raz. W dobie nowych technologii jest to szczególnie ważne, gdyż bodźce napływają do nas z każdej strony.
9. Rozwijaj empatię w sobie i w dziecku.Empatia jest silnie powiązana z uważnością i współczuciem wobec drugiego człowieka. To wartość, którą trzeba rozwijać u swojej pociechy. Rodzic jest najlepszym nauczycielem, pokazuj więc własnym zachowaniem, jak ważna jest troska o słabszych. Dzięki temu dziecko wyrośnie na pewnego siebie i czułego człowieka, który z troską, przepełniony empatią, będzie dbał o innych.

Dlaczego uważne rodzicielstwo jest ważne?

Uważne rodzicielstwo wymaga codziennych wyborów. Skupienia się na chwili obecnej, dostrzegania potrzeb i emocji dziecka, bycia obecnym i dostępnym emocjonalnie. W obszarze rodzicielstwa może się to wydawać trudne, ale to tylko pozory. Warto mieć większą świadomość i przełamywać schematy.

Uważne rodzicielstwo daje dziecku siłę. Przede wszystkim uzbraja je w poczucie bezpieczeństwa i autentyczną pewność siebie.

Jako rodzic również odniesiesz wiele korzyści. Dzięki obecności, bliskości twoje rodzicielstwo będzie pełniejsze i będziesz wykorzystywać każdą chwilę, jaką niesie ze sobą bycie mamą czy tatą. Uważne rodzicielstwo to skarb i źródło radości dla całej rodziny.

Sprawdź także: https://naturalnieozdrowiu.pl/jak-uwaznosc-i-wspolczucie-moga-wspierac-relacje-rozmowa-z-psycholozka-dr-julia-e-wahl-autorka-ksiazki-kochac-sie-madrze/

Źródła:

1. Siegel, D. J. , Payne-Bryson, T. (2020). Potęga obecności. Jak obecność rodziców wpływa na to, kim stają się nasze dzieci, i kształtuje rozwój ich mózgów. Warszawa: Wydawnictwo Mamania.
2. Louv, R. (2005). Ostatnie dziecko lasu. Jak ocalić nasze dzieci przed zespołem deficytu natury. Warszawa:Wydawnictwo Mamania.
3. Hansen, A. (2020). Wyloguj swój mózg. Jak zadbać o swój mózg w dobie nowych technologii. Kraków: Wydawnictwo Znak.