Szacuje się, że bóle piersi zdarzają się u 50–70 proc. kobiet. Czasem towarzyszy im obrzęk, nadmierna tkliwość piersi czy uczucie ciężkości. Niejedna z nas zastanawia się wówczas, co jest przyczyną tych dolegliwości i czy są one oznaką choroby, a przede wszystkim, czy mogą być symptomem raka piersi. Na szczęście w większości przypadków bóle nie świadczą o raku. Ten rozwija się zwykle „po cichu” i bezboleśnie – co tym bardziej powinno nas skłaniać do regularnych badań: samobadania, USG, a jeśli trzeba, mammografii.
Lekarze nazywają ból piersi mastalgią. W zależności od okresu i częstotliwości występowania mastalgia może być cykliczna lub niecykliczna. Ta pierwsza najczęściej związana jest z cyklem miesiączkowym. Pojawia się zwykle w jego fazie lutealnej, czyli po jajeczkowaniu, a ból obejmuje najczęściej obie piersi i może promieniować w stronę barków lub pleców. Mastalgia niecykliczna częściej występuje u kobiet nieco starszych, a ból zlokalizowany jest najczęściej po jednej stronie.
Przyczyny mastalgii mogą być różne, jednak najczęściej mówi się w tym kontekście o wpływie hormonów – czy to naturalnie wydzielanych przez organizm, czy przyjmowanych w formie leków – które mają wpływ na funkcjonowanie całego naszego ciała, w tym piersi. Ból może mieć jednak wiele innych źródeł, począwszy od urazów, ucisku wywieranego np. przez źle dobrany biustonosz, po przyczyny psychiczne, których specjaliści również radzą nie lekceważyć. „Okazuje się, że badania obrazowe u kobiet z mastalgią mają znaczenie nie tylko diagnostyczne, ale również terapeutyczne” – pisze w magazynie „Ginekologia po Dyplomie” dr n. med. Barbara Grzechocińska. „Dolegliwości bólowe ustępują u około 70 proc. kobiet, które w wyniku przeprowadzonych badań upewniły się, że są zdrowe. Obrazuje to ogromne znaczenie aspektu psychologicznego” [1].
Przyjrzyjmy się zatem, jakie mogą być najczęstsze przyczyny kobiecych dolegliwości.
Konsultacja: dr n. med. Rafał Kuźlik, specjalista ginekologii.
Spis treści
Masz PMS, czyli zespół napięcia przedmiesiączkowego
Nie dość, że jesteś poirytowana, byle co wyprowadza cię z równowagi albo chce ci się płakać bez powodu, to jeszcze piersi są powiększone, nabrzmiałe i bolą przy każdym dotyku. Taki stan spowodowany jest przez hormony. W drugiej połowie cyklu miesiączkowego następuje spadek poziomu estrogenów i jednoczesny wzrost progesteronu. Efektem jest między innymi zatrzymywanie wody w organizmie, m.in. w tkance gruczołowej piersi – z tego powodu stają się obrzmiałe, nieco powiększone, wrażliwe na dotyk. W tym czasie biustonosze, które nosisz na co dzień, mogą okazać się za ciasne, niewygodnie. Szczególnie te z fiszbinami mogą uciskać piersi, dodatkowo zwiększając uczucie bólu.
Nosisz źle dobraną bieliznę
Zadaniem biustonosza jest przede wszystkim podtrzymywanie piersi, zapewnienie im stabilności, zapobieganie podskakiwaniu i rozciąganiu przy tym skóry i więzadeł (co też skutkuje bólem piersi). Ważne, żeby stanik był odpowiednio dobrany do rozmiaru biustu. Za małe miseczki, zbyt ciasny obwód pod biustem, nieprawidłowo ułożone fiszbiny mogą powodować uciskanie piersi, utrudniać krążenie krwi i limfy, a z czasem doprowadzić do ich bolesności. To wcale nie błahy problem!
Jak pisze dr n. med. Barbara Grzechocińska z I Katedry i Kliniki Położnictwa i Ginekologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, „w leczeniu mastalgii podkreśla się znaczenie dobrze dobranego biustonosza. Porównywano skuteczność terapii danazolem ze skutecznością zmiany biustonosza na lepiej dopasowany. Zmniejszenie dolegliwości bólowych stwierdzono u 85% kobiet, które zmieniły biustonosz na wygodniejszy, oraz u 58% kobiet leczonych danazolem” [1].
