Chrypka to jeden z najczęstszych objawów przeziębienia. Jest konsekwencją zapalenia błony śluzowej powlekającej struny głosowe, fachowo nazywane fałdami głosowymi. Najczęstszą przyczyną chrypki jest zakażenie drobnoustrojami chorobotwórczymi obecnymi we wdychanym powietrzu. Jesienią i zimą jest ich więcej, dlatego problemy z głosem zdarzają się częściej niż przy ciepłej pogodzie.
Na częstość występowania chrypki ma także wpływ fakt, że jesienią i zimą oddychamy przesuszonym przez kaloryfery powietrzem, co ma negatywny wpływ na kondycję błony śluzowej gardła i strun głosowych oraz sprzyja zakażeniom. Chrypka bywa także odruchem obronnym organizmu, który w ten sposób próbuje chronić nadwerężone struny głosowe. Dotyczy to głównie osób pracujących głosem, a więc: wokalistów, aktorów, nauczycieli, lektorów czy dziennikarzy telewizyjnych i radiowych.
Spis treści
Skąd się bierze zmiana barwy głosu?
Stan zapalny powoduje obrzęk strun głosowych, a wtedy podczas mówienia wibrują inaczej, niż gdy są zdrowe. Dlatego barwa głosu staje się matowa, a mówienie powoduje wysiłek. Co robić, by nie pogarszać sytuacji? Przede wszystkim starać się jak najmniej mówić. Dalsze nadwerężanie aparatu mowy grozi bezgłosem!
Wbrew temu, co się powszechnie uważa, szeptanie wcale nie oszczędza strun głosowych. Wręcz przeciwnie! Zmuszanie ich do pracy, gdy są obrzęknięte, bardzo obciąża narząd mowy i grozi utrwaleniem zaburzeń głosu. Może się więc zdarzyć, że nawet wtedy, gdy uporamy się z infekcją, głos nie odzyska swojej naturalnej barwy. Dlatego lepiej dmuchać na zimne i oszczędzać głos w czasie chrypki.
Domowe sposoby na chrypkę
Abyśmy mogli odzyskać głos, struny głosowe muszą wrócić do formy. Oprócz oszczędzania strun głosowych w ich regeneracji bardzo pomocne jest ich nawilżanie, dlatego:
- Nawadniaj organizm –wypijaj co najmniej 2 l płynów dziennie. Nie gorących i nie lodowatych, ale lekko ciepłych. Oprócz niegazowanej wody możesz pić napary ziołowe, np. z rumianku, świeżego imbiru, rzepiku pospolitego lub morwy białej (mają działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne).
- Nawilżaj powietrze w pomieszczeniu, w którym śpisz lub pracujesz, korzystając z nawilżacza powietrza (ewentualnie powieś na kaloryferach mokre ręczniki). Jeśli w rejonie, w którym mieszkasz, powietrze jest zanieczyszczone, korzystaj z oczyszczacza powietrza.
- Zrezygnuj z jedzenia ostrych potraw, które podrażniają delikatną błonę śluzową.
- Zrób sobie „kisiel” z siemienia lnianego. Substancje śluzowe zawarte w siemieniu lnianym powlekają błonę śluzową, co ma działanie łagodzące.
- Ugotuj domowy rosół na mięsie z dużą ilością warzyw (zawiera glutaminę, która przyspiesza regenerację komórek). Pij go powoli kilka razy dziennie. Działa jak balsam na podrażnioną śluzówkę.
- Popijaj ciepłe mleko z miodem i odrobiną masła (uwaga, na niektóre osoby miód działa drażniąco!).
- Stosuj (po jedzeniu) preparat nawilżający gardło w postaci tabletek do ssania, płukanek lub sprayu.
- Zrób sobie inhalację z soli fizjologicznej.
- Płucz gardło olejem kokosowym. Jest bogaty w kwas laurynowy, który pomaga niszczyć bakterie i łagodzi stany zapalne. Najpierw przez minutę trzymaj olej w ustach, przez chwilę „pogulgocz”, a następnie wypluj.
Przewlekła chrypka
Jeśli chrypka utrzymuje się dłużej niż przez 2 tygodnie, koniecznie trzeba skonsultować się z lekarzem. Najlepiej umówić się na wizytę do laryngologa lub foniatry. Specjalista dzięki badaniu fiberoendoskopem ma szanse dokładnie obejrzeć narząd mowy. Zaczerwienienie i przekrwienie strun głosowych oraz ich obrzęk wskazują na ich stan zapalny. Gdy nie pomagają leki objawowe, lekarz może przepisać antybiotyk lub leki sterydowe do inhalacji.
