Wystąpienie Billa Gatesa sprzed pięciu lat jest dziś hitem Internetu. W 2015 r. mówca wszedł na scenę ze starą beczką z lat 50. XX w. Zawierała artykuły pierwszej potrzeby na wypadek konieczności ukrywania się w schronie po ataku jądrowym – otrzymywały je wszystkie amerykańskie rodziny, także państwo Gates. – Świat zawsze przygotowywał się na wojnę. A jednak nie przewidział prawdziwego zagrożenia – epidemii potężnego wirusa, która grozi nam w najbliższym czasie – powiedział twórca Windowsów.
Jego słowa właśnie stają się mrocznym proroctwem. Ludzkość wielokrotnie miała okazję ćwiczyć scenariusz globalnej walki ze śmiercionośnym patogenem – czy wyciągnęliśmy wnioski? Prześledźmy, jak sytuacja przebiegała podczas ostatnich epidemii.
Spis treści
Epidemia SARS
Świat został nią dotknięty na początku XXI wieku w latach 2002-2003. Nazwa SARS to skrót od Severe Acute Respiratory Syndrome, czyli zespół ciężkiej, ostrej niewydolności oddechowej. Choroba wywołana wirusem daje o sobie znać w postaci objawów bardzo podobnych do tych, jakie wywołuje pandemiczny koronawirus SARS-CoV-2 (z tej samej rodziny wirusów), z którym mierzy się obecnie świat.
Objawy SARS:
- wysoka gorączka
- bóle mięśni
- uczucie osłabienia
- kaszel i silne duszności
Wirus powodujący SARS po raz pierwszy zaatakował na południu Chin. Władze tego kraju długo ukrywały informacje o epidemii. Prawdopodobnie z tego powodu choroba przedostała się do państw sąsiednich, takich jak Hongkong, Wietnam i Tajlandia.
Już wtedy stało się jasne, że rozprzestrzeniająca się choroba nie ma nic wspólnego ze znanym lekarzom zapaleniem płuc. WHO, Światowa Organizacja Zdrowia, dowiedziała się o epidemii z opóźnieniem – dopiero w lutym 2003 roku. W następnym miesiącu WHO poinformowało świat o zagrożeniu. Jak najszybciej wdrożono środki zaradcze, niestety i tak za późno, bo podróżujący między krajami przenosili chorobę błyskawicznie. Ostatecznie epidemia SARS dotknęła tylko i wyłącznie państwa azjatyckie – udało się zapobiec pandemii i globalnym, masowym zarażeniom.
Najwięcej przypadków odnotowano w Chinach (5328) i Hongkongu (1755). 27 osób zachorowało w USA, w krajach Europy pojawiały się pojedyncze przypadki. W sumie w latach 2002 i 2003 na SARS zachorowało ponad 8096 osób, 774 z nich zmarły.
Epidemia MERS
MERS to choroba górnych dróg oddechowych. Wywołuje ją wirus MERS-CoV odkryty w 2012 roku. Wtedy doszło do pierwszych zachorowań na Bliskim Wschodzie. Stąd nazwa – Bliskowschodni Zespół Niewydolności Oddechowej, czyli Middle East Respiratory Syndrome (MERS).
Zakażenie było spowodowane bezpośrednim kontaktem z zakażonymi wielbłądami jednogarbnymi lub pośrednio z ich wydalinami i wydzielinami oraz spożyciem wielbłądziego mięsa – niepoddanego odpowiedniej obróbce termicznej.
MERS jest ostrą chorobą zakaźną o dużej śmiertelności – do 36 proc. Wtórnie zakażenie może być przenoszone drogą kropelkową z człowieka na człowieka, o czym świadczy epidemia choroby w Korei Południowej w połowie 2015 r.
Objawy MERS:
- gorączka pow. 38 st. C
- kaszel
- duszności
- ból głowy, mięśni i stawów
- rzadziej bóle brzucha, wymioty, biegunka
Zakażenie zwykle przebiega lekko (jak przeziębienie), czasem może prowadzić do ciężkiego zapalenia płuc, ostrej niewydolności oddechowej, wstrząsu septycznego oraz niewydolności wielonarządowej prowadzącej do zgonu, w szczególności u osób starszych oraz chorujących przewlekle.
