Spis treści
Przyczyny zawału serca
Zawał serca dopada nas nagle, ale pracujemy na niego przez wiele lat. Mówiąc inaczej, zawał serca to skutek prowadzenia niezdrowego stylu życia.
Główne czynniki ryzyka wystąpienia zawału serca to:
- palenie papierosów
- nieleczone nadciśnienie tętnicze
- podwyższone stężenie cholesterolu i trójglicerydów
- nadwaga
- otyłość
- nieprawidłowa dieta
Ryzyko zawału serca wzrasta też z wiekiem.
Coraz częściej podkreśla się, że przyczyną zawałów jest życie w przewlekłym stresie. Za wielkiego wroga serca uważa się także brak aktywności fizycznej i siedzący tryb życia. Skłonność do chorób układu krążenia można również odziedziczyć. Nie oznacza to jednak, że jeśli w rodzinie występowały zawały, ciebie też to spotka. Zdrowy tryb życia sprawi, że możesz go uniknąć.
Wśród medycznych czynników ryzyka zawału serca wymienia się przewlekłe stany zapalne (np. zapalenia płuc, zapalenia oskrzeli). Zawałom serca sprzyja także cukrzyca oraz niektóre choroby przewlekłe, np. łuszczyca czy reumatoidalne zapalenie stawów.
Statystyka zawałowa
Warto przyjrzeć się statystykom, aby dowiedzieć się, czy zawały serca częściej występują u kobiet, czy u mężczyzn. W Polsce co roku ponad 80 tys. osób choruje na zawał serca, z czego ok. 60 proc. stanowią mężczyźni. W Polsce, w przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców, na zawał serca rocznie zapada:
- 121 mężczyzn i 25 kobiet w przedziale wieku od 40 do 44 lat
- 1012 mężczyzn i 416 kobiet w wieku od 65 do 69 lat
- 1718 mężczyzn i 1075 kobiet w wieku od 80 do 84 lat
Jak wiadomo, poważnym czynnikiem ryzyka wystąpienia zawału serca jest palenie papierosów. Mężczyźni palą częściej, ale kobiety nie pozostają zbytnio w tyle. To jedna z przyczyn, dla której zawały częściej dotykają mężczyzn niż kobiet. Poza tym zawał u mężczyzn występuje o 10–15 lat wcześniej niż u kobiet. Tę przewagę kobietom dają żeńskie hormony płciowe, które do okresu menopauzy są naturalną tarczą ochronną dla śródbłonka naczyń krwionośnych. Dzięki hormonom śródbłonek jest bardziej odporny na atak czynników ryzyka, czyli np. toksyn zawartych w dymie papierosów, skoki ciśnienia czy wysoki poziom cholesterolu.
Gdy hormony przestają działać, ryzyko wystąpienia zawału u kobiet i u mężczyzn jest takie samo, a niekorzystny wpływ palenia daje o sobie znać ze zdwojoną siłą. Chociaż ogólna liczba zawałów jest przerażająca, w ostatnim czasie rejestruje się spadek liczby zawałów serca, zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet.
Śmiertelność z powodu zawałów jest wyższa wśród młodych kobiet niż u młodych mężczyzn. Dzieje się tak, ponieważ zawały serca u młodych kobiet rozpoznaje się rzadziej. Dość powszechne jest przekonanie, że u kobiet wiele dolegliwości występuje na tle nerwowym. Można nawet zaryzykować stwierdzenie, że dolegliwości występujące u kobiet są mniej poważnie traktowane. Wciąż pokutuje przekonanie, że zawał serca to męski „przywilej”. Na wyższą śmiertelność wśród kobiet wpływa przede wszystkim fakt, że są one później diagnozowane, częściej mają nieme zawały lub zawały z nietypowymi objawami.
Jak rzucić palenie w 7 krokach?
Objawy zawału u kobiet – skąd niższa wykrywalność zawałów wśród kobiet?
