Lawenda to roślina charakterystyczna dla basenu Morza Śródziemnego i Adriatyku. Największe pola lawendy można spotkać w Prowansji. Ciemnofioletowe kwiaty z tego regionu Francji dostarczają aż 80 proc. ekstraktu dostępnego na światowym rynku. Kolejnym magicznym miejscem, w którym można spotkać cudowne, fioletowe kobierce tych aromatycznych kwiatów, jest wyspa Hvar w Chorwacji. Rośnie ich tam tak wiele, że zyskała ona miano „lawendowej wyspy”, a eksport kwiatów stanowi główne źródło jej dochodów.
Lawenda jest krzewinką wyrastającą na wysokość ok. 60 cm. Naturalnie rośnie dziko nawet w suchych, górzystych miejscach, gdzie jest niewiele żyznej ziemi. Roślina ta utrzyma się niemal wszędzie, dlatego z powodzeniem możemy uprawiać lawendę w doniczce na nasłonecznionym parapecie lub balkonie. Umiejętnie pielęgnowana w szybkim tempie ubarwi balkon pięknymi kwiatami i roztoczy zapach, któremu nie można się oprzeć. Można też spodziewać się gości – lawendę chętnie odwiedzają motyle i pszczoły. Kiedy kwitnie lawenda? Kwiaty zaczną cieszyć oczy zazwyczaj na przełomie czerwca i lipca.
Spis treści
Jakie wymagania ma lawenda
To roślina idealna dla leniwych i roztargnionych ogrodników. Uprawa lawendy nie jest trudna, wystarczy zapewnić jej odpowiednie warunki. Potrzebuje przepuszczalnej i lekkiej ziemi, bogatej w wapń, o odczynie lekko zasadowym lub obojętnym (pH 6,0–7,0). Może to być uniwersalna ziemia do roślin ogrodowych wymieszana z piaskiem (w proporcji 1 : 1). Nawozu roślina wymaga niewiele (lub nie potrzebuje go wcale).
Lawenda do kwitnienia musi mieć dużo słońca, więc nawet półcień nie jest dla niej wskazany. Zawiązywanie kwiatów odbywa się przy udziale światła – w cieniu nie pojawią się lub będą marne. Również dzięki słońcu wybarwiają się liście lawendy. Stają się srebrzyste i grube.
Czego nie lubi lawenda?
Wiele osób zniechęca się do uprawy lawendy, tymczasem wystarczy pamiętać, że roślina przede wszystkim nie znosi nadmiaru wody, cienia i zbyt ciężkiego lub kwaśnego podłoża. Nie przepada także za przeciągami. Gdy zapewnimy jej sprzyjające warunki, pielęgnacja lawendy będzie prosta.
Jakie odmiany lawendy warto uprawiać w domu?
Trzeba sobie zdawać sprawę, że w domu lawenda nie udaje się tak dobrze jak na zewnątrz i nie pachnie tak pięknie. Przyczyną jest brak bezpośredniego światła słonecznego. Najlepiej będzie rosła na parapecie okna wschodniego lub zachodniego, uprawa przy oknie północnym jest skazana na niepowodzenie ze względu na niedostatek światła.
Silny zapach rośliny odstrasza szkodniki. Jednak nadmiar wilgoci w doniczce może spowodować porażenie lawendy szarą pleśnią.
Gatunki lawendy najlepsze do uprawy na balkonie:
W polskim klimacie najlepiej sprawdza się lawenda wąskolistna (Lavandula angustifolia). Kwitnie od lipca do września. Kwiaty w kolorze niebieskofioletowym lub różowym tworzą kwiatostan w kształcie kłosa. Jej srebrnoszare liście wytwarzają tyle samo zapachu co kwiaty. Doskonale sobie radzą w doniczkach także „Hidcote” i „Rosea”, odmiany lawendy wąskolistnej.
- „Hidcote” – pochodzi z Francji, ma bardzo ciemne kwiaty o silnym zapachu oraz szarozielone liście.
- „Rosea” – jej kwiaty tuż po zakwitnięciu są różowe, ale mają tendencję do szarzenia wraz ze starzeniem się rośliny, więc warto przycinać je wcześniej.
