Konsultacja: Sylwia Panek, chemiczka, wzdrowymdomu.pl
Coraz częściej zdajemy sobie sprawę z tego, jak ogromny wpływ na nasze zdrowie mają produkty, których używamy na co dzień. Środki do czyszczenia, z którymi mamy regularny kontakt, nie zawsze są bezpieczne. Substancje w nich zawarte przedostają się do organizmu przez skórę, gdy np. nie wkładamy rękawiczek do sprzątania, lub przez nasz układ oddechowy. Niektóre z nich kumulują się wewnątrz organizmu i mogą po dłuższym czasie wywoływać problemy zdrowotne.
Lista substancji potencjalnie niebezpiecznych dla naszego zdrowia i środowiska znajdujących się w środkach czystości jest długa. Wśród nich wymienić można pochodne ropy naftowej, fosforany, odczynniki chemiczne, substancje powierzchniowo czynne, rozjaśniacze optyczne, amoniak, chlor, syntetyczne zapachy, konserwanty.
Objawy takie jak kaszel, kichanie, wysypka, ból głowy i wiele innych mogą zniknąć, gdy ograniczymy korzystanie z toksycznych chemikaliów. Jednak z drugiej strony chcemy mieć pewność, że nasz dom jest wolny od brudu i zarazków. Rozwiązaniem są ekologiczne środki, takie jak ocet. Gdy masz szklankę octu, wyczyścisz praktycznie cały dom. Ważne jest jednak, żeby wiedzieć, jak go stosować bezpiecznie, z czym można go łączyć, co można nim czyścić.
Spis treści
Jakie są rodzaje octu
Czym różni się ocet jabłkowy od spirytusowego? Różnica między tymi dwoma płynami polega głównie na ich pochodzeniu. Ocet jabłkowy, który także można zastosować do sprzątania, jest wytwarzany z jabłek w wyniku fermentacji. Ocet destylowany powstaje zaś w wyniku utleniania alkoholu (np. z ziemniaków), co skutkuje rozwojem kwasu octowego. W drogeriach można kupić także ocet gospodarczy o wyższym stężeniu – 14 procent.
Z kolei ocet winny (popularny składnik sosu winegret, gdy dodamy do niego 2 łyżki oliwy i przyprawy) powstaje w wyniku naturalnej fermentacji octowej alkoholu, do której używa się gorszych gatunków win gronowych lub owocowych. Na sklepowych półkach znajdziemy także droższy ocet balsamiczny, który powstaje z moszczu winogronowego. Jest zdrowy i znakomity do przyprawiania potraw.
W kuchni chińskiej i japońskiej bardzo często używany jest ocet ryżowy, który powstaje na bazie sake. Ma lekko słodkawy posmak, stosowany jest m.in. do sushi (jedną lub 2 łyżki octu dodaje się do ryżu).
Zastosowanie octu w domu
Ocet to naturalny środek, który od wieków stosowany był do konserwowania żywności, uzdatniania wody czy dezynfekcji rąk. Ma działanie bakteriobójcze, niszczy mikroorganizmy chorobotwórcze, usuwa osady oraz przykre zapachy. Po sprzątaniu charakterystyczny ostry zapach octu szybko się ulatnia.
Ocet z chemicznego punktu widzenia to wodny roztwór kwasu octowego. Ma ostry zapach i kwaśny smak. Można go zwykle kupić w postaci 6- lub 10-procentowego roztworu. Do sprzątania można używać octu spirytusowego, ale też octu jabłkowego czy innych białych octów. Kolorowe octy mogłyby zabarwić czyszczone powierzchnie.
Ocet i soda – czy to zawsze dobre połączenie?
To niezwykle popularne połączenie nie zawsze jest skuteczne i nie zawsze bezpieczne. Jakie to są sytuacje? Pytamy chemiczkę, Sylwię Panek.