Zawały serca są rzadziej wykrywane u kobiet niż u mężczyzn. O przebytym zawale kobiety dość często dowiadują się przypadkowo, np. podczas zleconego przez lekarza EKG. Dzieje się tak, ponieważ u kobiet często występują tzw. ciche zawały. Szacuje się, że ciche zawały stanowią 40 proc. wszystkich zawałów u kobiet. Cichy zawał to taki, który przebiega z nietypowymi objawami, które nie są wiązane z niedomaganiem układu sercowo-naczyniowego. U mężczyzny zawał manifestuje się typowymi objawami, które wszyscy kojarzą z tą chorobą.
Cichy zawał – objawy
Jak wspomniano, 40 proc. zawałów u kobiet przebiega z nietypowymi objawami. To tzw. brzuszna forma zawału, która manifestuje się poprzez:
- nudności
- wymioty
- zgaga
- pobolewanie w górnej części brzucha
- zawroty głowy
- duszności
Objawy zawału o kobiet bywają lekceważone, przez co kobiety nie są świadome, że przeszły zawał. Brzuszna postać zawału zdarza się także u mężczyzn, ale znacznie rzadziej niż u kobiet.
Objawy zawału u mężczyzn
- silny, rozlany ból w klatce piersiowej, promieniujący do żuchwy i lewej ręki
- pieczenie za mostkiem
- ból między łopatkami
- duszności
- osłabienie
- zawroty głowy
- zimne poty
- niepokój, lęk
- utrata świadomości
Stres napędza zawał
W ostatnich latach coraz więcej uwagi poświęca się stresowi, który serwowany w nadmiarze może być przyczyną zawału serca. Fachowa nazwa tej przypadłości to zespół Prinzmetala. W literaturze fachowej tę przypadłość określa się także jako dławicę naczynioskurczową, dławicę odmienną lub dławicę Prinzmetala. Cechą schorzenia jest zamykanie się naczyń wieńcowych pod wpływem silnego stresu, a nie zablokowania ich przez blaszkę miażdżycową.
W zespole Prinzmetala naczynia wieńcowe potrafią się same odblokować wiele razy. Przyjmując czarny scenariusz przebiegu choroby, naczynia mogą się nie otworzyć i rozwija się zawał serca. Przed laty takie przyczyny zawału i samego zespołu Prinzmetala szacowano na 5 procent. Obecnie uważa się, że 10 proc. zawałów serca rozwija się na tle nerwowym. Zjawisko to częściej dotyczy kobiet, ponieważ estrogeny decydują o większej emocjonalności kobiet.
Zespół Kounisa, czyli alergiczny zawał serca
Zastanawiasz się, czy to możliwe, aby alergia doprowadziła do zawału? Tak, jest to możliwe. Dolegliwość nazwano zespołem Kounisa – od nazwiska lekarza, który opisał tę postać zawału. Zespół Kounisa, nazywany alergicznym zawałem serca, to dość rzadka forma ostrego zespołu wieńcowego spowodowanego reakcją alergiczną.
Choć notuje się niewiele przypadków zespołu Kounisa na rok, to częstość występowania tej przypadłości może być niedoszacowana, a zaburzenie bardziej rozpowszechnione. Wynika to z faktu, że pacjenci nie są świadomi tego, że mogą być uczuleni na różne alergeny lub może wystąpić u nich anafilaksja (wstrząs anafilaktyczny) na różnego rodzaju czynniki. W przypadku wystąpienia objawów ostrego zespołu wieńcowego trafiają więc bezpośrednio pod opiekę kardiologów i zespół Kounisa jest często pomijany lub błędnie diagnozowany. Zaburzenie może wystąpić zarówno u osób dorosłych czy osób starszych, jak i u małych dzieci.
Ostry zespół wieńcowy może być wywołany przez reakcję alergiczną na czynniki aktywujące, czyli alergeny. Za powstawanie zespołu odpowiadają komórki tuczne (mastocyty) wchodzące w skład układu immunologicznego. Ich zadaniem jest wywołanie lokalnego stanu zapalnego w reakcji na kontakt z pasożytami, bakteriami czy alergenami. W wyniku tej reakcji zostaje uwolniona histamina wchodząca w skład ziarnistości mastocytów, prowadząc do skurczu naczyń krwionośnych i aktywując płytki krwi. Może też przyczyniać się do oderwania blaszki miażdżycowej i zablokowania tętnic prowadzących do mięśnia sercowego, a w efekcie do niedokrwienia narządu. Gdy do serca nie będzie dostarczana odpowiednia ilość krwi, może dojść do zawału.
