W 1976 roku mieszkańcy miasta Lyme w stanie Connecticut zaczęli cierpieć na podobne, niepokojące objawy. Lekarze początkowo diagnozowali je jako młodzieńcze reumatoidalne zapalenie stawów, ale badania próbek krwi pobranych od chorych wykazały, że przyczyną choroby jest krętek Borrelia burgdorferi, którego nosicielami są kleszcze jeleniowate (Ixodes scapularis). To właśnie dlatego borelioza do dziś nazywana jest także chorobą z Lyme. W ciągu kolejnych 35 lat zidentyfikowano szereg chorób przenoszonych przez te pajęczaki, m.in. odkleszczowe zapalenie mózgu. Jednak tą najczęściej występującą u ludzi na całym świecie wciąż jest borelioza.
Badacze alarmują, że w związku z ociepleniem klimatu rośnie populacja kleszczy, a więc z roku na rok przybywa także osobników zakażonych bakteriami Borrelia. I choć współcześnie dość skutecznie leczy się już boreliozę antybiotykami, diagnoza często stawiana jest zbyt późno, a średnio u 25 proc. chorych leczenie nie daje satysfakcjonujących efektów. Najlepszą strategią wciąż jest więc właściwa profilaktyka.
Spis treści
Jak zabezpieczyć się przed kleszczami?
Eksperci radzą, by na spacery do lasu, parku czy na łąkę, czyli wszędzie tam, gdzie najłatwiej spotkać kleszcze, ubierać się na jasno, ponieważ na takim tle ciemne pajęczaki są lepiej widoczne. Głowę warto osłonić czapką lub chustą, a nogawki spodni należy wsunąć w skarpetki albo cholewki butów. Po powrocie do domu odzież wierzchnią należy zdjąć i wyprać, a następnie dokładnie obejrzeć całe ciało, szczególnie pachwiny, pachy, skórę za uszami i głowę, czyli te miejsca, które kleszcze lubią najbardziej. Jeśli jest taka możliwość, warto wejść pod prysznic, umyć włosy i dokładnie namydlić całe ciało. Woda usunie ze skóry niezwiązane z nią jeszcze kleszcze, a w gęstej pianie łatwiej dostrzec nawet małe osobniki.
Na rynku dostępnych jest też mnóstwo chemicznych repelentów chroniących przed kleszczami, ale nie są one niestety obojętne również dla naszego zdrowia. Dlatego cały czas trwają poszukiwania bardziej naturalnych i neutralnych dla ludzi rozwiązań. Trzech badaczy z irańskiego Uniwersytetu Technicznego Sahand przeszukało bazy danych serwisów Web of Science, PubMed, Scopus, Islamic World Science Citation Center i Magiran, by znaleźć badania dotyczące ziół, które odstraszają kleszcze i są stosowane w różnych kulturach w leczeniu chorób odkleszczowych. Na ich liście znalazło się aż dwadzieścia roślin, w tym również czystek, którego skład i właściwości analizowali naukowcy z niemal całego świata. Co udało im się ustalić?
Czy czystek na kleszcze faktycznie działa?
Podczas badań w wodnych ekstraktach z czystka potwierdzono obecność ponad 48 związków o charakterze polifenoli, czyli organicznych związków chemicznych wykazujących silne działanie przeciwutleniające. Neutralizują one wolne rodniki niszczące komórki naszego ciała i intensywnie wspierają układ odpornościowy. Dzięki nim czystek hamuje rozwój stanów zapalnych, działa przeciwwirusowo i antybiotyczne.
Eksperymenty naukowe przeprowadzone w 2010 roku na Uniwersytecie w Lipsku potwierdzają, że czystek może być pomocny w leczeniu boreliozy, ponieważ zawarte w tym zielu substancje sklejają ze sobą bakterie Borrelia wywołujące tę chorobę i w efekcie je unieszkodliwiają. Plusem jest także to, że czystek jest jednym z niewielu środków, które niszczą wirusy i bakterie, nie uszkadzając przy tym samych komórek, czyli nie wywołując żadnych skutków ubocznych. Do podobnych wniosków doszedł zespół naukowców pod kierunkiem prof. Yinga Zhanga z Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health, którzy przetestowali 14 powszechnie stosowanych leków ziołowych i odkryli, że 7 z nich, w tym czystek pospolity, ma zdolność zabijania bakterii B. burgdorferi w probówkach.
A czy stosowanie czystka może nas uchronić przed ugryzieniem kleszczy? Mówi się, że regularne picie naparów z tego ziela sprawia, że nasza skóra nabiera zapachu, który odstrasza groźne pajęczaki, choć dla ludzi jest zupełnie niewyczuwalny. Zaleca się także spryskiwanie ciała mocnym naparem z czystka przed pójściem do lasu czy na łąkę. W ten sposób można również zabezpieczać zwierzęta domowe. Pytanie, czy czystek odstrasza kleszcze skutecznie? Niestety żadne badania naukowe nie potwierdzają przeciwkleszczowych właściwości czystka, zarówno u ludzi, jak i u zwierząt. Lekarze podkreślają wręcz, że ziołowe napary nie mogą być stosowane jako jedyne zabezpieczenie, szczególnie przy dużym wysypie kleszczy, kiedy to często nawet silne substancje chemiczne nie chronią nas w stu procentach. Jednak ze względu na prozdrowotne właściwości czystka nie warto rezygnować z systematycznego picia herbat z suszu tego ziela.
Herbata z czystka na kleszcze – przygotowanie
Łyżeczkę ciętego czystka lub suszu zalej wrzątkiem i zostaw na dziesięć minut do naciągnięcia. Po przestygnięciu napar można doprawić według uznania miodem lub sokiem z cytryny. Pamiętaj jednak, że jednorazowe wypicie herbaty z Cistus incanus kilka minut przed wyjściem na zewnątrz nie wystarczy. Aby pojawiły się jakiekolwiek właściwości ochronne, trzeba stosować czystek regularnie minimum przez miesiąc. Nie należy jednak przekraczać zalecanych dawek, gdyż nawet zioła w nadmiarze mogą szkodzić. Jeśli wolisz rozpylać napar na skórę, przygotuj nieco mocniejszy, na bazie 2 lub 3 łyżeczek suszu. A po powrocie do domu z lasu czy parku koniecznie dokładnie obejrzyj całe ciało, by upewnić się, że nie ma na nim żadnego kleszcza.
Źródła:
- Feng, J., Leone, J., Schweig, S., Zhang, Y. (2020). Evaluation of Natural and Botanical Medicines for Activity Against Growing and Non-growing Forms of B. burgdorferi. Frontiers in Medicine, 7, 6. https://doi.org/10.3389/fmed.2020.00006
- Alinia-Ahandani, E., Alizadeh-Terepoei, Z., Sheydaei, M. (2021). An Overview of the Effects of Some Herbs on Tick-Borne Disorders in Humans and Animals. Herbal Medicines Journal, 6(2), 86–92. http://hmj.lums.ac.ir/index.php/hmj/article/view/793
