Współcześni mężczyźni mają o połowę mniej plemników niż 40 lat temu. Światowa Organizacja Zdrowia WHO w latach 80. XX wieku uznawała za prawidłową ilość plemników w nasieniu – 60 mln w mililitrze, teraz…15 mln. Niestety im mniej plemników i im gorsza jest ich jakość, tym trudniej o zapłodnienie. Nic więc dziwnego, że coraz więcej par zgłasza się do klinik leczenia niepłodności prosząc o wsparcie w poczęciu dziecka. Oto rozmowa z prof. Grzegorzem Jakielem, który pomaga takim parom.
– Czy przyczyną wciąż rosnących problemów z płodnością u mężczyzn jest zła jakość nasienia?
– Niepłodność u mężczyzn, ale też u kobiet to choroba cywilizacyjna, a jej przyczyn jest wiele. Ale rzeczywiście nieprawidłowe parametry nasienia to najczęstsza przyczyna trudności z poczęciem potomstwa po stronie mężczyzny. To sytuacje, w których plemników jest zbyt mało, mają nieprawidłową budowę, są niewystarczająco żywotne lub ruchliwe. Mogą mieć także uszkodzony materiał genetyczny (takie zmiany wykrywa się przeprowadzając badanie fragmentacji DNA plemników).
Część mężczyzn jest nosicielami mutacji genetycznych lub błędu w chromosomach. Oni sami nie mają żadnych objawów choroby, jednak gdy starają się o dziecko – proces zapłodnienia może przebiegać niewłaściwie, a zarodek może być obarczony chorobą genetyczną lub wadą.
Chcesz zajść w ciążę? Nie kochaj się zbyt często!
– Jakie jeszcze inne przyczyny wpływają na niepłodność u mężczyzn?
– Na ogół jako źródła zaburzeń płodności u mężczyzn wymienia się: otyłość, stosowanie używek, niektórych leków lub suplementów, narażenie na oddziaływanie szkodliwych chemikaliów, brak regularnej aktywności fizycznej. Szkodliwy jest także przewlekły stres.
Utrzymujące się przez dłuższy czas napięcie może silnie oddziaływać na funkcjonowanie organizmu – powodować zaburzenia hormonalne, zaburzenia snu i nastroju, a także wpływać na libido i funkcje seksualne. Pośrednio może mieć też negatywne skutki dla jakości nasienia.
Oczywiście to nie wszystkie możliwe przyczyny. Niepłodność u mężczyzn może wynikać również z powikłań po przebytych infekcjach, czynników genetycznych, chorób współistniejących. Problem jest więc ogromnie złożony i każdy pacjent wymaga szczegółowej diagnostyki, by odnaleźć źródło niepłodności męskiej.
– Czym różni się niepłodność od bezpłodności?
– Terminem „bezpłodność” przyjęło się określać sytuację, gdy ktoś jest trwale niezdolny do spłodzenia potomstwa. Taki stan wynika u m.in. z przyczyn genetycznych, trwałych komplikacji po chorobach przebytych w dzieciństwie lub mechanicznych urazach. Nie ma wówczas możliwości leczenia, choć dzięki medycynie takie osoby mogą doczekać się dzieci np. dzięki wykorzystaniu plemników anonimowego dawcy.
Niepłodność to choroba, w przypadku której możliwe jest leczenie z wykorzystaniem własnych komórek rozrodczych. Czasem terapia pozwala na usunięcie przyczyn problemu, a czasem – polega na zastosowaniu działań pozwalających zniwelować bariery w zajściu w ciążę.
W społeczeństwach w krajach rozwiniętych w ostatnich dekadach obserwuje się wzrost odsetka niepłodności męskiej. Szacuje się, że stanowi ona obecnie ok. 40-50% wszystkich przypadków niepłodności partnerskiej.
Jazda na rowerze zmniejsza liczbę plemników?
– Powiedzmy, że jakaś para ma problem z poczęciem dziecka i decyduje się na wizytę w klinice leczenia niepłodności. Od czego zaczyna się diagnostykę?
– Ustalenie przyczyny trudności z poczęciem potomstwa zawsze wymaga wykonania badań u obojga partnerów. U kobiet „złotym standardem” diagnostycznym jest ocena tzw. rezerwy jajnikowej (czyli upraszczając puli komórek jajowych, jaką posiada), badania hormonalne oraz badanie USG narządów płciowych.
