Atak rwy kulszowej jest uznawany za jeden z najsilniejszych rodzajów bólu pochodzących od kręgosłupa. Jest to ból o tzw. charakterze neuropatycznym, czyli jest spowodowany podrażnieniem lub uszkodzeniem nerwów. W przypadku rwy kulszowej – nerwu kulszowego, natomiast przy urazie innych nerwów może dojść do rwy udowej czy barkowej.
Spis treści
Maciej Brożyński o rwie kulszowej
Maciej Brożyński, specjalista terapii manualnej, osteopata, fizjoterapeuta Maciej Brożyński z Warszawskiego Centrum Rehabilitacji i Osteopatii Klinicznej Fizjoklinika, opowiada (i pokazuje) Dorocie Mirskiej-Królikowskiej, skąd się bierze rwa kulszowa i jak sobie z nią radzić. Obejrzyj cały film na naszym kanale YouTube.
Nerw kulszowy
Jest to główny nerw przebiegający przez całą długość nogi, począwszy od pośladka aż po palce stopy. Tworzą go cztery korzenie wychodzące kolejno spomiędzy kręgów w lędźwiowej części kręgosłupa. Schodząc w dół nogi, korzenie te splatają się w nerw kulszowy (o szerokości kciuka). Wiedzie on w dół uda – po jego tylnej stronie, rozgałęzia się i prowadzi aż do stopy.
Podrażnienie choćby jednego korzenia tego nerwu, np. poprzez ucisk dysku, wywołuje ból w całym nerwie, doprowadzając do powstania rwy kulszowej.
Bóle neuropatyczne są bardzo silne, rwące (stad nazwa „rwa”), szarpiące, ostre. Podczas gdy przy innych problemach z kręgosłupem, np. dyskopatii, często pomaga odpoczynek w leżącej pozycji na plecach oraz przyjęcie zwykłej tabletki przeciwbólowej i przeciwzapalnej, przy ataku rwy kulszowej domowe metody są nieskuteczne. Chory czasami cierpi tak bardzo, że nie jest w stanie przez kilka godzin nawet się poruszyć, a do złagodzenia dolegliwości konieczna jest pilna interwencja medyczna.
Akupunktura w leczeniu bólu – w jaki sposób pomaga?
Rwa kulszowa – przyczyny
Przyczyną wystąpienia rwy kulszowej jest podrażnienie lub uszkodzenie nerwu kulszowego.
Korzeń nerwu może zostać podrażniony:
- fizycznie – przez ucisk spowodowany przepukliną dysku międzykręgowego. Do przepukliny może dojść w przebiegu dyskopatii. Podczas tej choroby dyski, zwane inaczej krążkami międzykręgowymi, tracą swoją sztywność i uwypuklają się. W bardziej zaawansowanym stadium często dochodzi do przerwania otoczki krążka i wysunięcia się jego wewnętrznej części – jądra miażdżystego. Jeśli dotrze ono do jednego z korzeni nerwu kulszowego, może doprowadzić do jego podrażnienia.
- chemicznie – gdy dochodzi do uszkodzenia dysku (wypukliny albo przepukliny), organizm wytwarza w okolicy substancje zapalne. Jeśli poprzez tkanki dotrą one do korzenia nerwu kulszowego, mogą wywołać jego zapalenie.
Reumatyzm – jak leczyć i jak mu zapobiec?
Rwa kulszowa – objawy
- Ból schodzący tyłem nogi od pośladka – boleć może cały pośladek, udo z tyłu, łydka, stopa po jednej stronie. Uwaga! Jeżeli ból pojawia się w przedniej części, to jest to tzw. rwa udowa, wywołana podrażnieniem innego nerwu.
- Poczucie drętwienia, czyli parestezje – są to zaburzenia czucia świadczące o niedokrwieniu korzenia nerwu. Dochodzi do nich, gdy zewnętrzna otoczka nerwu jest uciśnięta, ale pomimo to nerw pracuje. W zależności od tego, przy którym korzeniu nerwu doszło do podrażnienia korzenia, parestezje mogą być rozłożone. Chory odczuwa drętwienie w tylnej części uda, na podudziu lub w stopie.
- Zaburzenia czucia – jest to kolejny etap, który może wystąpić po uczuciu zdrętwienia. Utrata czucia w określonych częściach nogi zazwyczaj jest sygnałem, że doszło do uszkodzenia włókien nerwowych, które przestają przewodzić impulsy.
- Problemy z poruszaniem się – ból, drętwienia, zaburzenia czucia sprawiają, że osoba dotknięta rwą kulszową często skraca krok. Wynika to z tego, że wystawianie nogi do przodu (co wiąże się z naciągnięciem całego nerwu) sprawia jej ból.
- Ubytki siły mięśniowej – jeśli dojdzie do nich np. w stopie – chory albo nie może jej pociągnąć do góry, albo nie może wspiąć się na palce.
Rwa kulszowa a inne dolegliwości bólowe
– Nie zawsze jednak ból schodzący w dół pośladka będzie oznaczał, że pacjent cierpi na rwę kulszową – tłumaczy Maciej Brożyński. – Rwa kulszowa bywa mylona z innymi schorzeniami np. hamstring syndrome, czyli degeneracją ścięgna (to ścięgno przebiega blisko guza kulszowego), lub zespołem mięśnia gruszkowatego (mięsień ten znajduje się w pośladku). Obie patologie polegają na tym, że zarówno ścięgno, jak i mięsień gruszkowaty uciskają nerw kulszowy. Nie dochodzi jednak do ucisku na poziomie kręgosłupa. Czasami silne dolegliwości towarzyszą także dyskopatii, czyli wówczas gdy dojdzie do uszkodzenia dysku, ale nerw działa prawidłowo.