Do uprawy w doniczkach idealnie nadaje się również lawenda francuska (Lavandula stoechas), która jest dużo bardziej okazała i efektowna niż lawenda wąskolistna, choć zanim zakwitnie, wygląda bardzo podobnie. Wyrasta na wysokość ok. 50 cm. Ma zielonoszare liście i duże, przypominające kłosy kwiatostany. Zbudowane są one z tzw. podsadek, z których wyrastają płatki przypominające skrzydełka. Rozwijają się późną wiosną. Roślina, jeśli zostanie przycięta po kwitnieniu, może zakwitnąć powtórnie pod koniec lata (wrzesień, październik). Lawenda francuska jest jednak wrażliwa na mrozy i w Polsce traktowana jako roślina jednoroczna.
Jakie jeszcze odmiany można uprawiać w domu?
- Lawenda hiszpańska – znana jako rodzaj lawendy francuskiej. Jej kwiaty są białe, fioletowe lub niebieskie. Jest wrażliwa na niskie temperatury, więc uprawa doniczkowa jest dla niej odpowiednia. Roślina nie jest jadalna.
- Lawenda spika (Lavandula latifolia) jest odporna na na mróz. Jej jasnofioletowe kwiaty mają ostry, kamforyczny zapach.
- Lawenda szypułkowa (Lavandula pedunculata) z wyglądu przypomina lawendę francuską. Wyróżnia się długimi, fioletowymi płatkami wyrastającymi ze szczytu kwitnącego kłoska.
Jak uprawiać lawendę w doniczce
W czym posadzić lawendę? Przede wszystkim unikajmy małych doniczek. Obowiązuje zasada: im większa doniczka, tym lepszy rozwój rośliny – najlepiej użyć większej donicy o średnicy minimum 20 cm. Warto wybrać doniczkę glinianą, bo przez drobne pory w ścianach z palonej gliny wyparowuje nadmiar wody.
Czy zdecydować się na sadzenie lawendy w doniczce, czy w skrzynce? Doniczki można ciekawie zaaranżować na balkonie, powiesić. Z kolei zaletą skrzynek jest oszczędność miejsca. W skrzynce o długości 60 cm można posadzić nawet sześć roślin.
Jak podlewać lawendę w doniczce?
Lawenda toleruje suszę tylko wtedy, gdy jest dobrze ukorzeniona. Nowe rośliny w doniczkach powinny być w lecie regularnie podlewane. Podlewajmy je obficie, ale rzadko, gdy gleba jest już prawie sucha. Warto pamiętać, że roślina nie lubi stojącej wody w strefie korzeniowej, więc aby temu zapobiec, można na dnie donicy usypać warstwę drenażową z keramzytu lub grubego żwiru.
Jak sadzić lawendę?
Najłatwiej kupić sadzonki, ale można też wysiać ją samodzielnie. Najlepiej robić to w marcu lub kwietniu, po wcześniejszym przechłodzeniu nasion zwanym stratyfikacją. Stratyfikacja jest jedną z metod przerwania spoczynku nasion, ma na celu przyspieszenie i wyrównanie kiełkowania. Po wysianiu do niewielkiego pojemnika przykrywamy nasiona cienką warstwą ziemi, skrapiamy lekko wodą i wstawiamy do lodówki na 4 tygodnie. Kontrolujemy wilgotność podłoża – powinno być stale wilgotne.
Przygotowane nasiona siejemy w skrzynkach znajdujących się w pomieszczeniu o temperaturze pokojowej. Proces kiełkowania u lawendy trwa dość długo. W temperaturze 18–20 st. C trwa 18–28 dni. Gdy siewki urosną na wysokość ok. 10 cm, należy przesadzić je do doniczki.
Lawenda na balkonie
Lawenda w doniczce na balkonie lub tarasie idealnie wpisuje się w styl prowansalski. Warto wiedzieć, że najlepiej będzie rosła lawenda uprawiana od strony południowej, zachodniej, ewentualnie wschodniej. Od strony północnej roślina może mieć za mało słońca.