Pamiętaj, że rozmiar i kształt piersi zmieniają się z biegiem czasu. Dlatego ważne jest regularne wymienianie biustonoszy na takie, które są idealnie dobrane do aktualnego rozmiaru twoich piersi.
Intensywnie ćwiczysz
Ankieta przeprowadzona przed kilku laty wśród uczestniczek maratonu londyńskiego wykazała, że co trzecia z nich cierpiała na mastalgię podczas biegu oraz w trakcie wykonywania innych ćwiczeń fizycznych. Dolegliwości rosły proporcjonalnie z intensywnością wysiłku, a dotykały zwłaszcza sportsmenek obdarzonych sporym biustem [2]. Nic dziwnego. Piersi mogą ważyć całkiem dużo (obliczono, że średniej wielkości pierś – miseczka B – waży ok. pół kilograma), co samo w sobie stanowi dla otaczających je tkanek duże obciążenie. A poruszając się w trakcie ćwiczeń, powodują rozciąganie skóry i więzadeł.
Dlatego ważne jest noszenie dobrze dobranego stanika sportowego, który pomaga utrzymać piersi blisko ciała, stabilizuje je, zapobiega ich podskakiwaniu i wstrząsom, a więc ogranicza rozciąganie tkanek. U kobiet uprawiających sporty kontaktowe dochodzi jeszcze kwestia urazów piersi, które mogą być przyczyną silnego bólu, a nawet prowadzić do trwałych zmian w tkankach piersi.
Jesteś w ciąży
Ból piersi jest jednym z wczesnych objawów ciąży i może pojawić się w pierwszych tygodniach po zapłodnieniu. Ponieważ jednak jest podobny do tego, który wiele kobiet odczuwa przed miesiączką (piersi są też podobnie obrzmiałe i tkliwe), nie zawsze kojarzysz go z faktem bycia w „stanie błogosławionym”. To oczywiście sprawka hormonów. Wzrost poziomu prolaktyny w ciąży sprawia, że kanaliki mleczne zaczynają się intensywnie rozwijać, przygotowując piersi do karmienia dziecka. Oprócz tego hormony wpływają na wygląd biustu – u wielu kobiet w ciąży aureola otaczająca brodawkę sutkową powiększa się i ciemnieje.
U większości kobiet ból łagodnieje albo całkowicie mija po upływie pierwszego trymestru. Wcześniej może być jednak na tyle uciążliwy, że zakłóca sen (zwłaszcza gdy lubisz spać na brzuchu), zniechęca do seksu, przeszkadza w noszeniu bielizny (dlatego niektórzy lekarze radzą w tym czasie nie nosić stanika lub zmienić go na sportowy, stabilnie podtrzymujący biust).
Karmisz piersią i masz zastój pokarmu
W pierwszych dniach po porodzie piersi powiększają się, stają się twarde i mogą boleć – to znak, że napełniają się mlekiem (czasem jest go tak dużo, że mówimy o nawale pokarmu). Jeśli dziecko potrafi dobrze ssać, prawdopodobnie szybko opróżni piersi, a młoda mama poczuje ulgę. Bywa jednak, że maluszki muszą długo uczyć się prawidłowego ssania (a mamy właściwego sposobu przystawiania dziecka do piersi). Nabrzmiałe, pełne piersi bolą. Należy wówczas odciągać pokarm przy pomocy laktatora, aby zapobiec zablokowaniu kanalików mlecznych i powstaniu stanów zapalnych w piersiach. Dla wielu kobiet pierwsze próby karmienia piersią to prawdziwe wyzwanie. Zwykle jednak po kilku dniach zarówno mamie, jak i dziecku udaje się opanować właściwe techniki, a regularnie opróżniane piersi przestają boleć.
Bywa, że zastój pokarmu zdarza się także u kobiet, które karmią piersią już przez wiele tygodni czy nawet miesięcy. Przyczyną może być brak apetytu u malucha, spowodowany np. chorobą czy ząbkowaniem. Albo nieregularne opróżnianie piersi, które przez długi czas pozostają pełne (to częsta przypadłość mam wracających do pracy, które nie odciągają regularnie pokarmu, gdy są poza domem).