U mężczyzn pierwszym krokiem powinno być badanie ogólne nasienia, wykonywane metodą komputerową. Uwzględnia ono – poza parametrami podstawowymi – także ocenę budowy plemników. Czasami także zleca się badania dodatkowe – wspomnianej wcześniej fragmentacji DNA plemników, stresu oksydacyjnego w nasieniu lub dojrzałości plemników. Pogłębiona diagnostyka może obejmować ponadto badania hormonalne, genetyczne, infekcyjne, a także obrazowe (np. USG jąder).
Badanie tarczycy – co musisz wiedzieć?
5 rzeczy które najbardziej szkodzą jakości nasienia
- palenie tytoniu
- brak ruchu, otyłość
- zbyt rzadkie współżycie seksualne
- przyjmowanie sterydów i narażenie na działanie substancji toksycznych (np. w pracy)
– W jaki sposób bada się nasienie mężczyzny?
– Badanie nasienia wymaga oddania próbki, uzyskiwanej w drodze masturbacji. To ten element procesu najczęściej budzi opór lub uczucie skrępowania wśród pacjentów. Warto jednak pomyśleć o badaniu, jako o medycznym sposobie oceny płodności. To część procesu leczenia, nie ma zatem powodów do wstydu czy obaw. Nasienie do badania mężczyzna może oddać w Klinice, w specjalnym pokoju, zapewniającym intymne warunki. Może też dostarczyć materiał uzyskany w domu, ważne jest jednak, by dotarł on do laboratorium w ciągu 30-40 min od pobrania.
Niepłodność w medycynie chińskiej – jak ją leczyć?
– Badania zrobione, wyniki wskazują na problem po stronie partnera. Co dalej?
– W nielicznych przypadkach możliwa jest poprawa parametrów nasienia poprzez zmianę trybu życia, dietę, zwiększenie aktywności fizycznej, a także podawanie odpowiednich suplementów. To, na ile takie działania mogą przynieść skutek, musi jednak ocenić lekarz! Samodzielne działanie może przyczynić się do tego, że para straci część swojego czasu reprodukcyjnego inwestując w aktywności, które nie dadzą korzyści.
Jeżeli wiek kobiety na to pozwala, lekarz może zaproponować pogłębioną diagnostykę i leczenie podstawowe. Często jest to postępowanie skuteczne, ale musimy liczyć się z tym, że na efekty trzeba zwykle poczekać kilka miesięcy.
W przypadku znacznie pogorszonych parametrów nasienia, w zależności od sytuacji pary, można rozważyć inseminację domaciczną (lekarz impelmentuje partnerce nasienie pobrane od partnera w ten sposób, by zwiększyć szansę na zapłodnienie) lub zabieg zapłodnienia pozaustrojowego InVitro. To ostatnie postępowanie jest uznawane za metodę pierwszego wyboru czyli daje największe szanse na ciążę.
Niepłodność psychiczna – czy wszystko zaczyna się w głowie?
– Czym jest niepłodność idiopatyczna? I co zrobić w przypadku takiej diagnozy?
– Niepłodność idiopatyczna to inaczej niepłodność o nieznanej przyczynie. Najczęściej z takim rozpoznaniem mamy do czynienia w sytuacji, gdy wyniki zleconych badań są prawidłowe, para nie ma żadnych obciążeń i specjaliści nie są w stanie ustalić, co leży u źródeł problemu. Na ogół wynika to z ograniczenia dostępnej diagnostyki. Na szczęście nieustannie wprowadzane są nowe badania, więc i możliwości są coraz większe.
Postępowanie w przypadku niepłodności idiopatycznej zależy od kilku czynników – wieku pacjentów, historii ich starań, planów dot. liczebności rodziny. Lekarz ustala plan leczenia indywidualnie, z pacjentami, z uwzględnieniem ich potrzeb i oczekiwań.
5 rzeczy, które wpływają pozytywnie na jakość nasienia
- regularna aktywność fizyczna (6-8 h tygodniowo)
- regularne współżycie
- zbilansowana, zdrowa dieta
- odpowiednia długość snu
- rezygnacja z używek