Powyżej piątego piętra balkony wystające poza fasadę budynku są z reguły dość wietrzne. Dlatego lawendy w doniczkach czy skrzynkach najlepiej nie wieszać po zewnętrznej stronie balustrady, gdyż silne podmuchy wiatru mogą jej szkodzić.
Jak przycinać lawendę
To zabieg obowiązkowy w uprawie lawendy. Brak cięcia sprawia, że krzewy szybko tracą atrakcyjny wygląd. W okresie kwitnienia, od czerwca do sierpnia, regularnie obcinamy przekwitające kwiatostany. Dzięki temu przedłużymy okres kwitnienia lawendy. Przycinając rozgałęzienia pędów, staramy się utrzymywać kulisty pokrój lawendy.
Czy lawenda zimuje w doniczce?
Lawendę w doniczce można przenieść przed zimą do jasnego, niezbyt ciepłego pomieszczenia o temperaturze w zakresie 5–10 st. C. Warto wówczas przyciąć wszystkie pędy mniej więcej o połowę; nie zapominajmy o oszczędnym podlewaniu. Roślina całkiem pozbawiona wody z pewnością uschnie.
Jakie właściwości posiada lawenda?
Kwiaty lawendy stanowią dobre źródło olejku eterycznego, zawierają też kwasy organiczne, garbniki, kumarynę oraz sole mineralne. Dzięki nim lawenda:
- działa antyseptycznie i bakteriobójczo
- ma właściwości przeciwbólowe i antyreumatyczne
- hamuje nadmierny rozwój flory bakteryjnej
- ma działanie napotne, moczopędne, wiatropędne
- sprzyja wydzielaniu soków trawiennych i wzmaga ruchy perystaltyczne jelit
- uspokaja pracę serca
Co można zrobić z suszonej lawendy?
Z powodzeniem wykorzystuje się ją w przemyśle perfumeryjnym, farmaceutycznym, kosmetycznym, a także gastronomicznym. Wszystkie odmiany lawendy można suszyć i stosować jako dekorację lub odświeżacz powietrza w domu. W tym celu należy ściąć łodygi, gdy kwiaty zaczynają się zabarwiać, ale jeszcze w pełni nie kwitną. Następnie związać je w małe bukiety i zawiesić na kilka tygodni w przewiewnym miejscu z daleka od promieni słonecznych.
Kwiaty lawendy w potpourri
Potpourri (czyt. „popuri”) to suszone kwiaty oraz fragmenty roślin charakteryzujące się atrakcyjnym zapachem. Często umieszcza się je w dekoracyjnych woreczkach lub eksponuje na ozdobnym półmisku.
Jeśli chcemy oddzielić pączki od łodyżek, można to zrobić po ok. 10 dniach suszenia. W tym celu należy położyć na gazecie lub ściereczce wysuszone wiązki, zwinąć je delikatnie w rulon i toczyć kilka razy. W ten sposób bezpiecznie oddzielimy pączki kwiatu od łodyżek, bez ich rozkruszenia.
Najlepiej umieścić kwiaty lawendy w lnianych woreczkach i przewiązać je wstążką. Warto też włożyć je do szafy dla pięknego aromatu i by odstraszyć mole. W razie potrzeby można również otworzyć zawartość woreczka i wsypać lawendę do wody podczas relaksującej kąpieli.
Źródła:
- Recht, Ch. (1995). Zioła przyprawowe na oknie, balkonie i w ogrodzie. Dokładne wskazówki oraz praktyczne rady ułatwiają uprawiać zioła. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Delta W-Z”.
- BBC Gardeners’ World Magazine. (2022). How to grow lavender. Pobrane z https://www.gardenersworld.com/how-to/grow-plants/how-to-grow-lavender/
- Belt, C. (b.d.). How to grow lavender from seed. Pobrane 19 kwietnia 2023 z https://lavendercanada.com/blogs/from-the-garden/how-to-grow-lavender-from-seed
- Czerwińska, D. (2021). Potted Lavender. How to Take Care of a Lavender Plant? Pobrane z https://treehouse.co/us/blog/potted-lavender-how-to-take-care-of-a-lavender-plant.html
