Nazwa ananas pochodzi od indyjskiego słowa nana, co oznacza zapach. Rzeczywiście to jeden z bardziej aromatycznych owoców egzotycznych. Należy do rodziny Ananasowatych (Bromeliaceae). Pochodzi z Ameryki Południowej, Brazylii i Paragwaju, skąd wkrótce po odkryciu Ameryki przez Krzysztofa Kolumba, trafił do Indii, Afryki Południowej i na Filipiny. Ponieważ transport ananasów był mało opłacalny, z czasem zaczęto je hodować także w szklarniach w Europie.
Dzięki temu na dobre zadomowił się na europejskich stołach. Wydawać by się mogło, że tak okazałe owoce rosną na wysokich drzewach. Nic bardziej mylnego. Ananas to bylina, czyli wieloletnia roślina zielna, którą można uprawiać nawet w warunkach domowych, w doniczce. Częścią jadalną są owoce ważące od 1-5 kg w zależności od gatunku. Zwykle mają barwę w różnych odcieniach żółci, zieleni i brązu. Są też odmiany ananasów o owocach czerwonawych, czerwonofioletowych, niemal czarnych. W miarę dojrzewania owoc ananasa zmienia barwę z szarozielonej na szarozielonkawożółtą. Im jest bardziej żółty, tym bardziej słodki ma miąższ.
Skórka jest niejadalna. Pokrywa białawokremowy soczysty, bardzo aromatyczny miąższ. Jego środkowa część jest twarda i niesmaczna. Wycina się ją przed zjedzeniem. Soczysty miąższ, bo w ponad 85 proc. składa się z wody. Dlatego ananas ma tylko 54 kcal w 100 g. Zawiera też 1,2 g błonnika w 100 g i ma stosunkowo niski indeks glikemiczny IG 45. Dzięki temu świeże ananasy można polecić osobom dbającym o linię i cierpiącym na cukrzycę. Mylą się jednak ci, którzy uważają, że ananas to cudowny specyfik na odchudzanie, bo zawiera bromelainę. Enzym ten rozkłada bowiem białka.
Owszem może korzystnie wpływać także na trawienie, przemianę materii i rozbijać cząsteczki tłuszczu. Jednak samo jedzenie dużych ilości ananasa, czy też stosowanie suplementów z bromelainą, o ile nie będzie uzupełnione zdrową dietą i aktywnością fizyczną, nie powoduje schudnięcia,
Nie ulega natomiast wątpliwości, że ananasy to jedne ze zdrowszych owoców, zawierają witaminy i składniki mineralne, choć trudno uznać je za wielowitaminową pigułkę. Porcja (filiżanka) świeżego pokrojonego ananasa, czyli 165 g zawiera:
| Składnik | Zawartość w porcji | Proc. dziennego zapotrzebowania dla osoby dorosłej |
| Kaloryczność | 89 kcal | 4,45 proc. |
| Zawartość białka | 0,66 g | 1,5 proc. |
| Zawartość tłuszczów | 0,33 g | 2,3 proc |
| Zawartość węglowodanów | 22,44 g | 8,16 proc |
| Zawartość błonnika | 1,92 g | 5 proc. |
| Witamina A | 11,55 mg | 1,64 proc. |
| Witamina C | 24,75 mg | 35 proc. |
| Kwas foliowy | 18,15 µg | 4,63 proc. |
| Magnez | 24,75 mg | 8 proc. |
| Potas | 363 mg | 15 proc |
| Wapń | 28,05 mg | 2,5 proc. |
| Żelazo | 0,5 mg |
*Procent pokrycia zapotrzebowania dla osoby dorosłej o wadze 70 kg, obliczenia na podstawie Norm Żywieni dla populacji Polski, pod redakcja naukową Mirosława Jarosza, IŻŻ 2017.
Spis treści
Właściwości ananasa
Ananasy mają także inne składniki, którym zawdzięczają swoje prozdrowotne właściwości:
1. Nie tylko dla palących
Świeże ananasy to ważne źródło antyoksydantów (witamina A, C, beta-karoten czy polifenole), czyli substancji, które „wymiatają z organizmu” szkodliwe wolne rodniki, np. te zawarte w zanieczyszczonym powietrzu, czy dymie papierosowym. Dlatego po ananasy powinny często sięgać mieszkańcy dużych miast oraz osoby palące papierosy i te, które rzuciły nałóg (często mają niedobory witaminy C).
