Spis treści
Co mówią statystyki?
Widok dziecka w wózku oglądającego bajki jest dziś bardzo powszechny. Wielu rodziców codziennie daje dzieciom telefon lub tablet do ręki. W przedszkolu maluchy wymieniają się informacjami na temat najnowszych gier komputerowych oraz opowiadają bajki oglądane w popularnych serwisach. To pokazuje, jak powszechna jest technologia wśród najmłodszych.
Raporty prowadzone w Polsce wykazują, że ponad połowa dzieci w wieku 0–6 lat (54 proc.) korzysta z urządzeń mobilnych [1]. Ich liczba stale rośnie. Problem nasilają urządzenia mobilne tworzone specjalnie dla najmłodszych. Dzieci spędzają w internecie kilka godzin dziennie.
Dużym problemem staje się uzależnienie od technologii. Na stronie Rzecznika Praw Dziecka można przeczytać, że już 13 proc. dzieci uczęszczających do drugiej klasy szkoły podstawowej jest uzależniona od technologii [2]. Podwaliny tego uzależnienia często biorą się z niewłaściwych nawyków, zasianych już w okresie wczesnego dzieciństwa.
Wpływ technologii na rozwój dziecka
Dzieci, dorastając w cyfrowym świecie, naturalnie przyswajają obsługę telefonu. Technologia jest częścią ich codzienności. Pozornie wydaje się to właściwe, bo przecież w przyszłości będą żyły w takiej rzeczywistości. Dobrze więc, by przyzwyczajały się od najmłodszych lat do ekranu. To jednak pozorne zalety. Pod ich zasłoną kryje się bardzo dużo zagrożeń, na które dzieci są narażone.
Korzystanie z technologii u dzieci w wieku 0–6 lat budzi bardzo wiele kontrowersji. Jest to wiek, w którym następuje intensywny rozwój fizyczny i psychiczny małego człowieka. Wczesny kontakt z urządzeniami mobilnymi może przyczyniać się do nieprawidłowości w rozwoju oraz stwarza ryzyko występowania zachowań kompulsywnych w przyszłości.
Częste korzystanie z urządzeń cyfrowych u małych dzieci (do 6 r.ż.) może powodować:
- zwolnienie rozwoju intelektualnego
- zaburzenie postrzegania świata
- opóźnienie rozwoju zabawy i kształtowania się umiejętności społecznych
- obniżoną sprawność motoryczną
- zaburzenia koncentracji
- opóźnienie lub brak rozwoju mowy
- uzależnienie od urządzeń cyfrowych
- wzrost zachowań agresywnych i aspołecznych
- większą labilność emocjonalną
Technologia jest szczególnie niebezpieczna dla dzieci bardzo małych (do 2. r.ż.) i może powodować szereg nieodwracalnych trudności, takich jak zaburzenie rozwoju mowy, brak kontaktu wzrokowego i reakcji na obecność opiekuna, zaburzenia rozwoju motorycznego. Z tego powodu wielu specjalistów rekomenduje, by dzieci do 2. r.ż. nie miały w ogóle kontaktu z ekranami.
Od jakiego wieku dziecko może korzystać z technologii?
Małe dziecko i ekran to wciąż nieznane połączenie. Nie wiemy jeszcze, jakie są długotrwałe konsekwencje wczesnego narażania dzieci na technologię. Urządzenia mobilne są powszechne w naszej codzienności dopiero od 20–30 lat. Nasz mózg nie zdążył jeszcze wytworzyć mechanizmów radzących sobie z przetwarzaniem tak wielu informacji, jakie daje nam kilka minut spędzonych przed ekranem.
Dzieci nie odróżniają świata realnego od tego, które widzą na ekranie telefonu. Wprowadza to mózg w duży dyskomfort i może wpływać na rozwój fizyczny i psychiczny. Do 2. r.ż. nie powinny mieć w ogóle kontaktu ze światem cyfrowym. Szacuje się, że u dzieci powyżej 2. roku życia bezpieczny czas wynosi 1 godzinę dziennie, choć i temu wielu lekarzy przeczy, sugerując maksymalnie 10–20 minut.
Zasady bezpiecznego korzystania z urządzeń cyfrowych przez dzieci
Aby maksymalnie zniwelować szkodliwy wpływ technologii na rozwój dziecka, warto stosować się do poniższych zasad:
- Pilnuj, by czas spędzony przed ekranem nie był dłuższy niż 1 godzina dziennie (u dzieci 6-letnich i starszych) lub 20–30 minut (u dzieci młodszych).
- Zadbaj o to, by dziecko nie korzystało z technologii w późnych godzinach popołudniowych i wieczornych. Niebieskie światło, które emitują ekrany, zaburza rytm dobowy.
