Spis treści
Różyczka – jak można się nią zarazić?
Różyczka to zakażenie wirusem Rubivirus, który rozprzestrzenia się drogą kropelkową i jest bardzo zakaźny. Źródłem zakażenia są także płyny ustrojowe osoby zakażonej, czyli ślina, krew, kał, mocz.
Okres wylęgania zakażenia wirusem różyczki wynosi 2–3 tygodnie, ale chory zakaża otoczenie już na 7 dni przed pojawieniem się objawów i około 5 dni po ich wystąpieniu.
Różyczka – objawy
Nieswędząca wysypka u dziecka, która występuje najpierw na twarzy, ale w ciągu doby rozprzestrzenia się po całym ciele – to najczęstsze objawy różyczki. Wysypka ma postać bladoróżowych plam wielkości ziarenek soczewicy, które znikają po 4–5 dniach.
Wysypka w różyczce może nasuwać skojarzenia z innymi chorobami zakaźnymi wieku dziecięcego, np. z odrą czy szkarlatyną. Jak je odróżnić?
– W tym przypadku jest delikatniejsza, bardziej różowa niż czerwona i nieczęsto się zlewa – wyjaśnia dr Drabek. – Przebieg choroby też jest łagodniejszy niż przy odrze czy szkarlatynie.
Wysypce często towarzyszy:
- ból gardła
- powiększenie węzłów chłonnych
- kaszel
- katar
- podwyższona temperatura
Objawy mijają po kilku dniach, a powikłania (np. zapalenie spojówek) pojawiają się rzadko.
Objawy różyczki u dorosłych
Różyczka u dorosłych często ma cięższy przebieg niż u dzieci. Towarzyszy jej:
- wysoka gorączka
- bóle głowy
- bóle mięśni i stawów
- rzadziej małopłytkowość
Nawet u połowy zakażonych dorosłych nie pojawia się charakterystyczna dla różyczki wysypka.
Jednorazowe przechorowanie różyczki pozostawia trwałą odporność w postaci przeciwciał, podobnie jak zaszczepienie dwoma dawkami szczepionki.
Odporność u dzieci – jak ją wzmocnić?
Różyczka – szczepienie
Szczepienia przeciw różyczce są powszechne i bezpłatne. Problem w tym, że obowiązują w Polsce dopiero od 1989 r., kiedy rozpoczęto szczepienia trzynastoletnich dziewcząt. Dlaczego tylko wśród dziewcząt? Ponieważ głównym celem wprowadzenia szczepień było wyeliminowanie zachorowań na różyczkę u kobiet w ciąży.
Szczepienie przeciwko różyczce wyłącznie dziewcząt było złą strategią. Szybko okazało się, że chorujący na nią niezaszczepieni chłopcy byli źródłem zakażenia dla innych, w tym także kobiet w ciąży. Dlatego od 2004 r. oni także są objęci programem szczepień. Dzieci pomiędzy 13. a 15. miesiącem życia otrzymują pierwszą dawkę szczepionki, a w szóstym roku – drugą. Szczepionka na różyczkę jednocześnie chroni je przed zakażeniem odrą i świnką.
Różyczka w ciąży – czym grozi?
Właśnie w czasie ciąży wirus stanowi największe zagrożenie, ponieważ przenika przez łożysko. Może być przyczyną wystąpienia wad wrodzonych u płodu oraz poronienia. Im wcześniejszy etap ciąży w momencie zakażenia, tym poważniejsze następstwa. Zakażenie w pierwszych tygodniach ciąży może prowadzić do obumarcia płodu i poronienia.
Zachorowanie w pierwszym lub drugim trymestrze może natomiast powodować liczne wady wrodzone. Mogą one dotyczyć m.in. ośrodkowego układu nerwowego i narządów zmysłów (wzrok, słuch), układu sercowo-naczyniowego oraz krwiotwórczego. Zakażenie różyczką w czasie ciąży zwiększa również ryzyko porodu przedwczesnego.
Podejrzenie różyczki – co robić?
Ponieważ różyczka jest chorobą zakaźną, każde zachorowanie na nią powinno być zgłoszone do służb epidemiologicznych i odnotowane w dokumentacji medycznej pacjenta. Nawet jeśli choroba przebiega łagodnie. Bez względu na to, czy podejrzewamy różyczkę u dziecka, czy u dorosłego, należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem pierwszego kontaktu.
