Najlepsze kasztany są nie tylko na placu Pigalle. Są popularne w całej Europie oraz Azji, sprzedawane na wagę, świeżo upieczone u ulicznych sprzedawców, kandyzowane (marrons glacés, marrons confits). I my również mamy je w zasięgu ręki, bo sprowadzają je u nas nawet popularne dyskonty. Kasztany jadalne możemy kupić surowe, upieczone, w postaci kremu czy puree, które można wykorzystać do wypieków i deserów. Urzekają delikatnym, słodkim, lekko orzechowym smakiem, stanowią znakomitą przekąskę w chłodne dni.
Kasztany można także jeść na surowo i w tej postaci są bezpieczne dla większości ludzi. Jednak z powodu zawartości kwasu garbnikowego surowe kasztany jadalne mogą niekiedy powodować podrażnienie żołądka, nudności lub bóle wątroby.
Spis treści
Na jakim drzewie rosną kasztany?
Kasztan jadalny (Castanea sativa) jest najbardziej powszechny i to z niego pochodzi większość kasztanów sprzedawanych obecnie w sklepach. To drzewo osiągające do 35 metrów wysokości, o podłużnych, błyszczących liściach. Owocem kasztana jadalnego są orzechy zamknięte w kolczastej skorupie, pokryte cienką, błyszczącą, brązową skórką, którą należy przed jedzeniem usunąć.
Kasztany jadalne a kasztany pospolite
Kasztany jadalne mogą być mylone z owocami kasztanowca pospolitego – Aesculus hippocastanum, który jest rośliną pospolicie występującą w Polsce. Owoce kasztanowca są gorzkie, mimo to jadane chętnie przez dziki. Wykorzystuje się je także do produkcji maści i kosmetyków do cery naczynkowej. Dzięki zawartości escyny i flawonoidów wzmacniają naczynia krwionośne, zmniejszają lepkość krwi i opóźniają jej krzepnięcie. Można z nich zrobić także popularną nalewkę.
Jesienne nalewki z jarzębiny, kasztanów i tarniny
Nalewka z kasztanów – na obrzęki, krwiaki, odmrożenia
Składniki:
- 20 dojrzałych kasztanów
- litr wódki wódki
- 2 garści suszonych kwiatów kasztanowca (opcjonalnie)
Nalewka z kasztanów – przygotowanie:
- Kwiaty kasztanowca rozdrabniamy. Kasztany myjemy i kroimy na kawałki.
- Wszystko umieszczamy w dużym słoiku, zalewamy wódką i odstawiamy na 14 dni. Co jakiś czas potrząsamy słoikiem.
- Po tym czasie przecedzamy nalewkę i wlewamy ją do wyparzonych butelek, najlepiej z ciemnego szkła. Pijemy 10–20 kropli dziennie. Nalewka z kasztanów nadaje się też do nacierania ciała.
Kasztany – właściwości
Kasztany jadalne mają wiele zdrowotnych zalet:
- wzmacniają odporność dzięki witaminie C i flawonoidom, które działają przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie i przeciwutleniająco (pół szklanki kasztanów dostarcza 30 proc. dziennego spożycia witaminy C)
- pomagają utrzymać równowagę mikrobiologiczną jelit, regulują ich pracę (dzięki błonnikowi – jedna porcja kasztanów zapewnia 15 proc. dziennego zapotrzebowania na ten składnik)
- wspomagają układ krążenia dzięki nienasyconym tłuszczom i witaminie PP, która wzmacnia naczynia krwionośne, z kolei magnez i potas pomagają zmniejszyć ryzyko problemów sercowo-naczyniowych
- ujędrniają skórę dzięki witaminom A i E
- kasztany zapobiegają starzeniu i chronią organizm przed chorobami – zawierają szeroką gamę przeciwutleniaczy, które zwalczają nadmiar wolnych rodników
- usprawniają pracę układu nerwowego i poprawiają pamięć (dzięki witaminom z grupy B)
- wzmacniają układ kostny dzięki zawartości wapnia i fosforu
- są dobrą przekąską dla cukrzyków – węglowodany w nich zawarte są przyswajane powoli i nie powodują skoków insuliny (indeks glikemiczny wynosi 54)
- w porównaniu z większością orzechów kasztany zawierają mniej kalorii (413 kalorii w 100 g), ponieważ mają niską zawartość tłuszczu
- kasztany jadalne są również bezglutenowe, co sprawia, że mogą po nie sięgać osoby z celiakią
Mąka z kasztanów
Mąka z kasztanów jest delikatna, ma jasnobeżowy kolor i lekko orzechowy, słodki smak. Jest świetną alternatywą dla osób, które nie mogą jeść glutenu. Może z powodzeniem służyć do wypieku chleba czy słodkości. Mąka z kasztanów jest popularna we Włoszech. Włoskie gospodynie robią świeży domowy makaron, mieszając mąkę kasztanową i pszenną, dodają ją do gnocchi, naleśników necci czy ciasta castagnaccio. W Toskanii można także spróbować kasztanowej polenty, podawanej z lokalną kiełbasą (ammazzafegato).