Podczas badania lekarz ma też szansę dostrzec wszelkie niepokojące zmiany na strunach głosowych. Większość z nich ma charakter łagodny i nie wymaga interwencji chirurgicznej. Przykładem są tzw. guzki głosowe – przypadłość występująca głównie u osób pracujących głosem. Guzki i torbiele mogą być także następstwem zakażenia wirusem HPV (brodawczaka) – wówczas trzeba je usunąć.
Nieczęsto, ale jednak zdarza się, że guzki, których objawem były problemy z głosem, mają charakter złośliwy, dlatego przyczyny długo utrzymującej się chrypki trzeba koniecznie wyjaśnić. Może być ona pierwszym objawem raka krtani! W szczególności nie powinni jej bagatelizować nałogowi palacze. Warto pamiętać, że nowotwory krtani częściej niż u kobiet występują u mężczyzn i stanowią ok. 5% wszystkich nowotworów.
Inne przyczyny chrypki
Zdarza się, że przyczyną problemów z głosem nie jest przeziębienie ani nadwerężenie głosu, ale przewlekłe zapalenie zatok lub alergia. Wówczas chrypkę wywołuje drażnienie strun głosowych przez spływającą po tylnej ścianie gardła wydzielinę.
Przewlekła chrypka bywa również objawem niedoczynności tarczycy, która pociąga za sobą zmiany zanikowe w obrębie krtani. Inną dość popularną przyczyną chrypki jest refluks żołądkowo-przełykowy, który polega na zarzucaniu kwaśnej treści żołądkowej do górnych części przewodu pokarmowego. To powoduje podrażnienie i stan zapalny delikatnych tkanek przełyku, a bywa, że i krtani, czego następstwem jest chrypka. Chorobę refluksową trzeba leczyć pod okiem gastrologa. Podstawą jest zmiana nawyków żywieniowych, przyjmowanie leków zobojętniających kwaśną treść żołądkową albo zmniejszających wydzielanie kwasu solnego w żołądku.
Osoby pracujące głosem oraz leczący ich foniatrzy doskonale wiedzą, że przyczyną chrypki, a nawet bezgłosu, bywa stres. Gdy głos odbiera trema, nie pomogą medykamenty. Najskuteczniejsze w takiej sytuacji są ćwiczenia relaksacyjne, które oderwą nas od obsesyjnych myśli o tym, co nas stresuje. Mogą to być: medytacja, ćwiczenia oddechowe, joga czy wizualizacja albo rozmowa z życzliwie nastawioną osobą.
Jak dbać o gardło i krtań, by uniknąć chrypki?
- Oddychaj przez nos, a nie przez usta. Jama nosowa ogrzewa i filtruje z zanieczyszczeń powietrze, zanim dostanie się ono do dróg oddechowych. Gdy oddychasz przez usta, trafia tam od razu zimne i zanieczyszczone powietrze.
- Nie pal i nie wdychaj dymu papierosowego. Dym uszkadza delikatną śluzówkę dróg oddechowych i przyczynia się do podrażnienia strun głosowych.
- Unikaj wdychania zanieczyszczonego powietrza oraz kurzu. Może w tym pomóc domowy oczyszczacz powietrza.
- Unikaj przeciągów i nagłych zmian temperatury (nie przegrzewaj pomieszczeń ani samochodu w mroźne dni), ponieważ osłabiają odporność i zwiększają ryzyko zakażenia krążącymi w powietrzu wirusami i bakteriami.
- Trzymaj się z dala od dużych skupisk ludzkich (gdzie mogą być osoby przeziębione) i często myj ręce.
- Nawilżaj powietrze w pomieszczeniu, w którym śpisz i pracujesz. Dobrze nawilżona błona śluzowa chroni organizm przed drobnoustrojami znajdującymi się w powietrzu.
- Dbaj o nawodnienie organizmu. Aby komórki błony śluzowej były skuteczną barierą dla drobnoustrojów chorobotwórczych, muszą być dobrze nawodnione. Gdy pracujesz głosem, zawsze miej pod ręką szklankę wody.
- Oszczędzaj głos. Nie krzycz, nie mów podniesionym głosem, jeśli nie musisz.