– Aby dobrze zrozumieć zasady działania domowych środków czyszczących, warto przypomnieć sobie lekcje chemii ze szkoły, a dokładniej skalę pH – mówi ekspertka. – Woda ma pH około 7, czyli jest obojętna, ocet jest kwaśny, a roztwór sody – zasadowy. Wartość pH roztworów używanych do sprzątania ma duże znaczenie. Te najbardziej kwaśne i najbardziej zasadowe mogą uszkodzić niektóre powierzchnie. Trzeba używać ich bardzo ostrożnie, stosując również środki ochrony osobistej.
Tak więc kwasy usuwają zabrudzenia nieorganiczne, takie jak osad z kamienia lub mydła czy rdza. Mogą posiadać też właściwości dezynfekcyjne. Oznacza to, że ocet świetnie sprawdzi się w łazience, gdzie nie tylko usunie kamień, ale również część drobnoustrojów. Z kolei zasady świetnie usuwają zanieczyszczenia pochodzenia organicznego, czyli tłuszcze, oleje, farby, woski, sadzę oraz zabrudzenia białkowe. Jeśli chcemy wyczyścić przypalenia w kuchence lub piekarniku, wówczas z powodzeniem możemy użyć sody.
Co się stanie, jeśli obie substancje połączymy? – Chemiczna nazwa sody to wodorowęglan sodu, a octu – kwas octowy – mówi Sylwia Panek. – Gdy je zmieszamy, dojdzie do burzliwej reakcji, w której powstają octan sodu, dwutlenek węgla i woda. Octan sodu to substancja o lekko zasadowym pH, która nie jest skuteczną substancją czyszczącą. Dwutlenek węgla to ten gaz, który ucieka z gazowanych napojów, a woda, no cóż, myje, ale wybitnych właściwości czyszczących nie posiada.
Czyszczenie pralki octem i sodą
Dość popularna jest metoda, która polega na wlaniu dużej ilości octu spirytusowego do bębna pralki i wsypaniu sody oczyszczonej zamiast proszku do prania oraz włączenia pustej pralki ustawionej na najwyższą możliwą temperaturę.
– Ja ten sposób zawsze odradzam – mówi ekspertka. – Gdy soda oczyszczona i ocet połączą się w bębnie pralki w wysokiej temperaturze, może to pomóc w czyszczeniu bębna, jednak może być również dla tej pralki niebezpieczne. Uważam, że lepszym rozwiązaniem będzie wsypanie sody do szufladki na proszek i wlanie octu do przegródki na płyn do płukania. W ten sposób soda oczyszczona i ocet będą używane oddzielnie, każde w innym cyklu prania. Ocet zostanie pobrany dopiero na etapie płukania, czyli również w dużo niższej temperaturze. Burzliwa reakcja zachodząca w wysokiej temperaturze między sodą a octem może być ryzykowna.
Ocet i soda do udrażniania rur
– Wykorzystanie octu i sody razem w niektórych sytuacjach ma sens – mówi Sylwia Panek. – Ten sposób jest szczególnie polecany do czyszczenia odpływów. W przepisach znajdziemy zazwyczaj informację, aby nasypać do odpływu umywalki, prysznica lub do sedesu pół szklanki sody oczyszczonej, a następnie zalać to szklanką octu (często zaleca się użycie gorącego octu). Ja jednak wolę sodę oczyszczoną zalewać gorącą wodą. Wówczas też możemy zaobserwować, że soda “buzuje” i sama ma większą szansę zadziałać na zanieczyszczenia organiczne, a jednocześnie nie narażamy się na wdychanie duszącego zapachu octu. Comiesięczne czyszczenie pomoże utrzymać drożne odpływy, wolne od zatorów i nieprzyjemnych zapachów.
Ocet do zmywarki i kuchenki mikrofalowej
Oto propozycja zastosowania octu do urządzeń kuchennych: można go wlać do zmywarki zamiast nabłyszczacza. Wówczas będzie używany na etapie płukania naczyń, zapobiegając pojawianiu się białego osadu i nadając naczyniom połysk.