Mąka z kasztanów nie jest tania. Za kilogram zapłacimy ok. 40 zł, jednak jest to produkt sezonowy, a kasztany są zbierane ręcznie i długo suszone.
Mąki bezglutenowe
Jak upiec kasztany?
Pieczone kasztany, rumiane i aromatyczne, można jeść na ciepło z piekarnika, polać oliwą z oliwek i posolić lub wykorzystać do innych potraw. Kupując je, wybierajmy te ze lśniącą skórką bez przebarwień. Zwróćmy też uwagę na to, czy nie widać na nich pleśni.
Pieczone kasztany – przepis
Za pomocą ostrego noża natnij na krzyż każdy kasztan na wypukłej stronie. Ułatwi to łuskanie, a także pozwoli na ulatnianie się pary podczas pieczenia. Nie pomijaj tego kroku, bo kasztany mogą nawet eksplodować w piekarniku. To zadanie można sobie ułatwić, kupując specjalny nóż do kasztanów z wygiętym ostrzem albo szczypce, które obejmują cały kasztan.
Kasztany umieść w garnku, zalej wodą i zagotuj. Po odcedzeniu ułóż orzechy pokrojoną stroną do góry na blasze do pieczenia. Piecz w temperaturze 200 st. C przez ok. 20 minut lub do momentu, gdy pieczone kasztany zaczną się otwierać i odrywać w miejscu, w którym zostały pocięte. Najłatwiej obierać gorące. Pieczone kasztany można przechowywać w hermetycznym pojemniku w lodówce nawet przez kilka dni.
Jak ugotować kasztany?
Ugotowane kasztany są bardziej miękkie i łatwiejsze do obrania. Smak jest nieco łagodniejszy, nie taki, jaki mają pieczone kasztany, ale wciąż słodki. Zacznij od nacięcia kasztanów. Zalej je wrzątkiem i gotuj przez 20–30 minut, aż zaczną się otwierać. Za pomocą łyżki cedzakowej wyjmuj po kilka kasztanów na czystą ściereczkę. Zawiń w nią kasztany i pocierając, odrywaj łupiny.
Co można zrobić z kasztanów?
Kasztany są świetne do podjadania, można z nich zrobić zupę lub posiekać i wmieszać w ciepłe risotto. Na tym możliwości się jednak nie kończą. Kasztany jadalne nadają się do sałatek lub jako jeden ze składników farszu do kurczaka czy indyka. Można je dusić z mięsem lub smażyć z czosnkiem i warzywami, dodawać do pęczotta.
Kasztany sprawdzają się również w deserach. Podobnie jak migdały czy orzechy laskowe, kasztany idealnie komponują się z czekoladą, kawą, mogą być składnikiem keksu czy muffinów.
Kasztany jadalne – przepisy
1. Castagnaccio – toskańskie ciasto kasztanowe
To toskańskie ciasto z mąki kasztanowej. Znane już od czasów starożytności, gdy pomysłowe gospodynie potrafiły nakarmić rodzinę, stosując tak proste składniki, jak mąka kasztanowa, woda i oliwa. Choć najpopularniejszym dodatkiem są orzechy, do ciasta wykorzystuje się także suszone owoce, rodzynki, skórkę pomarańczy. Castagnaccio nie zawiera cukru, glutenu i laktozy.
Składniki:
- 400 g mąki kasztanowej
- 3 szklanki ciepłej wody
- pół szklanki orzeszków pinii
- 1/3 szklanki rodzynek
- kilka pokrojonych orzechów włoskich
- gałązka świeżego rozmarynu
- pół szklanki oliwy
- szczypta soli
Wykonanie:
Rodzynki namocz w ciepłej wodzie albo w winie. Połącz mąkę z wodą, mieszając trzepaczką, aż masa będzie gładka i bez grudek. Dodaj oliwę, sól, orzechy, odsączone rodzynki i wymieszaj (odłóż parę orzeszków piniowych i rodzynek).