Do ciężkich reakcji alergicznych, prowadzących do ostrego zespołu wieńcowego, mogą przyczyniać się niektóre pokarmy, np. białko mleka krowiego, owoce morza, ryby i orzechy ziemne. Czynnikami aktywującymi, grożącymi wystąpieniem zespołu Kounisa, są też ukąszenia pająków, węży, skorpionów, mrówek ognistych czy meduz oraz jad owadów błonkoskrzydłych (np. osy, szerszenia). Ostrą reakcję alergiczną mogą wywołać też takie czynniki środowiskowe, jak pyłki drzew i traw, trujący bluszcz, nikotyna czy lateks.
Użądlenie osy lub pszczoły – co robić? Jak reagować na wstrząs anafilaktyczny?
Jedno leczenie dla wszystkich
Nie od dziś wiadomo, że organizm kobiety reaguje inaczej niż organizm mężczyzny, np. na podanie tej samej dawki jakiegoś leku. Ale w leczeniu zawałów serca nie uwzględnia się płci. Wszyscy są leczeni tymi samymi metodami. U obu płci zakłada się stenty, które podtrzymują ściany zwężonego naczynia. Podobnie jest z diagnostyką zawałów. U wszystkich wykonuje się takie same badania laboratoryjne.
Rehabilitacja po zawale
Powrót do zdrowia po przebytym zawale serca w dużej mierze zależy od stylu życia. Jeśli ktoś zmienił swoje nawyki żywieniowe, zaczął ćwiczyć (najlepiej pływanie, jazdę na rowerze, spacery szybkim krokiem) i wysypiać się, ma większe szanse na uniknięcie kolejnego zawału. Warto jednak się zastanowić, kto jest sumienniejszym pacjentem – kobieta czy mężczyzna. Okazuje się, że mężczyźni chętniej dostosowują się do zaleceń lekarza, a więc mają większe szanse na uniknięcie kolejnego zawału. Jeśli powie się mężczyźnie, że ma przestać palić, posłucha.
W prawidłowej rehabilitacji po zawale mężczyźnie przeszkadza praca. Tu mężczyźni się zapominają i często pracują ponad siły. To zaś, o czym doskonale wiedzą Japończycy, może doprowadzić do karoshi, czyli śmierci z przepracowania. Karoshi nie jest terminem czysto medycznym. Uważa się, że to określenie socjomedyczne, które odnosi się do zgonów lub wystąpienia poważnych uszczerbków na zdrowiu spowodowanych schorzeniami krążeniowo-sercowymi, do których prowadzi połączenie nadciśnienia tętniczego, miażdżycy oraz znacznego przeciążenia pracą.
Kobiety po zawale serca zwalniają tempo pracy, ale bardzo często nie rezygnują z palenia papierosów. Ogólnie rzecz ujmując, kobiety mniej poważnie podchodzą do zaleceń lekarskich lub szukają usprawiedliwień, aby ich nie przestrzegać.
Źródła:
- Maciejewski, J. (2017). Dławica odmienna. Pobrane z https://www.mp.pl/pacjent/choroby-ukladu-krazenia/choroby/163992,dlawica-odmienna
- Memon, S., Chhabra, L., Masrur, S, Parker, M.W. (2015). Allergic acute coronary syndrome (Kounis syndrome). Baylor University Medical Center Proceedings, 28(3), 358-362. Pobrane z https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4462222/
- Szpitale Polskie (2019). Zawały serca w Polsce – RAPORT! Pobrane z https://www.szpitale-polskie.pl/zawaly-serca-w-polsce-raport/
- Interia Porady (2021). Zespół Kounisa, czyli alergiczny zawał serca: przyczyny, objawy, leczenie. Pobrane z https://porady.interia.pl/choroby-i-leczenie/news-zespol-kounisa-czyli-alergiczny-zawal-serca-przyczyny-objawy,nId,5088576
- Kempisty-Jeznach, E. (2021). Chorzy ze stresu. Problemy psychosomatyczne. Warszawa: Wydawnictwo Prószyński i S-Ka.