Podczas stawiania diagnozy muszę więc przeprowadzić odpowiednie testy, żeby sprawdzić, gdzie znajduje się źródło problemu. Pacjent na moją prośbę wykonuje odpowiednie ruchy, zgięcia, wyprosty w konkretnych kierunkach. Dopiero gdy zareaguje bólem w takim, a nie innym momencie, mogę potwierdzić, uszkodzenie której struktury naprawdę wywołuje dolegliwości. Sama rozmowa (wywiad medyczny) z pacjentem nie wystarczy do postawienia prawidłowego rozpoznania.
Ćwiczenia dla seniorów – czy warto trenować na siłowni?
Rwa kulszowa – leczenie farmakologiczne
Podczas ataku rwy kulszowej w nerwie kulszowym toczy się silny stan zapalny, co doprowadza do obrzęku nerwu i jego silnej nadreaktywności. W takiej sytuacji najszybciej i najlepiej złagodzą ból leki przeciwzapalne – NLPZ, czyli niesteroidowe leki przeciwzapalne lub sterydy przeciwzapalne. Decyzję, jakiego rodzaju leczenie należy zastosować, zawsze podejmuje lekarz.
W fazie ostrej najszybciej zadziałają leki podane w postaci:
- zastrzyku domięśniowego okołokręgosłupowego – lekarz ustala miejsce, w którym z największym prawdopodobieństwem doszło do podrażnienia korzenia nerwu, i podaje zastrzyk w okoliczną tkankę mięśniową;
- ostrzyknięcia okołokorzeniowego – lekarz pod kontrolą tomografu komputerowego stara się dotrzeć igłą jak najbliżej otworu kręgosłupa, z którego wychodzi nerw, i w to miejsce podaje lek;
- ostrzyknięcia okołooponowego – ten zastrzyk przypomina podanie znieczulenia zewnątrzoponowego podczas porodu. Lekarz wstrzykuje lek w okolicę opony wewnątrz kanału kręgowego.
– Zastrzyki z leków przeciwzapalnych działają zwykle (choć niestety nie zawsze) szybko i skutecznie, pod warunkiem że zostaną wykonane przez osobę, która ma doświadczenie w tego typu leczeniu – mówi Maciej Brożyński. – Inną formą terapii proponowaną przy rwie kulszowej w niektórych gabinetach ortopedycznych jest ozonowanie zastosowane w okolicy dysku. Dzięki niemu można obkurczyć przepuklinę dyskową wywołującą podrażnienie nerwu. Bywa to skuteczna metoda, pod warunkiem że uszkodzenie dysku powstało niedawno.
W konkretnych typach dyskopatii dobry efekt może przynieść wykonanie operacji małoinwazyjnej. Chirurg usuwa fragment dysku uciskający nerw za pomocą metody laparoskopowej. Narzędzia chirurgiczne wsuwa się poprzez cienkie rurki wprowadzane w pobliże uszkodzenia. Dzięki najnowszym technikom nie przecina się nawet mięśni, sprzęt jest wprowadzany poprzez warstwy mięśniowe. To sprawia, że przy minimalnej inwazyjności można zapobiec dalszemu uszkodzeniu nerwu i przywrócić sprawność choremu.
Chory kręgosłup boli gdzie indziej
Rwa kulszowa – ćwiczenia
– Moment rozpoczęcia rehabilitacji przy rwie kulszowej należy dopasować indywidualnie do stanu chorego – tłumaczy Maciej Brożyński. – Jeśli pacjent w ogóle nie jest w stanie się ruszyć, warto pomóc mu tylko znaleźć pozycję, w której ból jest najmniejszy, i poczekać na działanie leków.
Ogromnie ważne jest nauczenie pacjenta odnalezienia bezbólowej pozycji leżącej. Każda przespana noc oznacza ważny krok do przodu w walce z rwą kulszową. Dla wielu osób z rwą największym problemem jest spionizowanie się – w ich przypadku przepuklina uwypukla się mocno, kiedy wstają. Doprowadza to do tak silnego ucisku na nerw, że nie są w stanie się ruszyć.
Wówczas staramy się prowadzić rehabilitację w pozycji leżącej i dopiero gdy nadejdzie odpowiedni czas – pomagamy pacjentowi utrzymać się w pionie. Jeśli chory może już spać i wstawać w łóżka, wiemy, że najgorsze chwile ma za sobą, i można zacząć powoli wprowadzać kolejne ćwiczenia pomagające mu wrócić do sprawności.
Jeżeli po 1–2 wizytach widać, że drobny rozruch pomaga pacjentowi – warto powoli włączać indywidualnie zaplanowane ćwiczenia.
Najlepszymi ćwiczeniami przy rwie kulszowej są ćwiczenia w kierunku przeciwbólowym (bezbolesnym). Oznacza to, że jeśli chory czuje, że przy zginaniu ból się zmniejsza – powinien poruszać się w ten sposób, natomiast jeśli odczuwa poprawę przy wyproście – to oznacza, że w tym kierunku powinien się ruszać.
Mata akupresurowa – jak i kiedy z niej korzystać?
Rwa kulszowa – jak długo trwa?
Leczenie uszkodzeń w przebiegu rwy kulszowej trwa zazwyczaj do 3 miesięcy. Przy tego typu problemie koniecznie należy udać się do fizjoterapeuty, który dobrze zaplanuje terapię. Specjalista rozpozna też bardzo szybko, że problem się pogłębia i np. dochodzi do osłabienia siły mięśniowej, oraz skieruje podopiecznego do neurochirurga na dalszą diagnostykę i leczenie.