Według zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia podejrzenie różyczki powinno być potwierdzone badaniem laboratoryjnym (oznaczenie poziomu przeciwciał przeciw różyczce). Takie badanie można wykonać bezpłatnie w ramach programu eliminacji różyczki, np. w Zakładzie Wirusologii NIZP-PZH w Warszawie na podstawie skierowania od lekarza pierwszego kontaktu.
Zdiagnozowanie różyczki pociąga za sobą konieczność izolacji chorego przez 7 dni od wystąpienia wysypki. Dziecko nie może w tym czasie chodzić do przedszkola czy szkoły. Także chory dorosły musi pozostać w domu. Celem izolacji jest powstrzymanie transmisji zakażenia wirusem różyczki i ochrona przed nim kobiet, które są w ciąży lub w najbliższym czasie mogą w nią zajść.
Ospa wietrzna – 5 faktów, które każda mama powinna znać
Różyczka – leczenie
Różyczkę, jak większość chorób wirusowych, leczy się objawowo. – W razie potrzeby podaje się leki przeciwgorączkowe oraz łagodzące ból gardła, katar czy kaszel – wyjaśnia lekarka.
– W łagodzeniu objawów może pomóc także homeopatia, np. homeopatyczna pulsatilla i belladonna, a gdy występuje wyraźny odczyn węzłowy, także homeopatyczny sulfur iodatum – dodaje dr Drabek. Wysypka i ewentualne objawy grypopodobne ustępują w ciągu kilku dni.
Dzięki szczepieniu można uniknąć różyczki wrodzonej u noworodka
Inaczej jest w przypadku różyczki wrodzonej u noworodka, który wymaga wielospecjalistycznego leczenia, a nierzadko także interwencji chirurgicznych zmniejszających skutki wad wrodzonych.
– Prowadząc ośrodek wczesnej interwencji dla dzieci, jeszcze kilka lat temu miałam pojedynczych pacjentów z różyczką wrodzoną (inaczej fetopatia różyczkowa lub zespół Gregga) – mówi dr Małgorzata Drabek. – To były naprawdę ciężko chore dzieci, u których wirus spowodował zaćmę lub jaskrę, głuchotę, wady serca i mózgu.
Na szczęście, dzięki szczepieniom i rosnącej świadomości na temat tego, jak groźna może być różyczka w czasie ciąży, takich przypadków jest coraz mniej.
Mononukleoza zakaźna – objawy, przyczyny, leczenie
Planujesz ciążę? Sprawdź przeciwciała IgG przeciw różyczce!
Przechorowanie różyczki daje odporność na całe życie. Kobietom w wieku prokreacyjnym, które nie chorowały na różyczkę i nie były przeciwko niej szczepione, lekarze zalecają szczepienie.
Zdarza się, że nie ma jasności co do tego, że kobieta przyjęła dwie dawki szczepionki lub od szczepienia upłynęło więcej niż 15 lat. Wówczas jedyną metodą na sprawdzenie, czy może czuć się bezpieczna, jest sprawdzenie poziomu przeciwciał ochronnych we krwi. Stężenie przeciwciał IgG (świadczących o kontakcie z wirusem w przeszłości – przechorowaniu choroby lub szczepieniu) na poziomie 10–15 IU/ml uznaje się za wystarczające.
Gdy przeciwciał we krwi nie ma lub ich stężenie jest zbyt małe, kobieta powinna zaszczepić się przeciw różyczce (przyjąć szczepionkę chroniącą równocześnie przeciwko odrze i śwince, ponieważ w Polsce nie ma obecnie zarejestrowanej szczepionki tylko przeciwko różyczce).
Szczepionka zawiera żywe, osłabione wirusy, które przenikając przez łożysko, mogłyby zaszkodzić płodowi. Stąd też szczepienie w czasie ciąży jest niemożliwe. Z tego samego powodu od momentu zaszczepienia do zajścia w ciążę powinien upłynąć co najmniej miesiąc.
Co robić, kiedy kobieta dopiero w czasie ciąży dowiaduje się, że nie jest odporna na różyczkę?
– W takiej sytuacji nie pozostaje nic innego, jak tylko unikanie kontaktu z dziećmi w wieku przedszkolnym i szkolnym, które są najczęściej źródłem zakażenia wirusem różyczki – wyjaśnia dr Drabek.
Aby uniknąć takich nerwowych sytuacji, lepiej zawczasu zadbać o uodpornienie młodych kobiet przeciwko różyczce. Dziewczynki, które nie zostały zaszczepione zgodnie z kalendarzem, mają prawo do uzupełnienia szczepienia przeciwko różyczce do 19. roku życia.
