Berberyna jest obecnie przedmiotem zainteresowania wielu naukowców. Przeprowadzone dotychczas badania rzeczywiście wskazują na jej działanie normalizujące glikemię. Ponadto niektórzy badacze uważają, że może działać korzystnie u chorych z zaburzeniami lipidowymi, ponieważ obniża poziom cholesterolu całkowitego, „złego” cholesterolu LDL oraz trójglicerydów.
Co więcej, okazuje się, że berberyna obniża także ciśnienie tętnicze u chorych na nadciśnienie oraz pozytywnie wpływa na odporność. Czy to możliwe, żeby jedna substancja miała tak wszechstronne działanie na organizm i czy jest ono na tyle silne, aby faktycznie berberyna mogła pomóc osobom zmagającym się z zaburzeniami metabolicznymi?
Spis treści
Berberyna – co to jest?
To naturalna substancja z grupy alkaloidów izochinolinowych znajdująca się w korzeniu i korze berberysu pospolitego (Berberis vulgaris), który dość często rośnie w polskich ogrodach. Występuje także w berberysie indyjskim, kopytniku, gorzkniku kanadyjskim oraz kaczeńcu błotnym i glistniku jaskółcze ziele. Okazuje się, że prozdrowotne właściwości wyciągu z berberysu wykorzystywała już medycyna starożytna. Używali go starożytni Egipcjanie, Grecy i Rzymianie i Chińczycy – między innymi do leczenia chorób skóry, serca i układu pokarmowego, w tym wątroby i dróg żółciowych. W Europie berberys był znany przede wszystkim jako przyprawa do potraw.
Na co pomaga berberyna?
Wśród badań potwierdzających lecznicze działanie berberyny najwięcej dotyczy poprawy insulinowrażliwości [1]. Niektórzy porównują jej działanie do działania metforminy, a nawet nowoczesnych leków na cukrzycę, używanych także w leczeniu otyłości (analogów GLP-1). Chińscy naukowcy, którzy wiodą w nich prym, tłumaczą, że berberyna oddziałuje na adipocyty, czyli komórki tkanki tłuszczowej, które pod jej wpływem zmniejszają wydzielanie adipocytokin – substancji o działaniu prozapalnym [1].
Berberyna poprawia wrażliwość na insulinę komórek wątroby i mięśni, w których odbywa się metabolizm glukozy, pozytywnie wpływa na wydzielanie hormonów związanych z uczuciem sytości (leptyna) oraz metabolizmem tkanki tłuszczowej (adiponektyna). To przekłada się na poprawę glikemii (stężenia glukozy we krwi) u osób z insulinoopornością. Chińscy naukowcy, którzy przez 3 miesiące podawali berberynę pacjentom z zespołem metabolicznym, zauważyli, że obniża BMI (wskaźnik masy ciała), reguluje wydzielanie hormonów odpowiedzialnych za gospodarkę tłuszczową oraz zwiększa wrażliwość tkanki mięśniowej i komórek wątroby na insulinę [2]. Dlatego berberyna może być pomocna w przypadku insulinooporności, leczeniu stanu przedcukrzycowego, cukrzycy typu 2 i zespołu metabolicznego.
Lekarze ostrzegają jednak, że suplementacja berberyny nie zastąpi leczenia cukrzycy, nadciśnienia czy hipercholesterolemii, może je jedynie wspomagać. Berberyna nie jest lekiem, a jedynie suplementem diety, podczas gdy cukrzyca, hipercholesterolemia i nadciśnienie wymagają leczenia, a jego zaniechanie grozi poważnymi powikłaniami. Dlatego osoby, które chorują na wymienione choroby i chciałyby wypróbować działanie berberyny, powinny najpierw skonsultować się z lekarzem.
Zmniejszenie insulinooporności, regulacja wydzielania hormonów odpowiedzialnych za metabolizm tłuszczów oraz antyoksydacyjne działanie berberyny przyczyniają się również do ochrony wątroby, która u osób z zaburzeniami metabolicznymi jest szczególnie zagrożona stłuszczeniem. Regularne zażywanie berberyny może mieć także pozytywny wpływ na stężenie cholesterolu we krwi – „złego” cholesterolu LDL, trójglicerydów oraz „dobrego” cholesterolu HDL. Metaanaliza badań klinicznych pokazała, że stosowanie berberyny skutecznie wspomaga terapię lekami przeciwcholesterolowymi i wzmacnia prozdrowotne efekty zmiany stylu życia [3]. Podobnie jest w przypadku nadciśnienia tętniczego.