2. Mocne kości, sprawne stawy
Ananasowy koktajl z dodatkiem cynamonu to porcja manganu (filiżanka pokrojonego owocu pokrywa ok. 70 proc. dziennego zapotrzebowania na ten pierwiastek). Ten zaś ma kluczowe znaczenie dla mineralizacji kości i sprawnego działania stawów. Dlatego świeże ananasy warto polecić osobo w podeszłym wieku i cierpiącym na choroby stawów. Dodatkowo ananasy mogą działać przeciwbólowo i przeciwzapalnie. Dlatego uważa się, że mogą łagodzić obrzęki pourazowe i stany zapalne stawów towarzyszące reumatoidalnemu zapaleniu stawów (RZS) i chorobie zwyrodnieniowej stawów.
3. Lepsze trawienie
Ze względu na zawartość wody i błonnika ananasy mogą wspomagać pracę układu pokarmowego, zapobiegając zaparciom i ułatwiając regularne wypróżnienia. Ananasy zawierają też bromelainę, enzym, który ułatwia trawienie białek. Dlatego sok ze świeżych ananasów będzie doskonały, np. po tradycyjnym świątecznym biesiadowaniu, gdy pojawia się niestrawność, wzdęcia i bóle brzucha po zjedzeniu posiłków obfitujących w mięso.
4. Dla zakochanych
Ananas uchodzi za afrodyzjak. Zmiksowany z dodatkiem odrobiny chilli, miodu i białego wina, pobudzi zmysły. Szczególnie wskazane jest spożywanie go tuż przed stosunkiem. Podobno już kilka kęsów soczystego ananasa wpływa na zmianę smaku spermy. Dodatkowo ananas zawiera także magnez, pomocny w walce z męską niepłodnością.
5. Serce jak dzwon
Wzbogacenie menu w ananasy posłuży dobrze także przy kłopotach z sercem. Także i w tym przypadku największe znaczenie ma bromelaina, która może „rozpuszczać” płytkę miażdżycową i zapobiega zwężeniu tętnic. Wspólnie z magnezem i potasem zmniejsza ryzyko zawału.
6. W walce z rakiem
Liczne badania naukowe potwierdziły, że ananasy zawierają substancje, które mogą obniżać ryzyko nowotworów piersi i jelit oraz skóry, poprzez hamowanie wzrostu komórek rakowych i pobudzanie ich śmierci. Substancje o działaniu przeciwrakowym i przeciwzapalnym pobudzają jednocześnie układ odpornościowy to wytwarzania białych krwinek, powstrzymujących wzrost i usuwających komórki nowotworowe.
7. Dla przyszłej mamy
Niektórzy twierdzą, że w lepiej nie jeść ananasów w pierwszym trymestrze ciąży, bo mogą wywoływać poronienia. To mit. Okazuje się, że jedzenie świeżego schłodzonego ananasa na śniadanie lub wypijanie wyciśniętego z niego soku może łagodzić poranne nudności i wymioty, a dodatkowo wzbogaci menu w witaminę C i zapobiega zaparciom, na które często narzekają przyszłe mamy.
Kiedy lepiej nie jeść ananasa?
Nie wszyscy mogą cieszyć się smakiem ananasa. Świeży owoc i sok z ananasa może zaszkodzić przy nadkwaśności, zgadze, a ze względu na wysoką zawartość bromelainy. To właśnie ona może wywoływać uczucie lekkiego szczypania języka już w trakcie jedzenia świeżego owocu. Najwięcej bromelainy zawiera twardy, włóknisty środek owocu. Wystarczy go usunąć, by pozbyć się problemu. Czasem, gdy ananas jest niezbyt dojrzały i zawiera sporo bromelainy, usunięcie środka owocu nie pomaga. W takim przypadku niedojrzałe ananasy warto położyć wśród jabłek na 2-3 dni. Przechowywane jabłka wydzielają etylen, który, przyspieszy dojrzewanie ananasa.
Ananas w kuchni
Przez długie lata w Polsce można dostać jedynie ananasy z puszki. Dziś świeże owoce kupimy nawet w każdym markecie, a nawet w osiedlowych warzywniakach. I dobrze, bo takie są najlepsze. Owoce z puszki mają zdecydowanie niższa wartość odżywczą, zawierają więcej cukrów i mają wyższe IG (65). Lepiej ich unikać przy kłopotach z wysokim cukrem i wybierać te świeże. Sęk w tym, by kupić dobrego ananasa. Jak go wybrać?
Owoc niedojrzały, może dojrzeć w domu w ciągu kilku dni. Ma duży zielony pióropusz, złożony z twardych, intensywnie zielonych liści. Owoc jest twardy jak skała. Właściwie nie pachnie, ma zielono-żółty kolor. Jeśli nie zjemy go po kilku dniach, gdy dojrzeje, zawińmy go w folię i schowajmy do lodówki, gdzie może być przechowywany od 3 do 5 dni.
