Spis treści
Jak wygląda żurawina?
Żurawina (Oxycoccus) jest niskopienną, wieloletnią krzewinką o czerwonych, cierpkich owocach. Najbardziej rozpowszechniona odmiana to żurawina amerykańska. W Polsce spotykane są trzy gatunki: żurawina błotna, drobnoowocowa i żurawina wielkoowocowa. Roślina kwitnie w okresie od czerwca do sierpnia, a ciemnoczerwone jagody dojrzewają przez około trzy miesiące od czasu kwitnienia.
Właściwości żurawiny
Ze względu na atrakcyjną barwę i cierpki smak owoce żurawiny znalazły zastosowanie w różnych potrawach i produktach spożywczych. Można z niej przyrządzić dżemy, konfitury i soki. Przetwory z tego owocu są też wykwintnym dodatkiem podawanym do różnego rodzaju mięs i pasztetów.
Prozdrowotne właściwości żurawiny wiążą się z jej bogatym składem chemicznym. Owoce zawierają sporo witamin: A, B1, B2, PP i C (zjedzenie 100 gramów żurawiny pokrywa ok. 19 procent zalecanego dziennego spożycia tej ostatniej), soli mineralnych, błonnika oraz związków bioaktywnych, które mają działanie przeciwutleniające i przeciwdrobnoustrojowe.
Ciemnoczerwona barwa owoców wskazuje na wysoką zawartość antocyjanów i polifenoli roślinnych – flawonoidów oraz rutozydu. Są one przydatne w zapobieganiu chorobom układu sercowo-naczyniowego i nowotworom. W skład żurawiny wchodzą też: kwasy organiczne (m.in. benzoesowy, cytrynowy, jabłkowy), katechiny, cukry (dekstroza, fruktoza). Ze względu na bogate właściwości odżywcze żurawina może być stosowana z powodzeniem podczas przeziębień, grypy, osłabienia, ale także przy awitaminozach.
Zobacz również: Jak zrobić domowy kisiel z żurawiny?
Żurawina zmniejsza ryzyko chorób serca
Sok z żurawiny powinien znaleźć się w diecie osób z problemami sercowymi. Flawonoidy występujące w żurawinie swą budową podobne są do tych, które występują w czerwonym winie. Naukowcy uważają, że związki te są odpowiedzialne za zmniejszenie zapadalności na choroby wieńcowe poprzez zapobieganie zakrzepom krwi oraz korzystny wpływ na rozszerzanie naczyń krwionośnych. Flawonoidy mają także własności antyoksydacyjne, dzięki czemu zapobiegają utlenianiu cholesterolu, co zmniejsza ryzyko miażdżycy.
Pomaga przy infekcjach układu moczowego
Owoc ten dobrze znają osoby, które często borykają się z zakażeniami dróg moczowych. Zapalenie pęcherza i cewki moczowej spowodowane jest przez kolonizację nabłonka wyściełającego te narządy przez szczepy bakterii Escherichia coli. Spożycie żurawiny powoduje obniżenie pH moczu, a w kwaśnym środowisku bakterie się nie rozwijają. Żurawina ułatwia także wydalanie moczu, co ogranicza ryzyko kolonizacji bakterii. Korzystne działanie żurawiny w przypadku infekcji dróg moczowych jest dużo szersze. Okazało się, że zawarte w żurawinie proantocyjanidyny (PAC) mają większe znaczenie niż samo działanie zakwaszające soku żurawinowego. PAC znacznie utrudniają kontakt bakterii Escherichia coli z komórkami nabłonka układu moczowego.
Warto wspomnieć jeszcze o tym, że kwas cytrynowy zawarty w soku z żurawiny ogranicza powstawanie szczawianów wapnia i w ten sposób zapobiega rozwojowi kamicy układu moczowego.
Zapobiega wrzodom żołądka
Wiele osób ucieszy fakt, że żurawina działa profilaktycznie w przypadku choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Badania przeprowadzone na Uniwersytecie w Tel Awiwie dowiodły, że związki zawarte w żurawinie (taniny) powstrzymują osadzanie się bakterii wywołujących choroby wrzodowe (Helicobacter pylori ) na ścianach żołądka [1].
Zobacz również: Śledzie z żurawiną – przepis dobry nie tylko na Święta!
Ile kalorii ma żurawina?
Świeża żurawina w 100 g produktu ma jedynie 46 kcal, pochodzących z węglowodanów. Inaczej rzecz wygląda w przypadku owoców suszonych: dodatki powodują kilkukrotny wzrost kaloryczności – suszona żurawina z dodatkiem cukru zawiera nawet 200–350 kcal w 100 g.
Właściwości suszonej żurawiny
Suszoną żurawinę możemy kupić przez cały rok. Jej owoce pozbawione są całkowicie wody. Podczas suszenia owoc mocno się kurczy, stając się energetycznym smakołykiem, który warto zabrać np. na górskie wędrówki czy przejażdżkę rowerem.
Prozdrowotne właściwości żurawiny suszonej są nieco słabsze niż świeżej, zwłaszcza jeśli chodzi o zawartość witamin i soli mineralnych. Jeśli jednak potraktujemy ją jako przekąskę, doda nam więcej energii niż świeża żurawina, bo ma o wiele więcej węglowodanów, jednak zawiera także sporo ważnego dla organizmu błonnika.