Aby wyczyścić kuchenkę mikrofalową, należy przygotować mieszankę octu z wodą. Do butelki ze spryskiwaczem wlewamy obie ciecze w proporcji 1 : 1 lub 1 : 2 (1 porcja octu, 2 porcje wody). Płynem myjemy powierzchnię urządzenia, po czym wycieramy do sucha.
Mycie lodówki
Nie powinniśmy czyścić wnętrza chłodziarki przy pomocy detergentów, ponieważ chemia i żywność to nie najlepszy duet. Wystarczy zmieszać po 1/4 szklanki octu spirytusowego i wody, by umyć lodówkę, używając namoczonej w roztworze miękkiej szmatki.
Ocet do mycia podłogi
– Roztworem wody i octu umyjesz również płytki ceramiczne na podłodze – mówi chemiczka. – Przygotuj 1/4 szklanki octu i 3 litry ciepłej wody, wlej do butelki ze spryskiwaczem.
A czego użyć do mycia paneli lub drewnianej podłogi? Szklankę octu trzeba zmieszać z 2–3 litrami ciepłej wody. By zamaskować zapach octu, można dodać ulubionego olejku eterycznego. Ten sposób mycia nie zostawia na podłodze smug, delikatnie ją nabłyszcza.
Uniwersalny środek do mycia okien, blatów, armatury
Połącz 1/4 szklanki octu i 2 szklanki wody w butelce z atomizerem. Dodaj 1/2 łyżeczki płynu do mycia naczyń. Dobrze wstrząśnij, aby wymieszać. Lekko spryskuj płynem zabrudzone powierzchnie, a potem wytrzyj brud niestrzępiącą się szmatką.
Kabina prysznicowa lśniąca od… octu
Ocet poradzi sobie także z umyciem kabiny, wystarczy ją przetrzeć wodą z octem w proporcji 1 : 1. Wstrząśnij butelką, aby dobrze wymieszać oba płyny. Spryskaj kabinę prysznicową, pozostaw na minimum minutę, a następnie wyszoruj powierzchnię delikatną szczoteczką z miękkim włosiem. Spłucz czystą wodą i osusz. Jeśli kamień zgromadził się otworach w słuchawce prysznicowej, łatwo go usuniesz. Włóż słuchawkę na kilka godzin do miski z wodą z octem (w proporcji 1 : 1). Będzie jak nowa.
4 rzeczy, których nie powinnaś czyścić octem
- Elektronika. Ocet może uszkodzić powłokę przeciwodblaskową na ekranach telewizorów, telefonów komórkowych i monitorów komputerowych, a nawet sprawić, że ekran dotykowy tabletu będzie mniej czuły.
- Blaty i podłogi z kamienia naturalnego. Nie należy czyścić octem granitu, marmuru lub wapienia. Powierzchnie mogą utracić blask; jest ryzyko, że pojawią się w nich wyżłobienia.
- Małe AGD. Plastikowe części takich urządzeń jak blender, toster są bezpieczne. Jednak ocet może uszkodzić części gumowe.
- Gumowe uszczelki i węże. Ocet może powodować uszkodzenie niektórych rodzajów gumy (sztywnieją od octu).
Z czym nie wolno łączyć octu?
Czyszcząc octem łazienkę, należy pamiętać, by nigdy nie łączyć go z wybielaczem ani żadnym innym produktem, który zawiera chlor. Taka mieszanka bowiem może prowadzić do wydzielania się chloru. To trujący gaz, mogący wywołać uszkodzenia oczu, skóry lub układu oddechowego.
Źródła:
- Lauren, A., Leverette, M.M. (2023). You Can Use Cleaning Vinegar to Clean Almost Everything – Except These 6 Things. Pobrane z: LINK
- Lauren, A., Leverette, M.M. (2023). How to Clean Hardwood Floors Without Chemicals. Pobrane z: LINK
- Sole, C. (2023). How to Make a Vinegar Cleaning Solution for Your Home. Pobrane z: LINK
- Giercarz, U. (2012). Ekologiczne sprzątanie. Skutecznie, zdrowo, tanio. Poznań: Wydawnictwo Biobooks.