Owoc dojrzały: ma zielone (ale niezbyt intensywnie) liście, lekko podsuszone na końcach. Listek w środku pióropusza, daje się swobodnie wyrwać. Owoc ma charakterystyczny zapach, jest twardy. Skórka pod naciskiem lekko się ugina. Ma kolor pomarańczowo-zielony. Dojrzałego ananasa można trzymać w kuchni w temperaturze pokojowej przez dzień lub dwa, zanim zostanie pokrojony. Nie wpłynie to na jego smak, a sprawi, że owoc będzie bardziej miękki i soczysty. Jednak jeśli już przekroimy owoc i go nie zjemy, zostawmy go w szczelnie zamkniętym pojemniku w lodówce. Nie straci prozdrowotnych składników nawet przez 6-9 dni!
Owoc przejrzały: Pachnie bardzo intensywnie, kwaskowo lub wręcz alkoholem. W zielonym pióropuszu brakuje liści lub są uschnięte. Owoc jest miękki, lepiący się od wyciekającego soku. Skórka brązowo-zielona. Takiego owocu lepiej nie kupować, po przekrojeniu może być zgniły.
Dojrzałe, świeże soczyste owoce to ważny składnik sałatek, także tych z dodatkiem mięsa. Ze względu na zawartość bromelainy, ananas doskonale nadaje się do marynat, zmiękczających mięso, np. indyka, kurczak lub kaczki.
Ananasy z naszej… doniczki
Ananasy można uprawiać (oczywiście w mikroskali) w domu. Poradzi sobie z tym każdy. Roślina nie potrzebuje dużo wody do wzrostu, bo traci jej niewiele poprzez parowanie z liści. Potwierdza to doświadczenie, przeprowadzone w ubiegłym wieku na Hawajach. Ścięto dwa pędy ananasowe z młodymi owocami ważącymi po 100 g. Położono je w na podłodze w gorącej szklarni. Jeden na słońcu, drugi w cieniu. Pozostawiono je trzy miesiące. Okazało się, że pędy nie obumarły, przeciwnie owoce urosły kosztem zapasów nagromadzonych w liściach i łodydze, a także dzięki pochłanianiu dwutlenku węgla z powietrza. Po trzech miesiącach zważono owoce. Ten trzymany na słońcu ważył 490 g, ten w cieniu aż 740 g.
Do uprawy wystarczy uniwersalna ziemia. Na dnie doniczki warto ułożyć warstwę drenażową, aby korzenie nie zgniły. Latem ananasa podlewa się 2–3-krotnie w ciągu tygodnia, zimą raz w tygodniu. Wodę można wlewać do wnętrza rozety liściowej. Powinna być odstana i miękka. Ananas posadzony w żyznym podłożu (ziemi uniwersalnej) nie wymaga nawożenia. Lubi natomiast regularne zraszanie. Roślina rozwija się najlepiej w ciepłym wilgotnym otoczeniu w temperaturze latem 22–24 st.C, a zimą 18–21 st.C.
Jakie zioła możesz uprawiać na parapecie?
Literatura:
- Amini A, Ehteda A, Masoumi Moghaddam S, Akhter J, Pillai K, Morris DL. Cytotoxic effects of bromelain in human gastrointestinal carcinoma cell lines (MKN45, KATO-III, HT29-5F12, and HT29-5M21). Onco Targets Ther. 2013 Apr 16;6:403-9.
- Chobotova K, Vernallis AB, Majid FA. Bromelain’s activity and potential as an anti-cancer agent: Current evidence and perspectives. Cancer Lett. 2010 Apr 28;290(2):148-56.
- Lu XH, Sun DQ, Wu QS, Liu SH, Sun GM. Physico-chemical properties, antioxidant activity and mineral contents of pineapple genotypes grown in china. 2014 Jun 23;19(6):8518-32.
- Müller A, Barat S, Chen X, Bui KC, Bozko P, Malek NP, Plentz RR. Comparative study of antitumor effects of bromelain and papain in human cholangiocarcinoma cell lines. Int J Oncol.2016 May;48(5):2025-34.
- Pieniążek S., A., Pieniążek J., Owoce krain dalekich. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne 1971.
- Pillai K1, Akhter J, Chua TC, Morris DL. Anticancer property of bromelain with therapeutic potential in malignant peritoneal mesothelioma. Cancer Invest.2013 May;31(4):241-50.
- Sun J, Chu YF, Wu X, Liu RH Antioxidant and antiproliferative activities of common fruits. J Agric Food Chem. 2002 Dec 4;50(25):7449-54.
- Walker JA1, Cerny FJ, Cotter JR, Burton HW. Attenuation of contraction-induced skeletal muscle injury by bromelain. Med Sci Sports Exerc. 1992 Jan;24(1):20-5.