Nasmaruj okrągłą foremkę przeznaczoną do tarty. Wyłóż na nią ciasto (powinno mieć grubość około 2 cm) i posyp orzeszkami pinii, rodzynkami, pokruszonym rozmarynem, skrop oliwą. Piecz w 200 st. C przez ok. 35 minut lub do momentu, gdy wierzch lekko się zarumieni. Wyjmij z piekarnika i podawaj na ciepło.
2. Pankejki z mąką kasztanową
Składniki:
- 1 szklanka płatków owsianych
- 1/3 szklanki mąki kasztanowej
- 2 łyżki kakao
- 3 łyżki cukru
- 1 łyżeczka proszku do pieczenia
- 1/2 łyżeczki sody oczyszczonej
- 1/4 łyżeczki soli
- 1/2 szklanki mleka
- 2 duże jajka
- 3 łyżki roztopionego masła
- 1/2 łyżeczki ekstraktu waniliowego
- świeże owoce, syrop klonowy (do podania)
Wykonanie:
Zblenduj płatki owsiane (możesz też użyć mąki owsianej). Dodaj resztę składników, zmiksuj do uzyskania gładkiej konsystencji. Nakładaj małe porcje ciasta na rozgrzaną patelnię i smaż z każdej strony około 2 minuty. Podawaj z owocami i syropem klonowym.
Jarzębina – właściwości i przepisy na przetwory z jarzębiny
3. Risotto z kasztanami
Składniki:
- 1/2 czerwonej cebuli, posiekanej
- 1/2 selera naciowego, posiekanego
- 75 g pokrojonej w kostkę pancetty (ewentualnie prosciutto)
- 1 gałązka świeżego rozmarynu
- 1 łyżka oliwy z oliwek
- 200 g ryżu arborio
- 800 ml bulionu z kurczaka
- 100 g ugotowanych, obranych i drobno posiekanych kasztanów
- 50 ml brandy (opcjonalnie)
- 75 g masła
- 100 g startego parmezanu
- pieprz czarny świeżo zmielony
Wykonanie:
Cebulę, seler, pancettę i rozmaryn wrzuć na rozgrzaną oliwę i smaż na małym ogniu przez 2–3 minuty. Dodaj ryż i smaż wszystko przez 5 minut. Gorący bulion dodaj łyżką wazową do ryżu. Gdy płyn zostanie wchłonięty, dodaj kolejną. Mieszaj przez 15 minut lub do momentu, gdy ryż będzie al dente i większość bulionu zostanie wchłonięta. Dodaj kasztany z brandy i mieszaj. Gotuj przez kolejne 2 minuty, dodaj masło, parmezan i trochę czarnego pieprzu. Natychmiast podawaj.
4. Muffiny z kasztanami
Składniki:
- 300 g mąki pszennej
- 40 g kakao w proszku
- 170 g cukru
- 1 łyżeczka sody oczyszczonej
- 1 łyżeczka proszku do pieczenia
- 1/2 łyżeczki soli
- 170 ml mleka
- 2 jajka
- 100 ml oleju roślinnego lub roztopionego masła
- łyżeczka esencji waniliowej
- 170 g chipsów z mlecznej czekolady
- 90 g posiekanych ugotowanych kasztanów
Wykonanie:
Rozgrzej piekarnik do 180 st. C. W misce wymieszaj mleko, jajko, olej i wanilię. Przesiej suche składniki i dodaj do miski z płynnymi składnikami. Wymieszaj. Wsyp kawałki czekolady i kasztanów, wymieszaj. Napełnij foremki do muffinek. Piecz przez 20–25 minut.
Źródła:
- Arlen, W. (2012). Chestnuts, chestnuts, chestnuts! How to prepare them, and what to do with them. Pobrane z https://www.willcookforfriends.com/2012/11/chestnuts-chestnuts-chestnuts-how-to-prepare-them-and-what-to-do-with-them.html
- Yummly. (b.d.). Baking with chesnut flour. Pobrane 20 stycznia 2022 z https://www.yummly.com/recipes/baking-with-chestnut-flour
- Randall, T. (2015). Chesnut risotto. Pobrane z https://www.greatbritishchefs.com/recipes/chestnut-risotto-recipe