Suszona żurawina może być wartościową przekąską, o ile nie jest dodatkowo dosładzana i nie zawiera szkodliwych konserwantów. Dlatego konieczne jest sprawdzanie zawartości na opakowaniach (suszone owoce często zawierają 30–40 proc cukru). Zbędnych dodatków możemy uniknąć, zaopatrując się w sklepach ze zdrową żywnością, nie jest to jednak regułą. Możemy spróbować też suszenia żurawiny w domu, co jest dobrym sposobem kontrolowania spożycia cukru.
Konserwanty w suszonej żurawinie
Żurawina zawiera naturalnie niewielką ilość kwasu benzoesowego, co chroni ją przed rozwojem pleśni. Zatem wszystkie produkty z żurawiną lub ekstrakty z żurawiny będą miały wykrywalne ilości tego kwasu.
Należy pamiętać, że suszone owoce, a więc i żurawina, często zawierają siarczyny. Są to substancje chemiczne stosowane jako konserwanty spowalniające brązowienie i odbarwianie produktów podczas przygotowywania, przechowywania i dystrybucji. Konserwanty u niektórych osób mogą powodować określone reakcje. Np. dwutlenek siarki (E220) może wywołać atak astmy, alergię, zaczerwienienie i stan zapalny skóry, spowodować zmniejszone wchłanianie witaminy B1. Jeśli chcemy uniknąć siarczynów, na opakowaniu szukajmy również: wodorosiarczynu potasu (E228), wodorosiarczynu sodu (E222), pirosiarczynu sodu (E223) i siarczynu sodu (E221), który dodatkowo zmniejsza zawartość witamin i składników mineralnych w produkcie.
Jeżeli kupimy żurawinę z dodatkiem konserwantów, można się ich pozbyć poprzez namoczenie owoców w gorącej wodzie lub sparzenie ich na sitku.
Jaki jest indeks glikemiczny żurawiny?
Po tak kwaśnych owocach spodziewalibyśmy się niskiego indeksu IG, ale tak nie jest. Świeża żurawina ma IG 45. Podobny indeks mają owoce o wiele słodsze, np. truskawki i winogrona. W dodatku indeks rośnie wraz ze stopniem przetworzenia owoców, np. niesłodzony sok żurawinowy ma już IG 55, a owoce suszone 65–75. Rzecz jasna, IG żurawiny rośnie często za sprawą cukru, który jest dodawany przez producentów.
Żurawina a cukrzyca
Z jednej strony pacjentki chore na cukrzycę są w grupie podwyższonego ryzyka, jeśli chodzi o zakażenia dróg moczowych (czego mogłyby uniknąć, sięgając po żurawinę). Jednak owoce suszone mają zbyt wysoki indeks glikemiczny, by zagościć na stałe w diecie cukrzyka. Dla diabetyków najlepszym produktem bazującym na żurawinie będzie ekstrakt w formie tabletek, niesłodzony sok lub herbata żurawinowa bez cukru.
Czy żurawina jest wskazana w ciąży?
Żurawina jest doskonałym źródłem witamin i minerałów, które są ważne dla zdrowej ciąży. Układ odpornościowy matki jest w tym czasie osłabiony, co zwiększa podatność na infekcje i choroby. Owoce żurawiny zawierają dużo przeciwutleniaczy, witamin i minerałów, które pomagają wzmocnić układ odpornościowy kobiet w ciąży. Z kolei związki roślinne znajdujące się w owocach żurawiny tworzą na powierzchni zębów powłokę, która chroni je przed przywieraniem bakterii do powierzchni szkliwa i w ten sposób zmniejsza ryzyko próchnicy. Owoce te mogą także zapobiec infekcjom dróg moczowych u ciężarnych.
Zawarty w żurawinie błonnik zapobiega zaparciom i spowalnia wchłanianie cukru w krwiobiegu, zapobiegając nagłym skokom poziomu cukru we krwi. Może to być szczególnie korzystne dla kobiet z cukrzycą ciążową, ponieważ może pomóc kontrolować poziom cukru i zmniejszyć ryzyko powikłań.
Z drugiej jednak strony nie należy przesadzać z ilością suszonych owoców, zwłaszcza gdy zawierają konserwanty i są dosładzane. Najlepiej sięgać po niesłodzone organiczne owoce żurawiny.
Żurawina – przeciwwskazania
Przeciwwskazania w kwestii spożycia żurawiny dotyczą pacjentów przyjmujących leki przeciwzakrzepowe, w których składzie znajduje się warfaryna. Żurawina może hamować usuwanie warfaryny z organizmu, a więc inicjować powstawanie krwotoków. Ze względu na zawartość szczawianów jej spożywania nie zaleca się również osobom z osteoporozą i kamicą nerkową.
Przeczytaj także: Domowe przetwory z żurawiny
Źródła:
- Burger, O., Ofek, I., Tabak, M., Weiss, E. I., Sharon, N., Neeman, I. (2000). A high molecular mass constituent of cranberry juice inhibits helicobacter pylori adhesion to human gastric mucus. FEMS Immunology and Medical Microbiology, 29(4), 295–301. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11118911/
Dodatkowe źródła:
- Stobnicka, A., Gniewosz, M. (2010). Możliwości wykorzystania właściwości żurawiny (Oxycoccus) we współczesnej medycynie. Postępy Fitoterapii, 3, 170–175. LINK
- Baranowska, M., Bartoszek, A. (2016). Antyoksydacyjne i przeciwdrobnoustrojowe właściwości bioaktywnych fitozwiązków żurawiny. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 70, 1460–1468. LINK
- Tavazo. (2023). Health benefits of Dried Cranberry for Pregnant Ladies. Pobrane z LINK
- Hayward, J. (2020). The Incredible Health Benefits of Cranberries. Pobrane z LINK