Jeżeli zauważysz, że pierś, oprócz tego że obrzęknięta i obolała, jest także bardzo ciepła, zaczerwieniona, a ty masz gorączkę, skontaktuj się z lekarzem. To objawy zapalenia piersi, które należy leczyć (najczęściej stosuje się leki przeciwzapalne i przeciwbólowe, ale o ich wyborze zawsze decyduje lekarz) [4].
Inną kwestią jest bolesność brodawek, drażnionych przez oseska. Ten problem też zwykle mija z czasem, jednak jeśli ból utrzymuje się, utrudniając karmienie, warto wypróbować specjalne silikonowe osłonki na brodawki.
Masz w piersiach torbiele
Torbiele to łagodne zmiany rozrostowe. Nie są groźne i same w sobie nie bolą. Mogą jednak naciskać na okoliczne tkanki piersi, zwłaszcza gdy są duże i liczne, przyczyniając się do bólu i tkliwości piersi. Jeśli podczas USG lekarz zauważy torbiele, prawdopodobnie uspokoi cię i zaleci jedynie obserwację zmian. Niektórzy specjaliści decydują się jednak na dalszą diagnostykę, by spróbować znaleźć przyczynę powstawania torbieli w piersiach.
Torbielowatość piersi to częsta przypadłość. Lekarze szacują, że może wystąpić u połowy kobiet po 40. roku życia, zaś po 70. roku może mieć je nawet 90% pań [3]. Wśród przyczyn wymienia się m.in. nadmiar prolaktyny w organizmie (hiperprolaktynemia) oraz zaburzenia czynności tarczycy, które wpływają na gospodarkę hormonalną całego organizmu.
Masz brodawczaki lub gruczolakowłókniaki piersi
To niezłośliwe guzy piersi, które mogą powodować bóle, ale są stosunkowo niegroźne – tylko w niektórych, ostrzejszych przypadkach lekarze zalecają ich usunięcie.
Brodawczaki (łac. papilloma intraductale mammae) umiejscawiają się w przewodach wyprowadzających, czyli w kanalikach mlecznych. Zablokowanie przewodów może prowadzić do stanów zapalnych i związanego z nimi uczucia bólu, tkliwości, czasem obrzęków. Charakterystycznym objawem brodawczaka jest wyciek z piersi – wydzielina ma najczęściej półprzezroczysty, słomkowy kolor. Schorzenie dotyka najczęściej kobiety 40- i 50-letnie, przed menopauzą.
Gruczolakowłókniaki (łac. fibroadenoma mammae) uważane są za niegroźne zmiany, które pojawiają się najczęściej u młodych kobiet. Gruczolakowłókniaka można wyczuć niedaleko brodawki jako twardy, okrągły guzek, który łatwo daje się przesuwać pod skórą. Guzki zwykle nie są bolesne, jeśli jednak jest ich dużo, mogą uciskać na tkanki piersi i wywoływać ból.
Pamiętaj, że każdą zmianę, którą zauważysz w piersi, trzeba skonsultować z lekarzem, który zleci odpowiednie badania i oceni, czy jest łagodna, czy (co zdarza się znacznie rzadziej) złośliwa.
Bierzesz hormony
Obrzmienie, powiększenie, a czasem także bóle piersi to częste skutki uboczne stosowania antykoncepcji hormonalnej lub menopauzalnej terapii zastępczej. Nie są niczym niepokojącym. U większości kobiet mijają w ciągu kilku tygodni od rozpoczęcia terapii. Jeśli jednak utrzymują się długo, powyżej trzech miesięcy, zgłoś się do lekarza. Pomóc może zmniejszenie dawki preparatu lub zmiana leku na inny. Rzadko, ale jednak zdarza się, że konieczne jest odstawienie środków hormonalnych.