Atutem berberyny są również jej silne właściwości przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze i przeciwwirusowe. Wiadomo, że berberyna ogranicza namnażanie wirusów oraz zapobiega przywieraniu drobnoustrojów chorobotwórczych do komórek nabłonka oraz zmniejsza wydzielanie prozapalnych cytokin. To skutkuje poprawą odporności organizmu na infekcje. Prawdopodobnie z przeciwzapalnym i silnie antyoksydacyjnym działaniem berberyny mają związek jej właściwości neuroprotekcyjne i przeciwdepresyjne. Dlatego przyjmowanie berberyny może może być pomocne w zapobieganiu chorobom, takim jak depresja i zaburzenia lękowe, a także choroba Alzheimera i Parkinsona.
Czy berberyna odchudza?
Berberyna często znajduje się w składzie preparatów „na odchudzanie”. Czy jej przyjmowanie rzeczywiście może spowodować redukcję wagi? Otóż nie jest to cudowne i wyczekiwane przez wiele osób antidotum na nadmierną masę ciała. Działanie berberyny, zarówno na poziomie hormonów regulujących metabolizm i odpowiedzialnych za uczucie sytości, jak i na poziomie adipocytów, jest raczej dyskretne. Dlatego samo przyjmowanie berberyny nie przyniesie widocznych i długoterminowych efektów w postaci redukcji masy ciała.
Natomiast w przypadku gdy zdecydujemy się na zmianę nawyków żywieniowych, redukcję kaloryczności i zwiększenie aktywności fizycznej, berberyna może ułatwić osiągnięcie celu, jakim jest normalizacja masy ciała. Osoby zmagające się z insulinoopornością twierdzą często, że nie mogą schudnąć pomimo stosowania diet redukcyjnych i większej aktywności fizycznej. Berberyna, poprzez poprawienie wrażliwości komórek wątroby i mięśni na insulinę, może pomóc im ruszyć z miejsca i zapanować nad apetytem napędzanym przez wysokie stężenie insuliny we krwi.
Jak dawkować berberynę?
W aptekach jest mnóstwo suplementów diety zawierających berberynę, najczęściej w kapsułkach zawierających 250–500 mg berberyny. Producenci najczęściej zalecają stosowanie dawki wynoszącej 500–1000 mg berberyny na dobę w dwóch dawkach, rano i wieczorem. Nie należy przekraczać dobowej dawki 1500 mg. Jaka dawka jest najskuteczniejsza? Na to pytanie niestety nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Potrzebne są badania kliniczne.
Możliwe działania niepożądane
Berberyna jest substancją pochodzenia naturalnego, która jest uznawana za bezpieczną. Nie oznacza to jednak, że nie ma działań niepożądanych. Szczególnie w większych dawkach może powodować zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego w postaci: bólów brzucha, wzdęć, zaparć lub biegunki. U niektórych powoduje też przejściowe zwiększenie stężenia bilirubiny we krwi.
Berberyna – przeciwwskazania
Przeciwwskazaniem do stosowania berberyny jest ciąża i okres karmienia piersią. Nie powinny jej stosować także dzieci. Ostrożność muszą zachować osoby, które przyjmują już leki obniżające stężenie glukozy we krwi. Najlepiej, aby decyzję o włączeniu suplementacji berberyny przedyskutowały ze swoim lekarzem prowadzącym.
Źródła:
- Winczewska, Z. (2022). Metformina a berberyna w insulinooporności. Pobrane z: LINK
- Xu, L., Zhao, W., Wang, D., Ma, X. (2018). Chinese Medicine in the Battle Against Obesity and Metabolic Diseases. Frontiers in Physiology, 9, 850. Pobrane z: LINK
- Lan, J., Zhao, Y., Dong, F., Yan, Z., Zheng, W., Fan, J., Sun, G. (2015). Meta-analysis of the effect and safety of berberine in the treatment of type 2 diabetes mellitus, hyperlipemia and hypertension. Journal of Ethnopharmacology, 161, 69–81. Pobrane z: LINK