Według WHO ryzyko dla osób odwiedzających Arabię Saudyjską i inne kraje Półwyspu Arabskiego pozostaje niskie i jest związane z narażeniem na kontakt z wielbłądami i ich produktami lub ograniczone do osób zatrudnionych lub hospitalizowanych w placówkach ochrony zdrowia.
Według WHO na koniec stycznia 2020 r. potwierdzono 866 zgonów z powodu zakażenia MERS-CoV (śmiertelność 34 proc.) globalnie. Większość dotyczy Arabii Saudyjskiej.
Epidemia ptasiej grypy
Jest chorobą ptaków – zakaźną, wywołaną przez typ A wirusa grypy z rodziny Orthomyxoviridae. Wirus ma wiele odmian, większość jest łagodna, najgroźniejsze są szczepy H5 i H7. W 1997 roku ptasią grypą po raz pierwszy zarazili się ludzie.
Szczep H5N1 spowodował wówczas masowe wymarcie drobiu na farmie w Hongkongu oraz śmierć ośmiu osób (spośród szesnastu, u których wykryto wirusa). W 2003 roku wybuchła epidemia – między innymi w Chinach, Japonii, Kambodży, zabijając ok. 100 mln drobiu.
Następnie w 2004 roku wirus rozprzestrzenił się z dalekiej Azji na Bliskim Wschodzie, po czym trafił do Europy i Afryki. W Polsce ptasią grypę po raz pierwszy zdiagnozowano w 2006 roku – bez przypadków śmiertelnych. Z czasem epidemię udało się opanować i ograniczyć do lokalnych skupisk.
Epidemia okazała się niegroźna, bo tylko raz doszło do zarażenia się ptasią grypą człowieka od człowieka – w 2006 r. w Indonezji. Wirus pozostał chorobą ptaków, przede wszystkim domowych i wodnych. Człowiek może zarazić się ptasią grypą wyłącznie w kontakcie z ptakiem, a dziko wędrujące ptactwo nie roznosi choroby.
Do dziś, co jakiś czas niewielkie ogniska ptasiej grypy pojawiają się na świecie, również w Polsce. Wzrost świadomości dotyczącej profilaktyki ptasiej grypy sprawił, że znacznie spadła śmiertelność spowodowana tą chorobą wśród ludzi.
Objawy ptasiej grypy:
- gorączka około lub wyższa niż 38 st. C
- kaszel i duszności
- rzadziej biegunka i wymioty
- krwawienie z nosa lub dziąseł
- zapalenie spojówek
Rzadko możliwe są powikłania: ostra niewydolność oddechowa, wstrząs septyczny, śmierć.
Według danych WHO globalnie od stycznia 2003 do marca 2020 r. było 861 przypadków zachorowań u ludzi, z czego 455 skończyło się śmiercią – 53 proc. Wysoka śmiertelność (jak w przypadku wirusa Ebola) zmniejsza ryzyko pandemii. Wirusem też stosunkowo trudno się zarazić.
Czy zatem wyciągnęliśmy wnioski na przyszłość? Wygląda na to, że nie, skoro każda kolejna epidemia stanowiła dla ludzkości zaskoczenie. Pozostaje nam wierzyć, że pandemia koronawirusa z Wuhan na zawsze zrewolucjonizuje i odmieni na lepsze podejście do tematu zagrożenia epidemiologicznego. Trzymajmy kciuki!
Źródła:
- https://www.who.int/docs/default-source/wpro—documents/emergency/surveillance/avian-influenza/ai-20200327.pdf?sfvrsn=30d65594_52
- https://medycynatropikalna.pl/choroba/bliskowschodni-zespol-niewydolnosci-oddechowej-mers
- https://www.gov.pl/web/gis/koronawirusy-mers-cov
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Ptasia_grypa#cite_note-1
- http://applications.emro.who.int/docs/EMCSR254E.pdf?ua=1