Zbliżasz się do menopauzy
To kolejny etap w życiu kobiety, kiedy dochodzi do zmian hormonalnych, a te odbijają się na samopoczuciu. Jednym ze skutków zaburzenia równowagi między progesteronem a estrogenami (te znacząco spadają w okresie okołomenopauzalnym) jest przebudowa tkanki piersi. Badania prowadzone w Kanadzie wykazały, że ból piersi występuje u 46% kobiet w okresie przedmenopauzalnym [5]. Może pojawiać się sporadycznie lub trwać przez dłuższy czas. Z reguły nie stanowi powodu do niepokoju. Powinien być jednak sygnałem do regularnych badań, których nie wolno zaprzestawać także po menopauzie, ponieważ ryzyko nowotworów rośnie wraz z wiekiem (bardziej narażone na chorobę są m.in. kobiety, które późno przechodzą menopauzę – po 55 roku życia).
Sposoby na łagodzenie bólu piersi
- Zadbaj o dietę bogatą w nienasycone kwasy tłuszczowe omega 3 i 6 (występują m.in. w tłustych rybach morskich, olejach roślinnych – rzepakowym, słonecznikowym, oliwie, w orzechach, migdałach, pestkach dyni. Ogranicz jednocześnie spożycie tłuszczów zwierzęcych.
- Jedz pokarmy bogate w witaminę E (to m.in. zielone warzywa, produkty pełnoziarniste, jajka) oraz witaminę B6 (zawierają ją m.in: soja, brązowy ryż, kapusta). Możesz w porozumieniu z lekarzem rozważyć też suplementację tych witamin.
- Włącz do diety siemię lniane (zawarte w nim lignany to silne przeciwutleniacze, a jednocześnie fitohormony).
- Stosuj preparaty z wyciągiem z niepokalanka mnisiego (V. agnus) lub/i olejem z wiesiołka.
- Łykaj suplementy z magnezem w drugiej połowie cyklu.
- Niektórzy specjaliści radzą wykluczyć produkty, takie jak mocna herbata, kawa, cola oraz czekolada, chociaż, jak podaje czasopismo „Ginekologia po Dyplomie”, „przyjmowanie witamin, V. agnus, zmiana diety czy ograniczenie spożycia kawy nie mają rekomendacji jako działania przynoszące efekt przeciwbólowy” [1].
- Rób okłady z liści kapusty – pomagają zarówno kobietom karmiącym, jak również cierpiącym na bóle piersi związane z PMS czy menopauzą. Przyczyniają się do zmniejszenia obrzęku i łagodzenia bólu.
- Miejscowo stosuj żel o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym (jeśli karmisz piersią, najpierw omów bezpieczeństwo korzystania z tej metody z lekarzem).
- Korzystaj z technik łagodzenia stresu.
Czy rak piersi boli?
– Pierwszym objawem raka jest wyczuwalny guzek, najczęściej nieruchomy, nieulegający przesuwaniu (w przeciwieństwie do gruczolakowłókniaków) – wyjaśnia dr Rafał Kuźlik. – Zbagatelizowanie tego może prowadzić do wciągnięcia skóry piersi lub jej brodawki. Ból jest ostatnim etapem i świadczy o naciekaniu klatki piersiowej i unerwionych przestrzeni międzyżebrowych, w których znajduje się unerwienie. Reasumując, bolesność piersi nie świadczy o raku, ale wymaga konsultacji lekarskiej z uwagi na możliwość maskowania stanu onkologicznego. Ból może być związany z zaburzeniami opisanymi powyżej, a równolegle w piersi może być także guz, chociaż to nie on będzie bolesny.
Źródła:
1. Grzechocińska, B. (2018). Bóle piersi związane i niezwiązane z cyklem miesiączkowym. Ginekologia po Dyplomie, 6. Pobrane z: LINK
2. Nauka w Polsce. (2013). Jedna trzecia uczestniczek maratonów zmaga się z bólem piersi. Pobrane z: LINK
3. Brożek, P. (2017). Choroby piersi. Pobrane z: LINK
4. Nehring-Gugulska, M., Żukowska-Rubik, M. (2016). Protokół leczenia zapalenia piersi. Ginekologia po Dyplomie, 5. Pobrane z: LINK
5. Pertyński, T., Stachowiak, G. Mastalgia – poważny problem u kobiet w wieku przedmenopauzalnym. Przegląd Menopauzalny, 1, 29–33. z: LINK