- Postaraj się wspólnie z dzieckiem oglądać bajki, tłumacząc mu jednocześnie świat cyfrowy.
- Po obejrzeniu bajki porozmawiaj z dzieckiem o tym, co zobaczyło. Wykorzystaj bajki jako edukację i okazję do wspólnej rozmowy.
- Kontroluj treści, które ogląda dziecko. Nie każda bajka jest przeznaczona dla najmłodszych.
- Pilnuj, by dziecko nie siedziało zbyt blisko ekranu i w ciemności.
- Nie traktuj oglądania bajek jako nagrody. Sprzyja to powstawaniu zachowań kompulsywnych w przyszłości.
- Nie włączaj bajek w trakcie posiłków. Buduje to negatywne nawyki.
- Przed wyłączeniem bajki zawsze uprzedź dziecko kilka minut wcześniej. Dzięki temu będzie to mniej rozczarowujące dla małego człowieka.
Jak odzwyczaić dziecko od telefonu – 8 wskazówek
Odzwyczajenie dziecka od korzystania z telefonu i oglądania bajek jest dużym wyzwaniem dla rodziców. Pomocne mogą się okazać poniższe rady:
1. Zwróć uwagę, w jaki sposób ty korzystasz z technologii
Dzieci obserwują i naśladują rodziców. Błędne koło korzystania z technologii często ma swój początek w nawykach rodziców. Jeżeli mama czy tata nieustannie mają przy sobie telefon, to dziecko uczy się, że jest to ważne urządzenie. Nic dziwnego, że również chce z niego korzystać. Pokaż więc swoim przykładem, że telefon jest tylko dodatkiem do codzienności, a nie głównym jej obszarem.
2. Nie zostawiaj telefonu i tabletu na widoku
Powiedzenie „czego oczy nie widzą, tego sercu nie żal” w tej sytuacji świetnie się sprawdza. Jeżeli dziecko widzi telefon, który leży na stole, to jest prawie pewne, że będzie chciało po niego sięgnąć. Postaraj się więc, by wszystkie urządzenia cyfrowe były poza zasięgiem wzroku dziecka.
3. Stopniowo redukuj niewłaściwe nawyki
Nawykowe oglądanie bajek (na przykład podczas posiłków) to bardzo częsty problem u dzieci. W takiej sytuacji idealnie sprawdza się metoda małych kroków. Stopniowo skracaj czas oglądania bajek lub ustal, że jeden posiłek jest bez bajki. Następnie wydłużaj te zasady do dwóch posiłków itd.
4. Znajdź odpowiednie zamienniki
Ta zasada często zalecana jest przy różnych uzależnieniach. Jeżeli ciężko jest zmienić jakiś nawyk, to warto zastąpić go innym. Przy śniadaniu, zamiast wręczać dziecku telefon, pokaż mu książeczkę. Im bardziej będzie interesująca, tym maluszek mniej będzie myślał o urządzeniach mobilnych. Podobnie postępuj z innymi nawykami. Jeżeli dziecko zawsze wieczorem ogląda bajki, postaraj się tak zorganizować czas, by o tej porze usiąść do wspólnej gry planszowej.
5. Wyznacz odpowiedni czas na korzystanie z telefonu
Jeżeli chcesz pozwolić dziecku korzystać z telefonu lub tabletu, z góry wyznacz określony przedział czasowy. Dzięki temu dziecko nie będzie zaskoczone, że nagle musi skończyć oglądać bajkę. Pamiętaj również, by przed końcem czasu uprzedzić maluszka, że niedługo zabierzesz telefon. To pozwoli uniknąć płaczu i rozczarowania.
6. Edukuj i tłumacz
Dzieciom trudno jest pogodzić się z ograniczeniem korzystania z urządzeń mobilnych, bo nie rozumieją ich szkodliwości. Mimo wszystko warto próbować tłumaczyć, jak ekrany wpływają na wzrok, ciało i rozwój. Język i argumenty dostosuj do wieku dziecka. Na edukację nigdy nie jest za wcześnie.
7. Daj sobie czas
Zmiana niewłaściwych nawyków to długi proces. Nie oczekuj, że po kilku dniach dziecko przestanie sięgać po telefon. Czasami potrzebne jest nawet kilka miesięcy. Nie ustawaj jednak w wysiłkach, bo ograniczenie korzystania z urządzeń mobilnych przyniesie wiele korzyści nie tylko dziecku, ale i całej rodzinie.
8. Poproś o pomoc specjalistę
Jeżeli mimo wszelkich prób i odpowiedniego czasu dziecko nadal ma problem z nadmiernym korzystaniem z urządzeń mobilnych, warto zaczerpnąć pomocy psychologa dziecięcego. Być może to nie tylko nawyk, ale i uzależnienie. Psycholog pomoże określić skalę problemu i zaproponuje odpowiednie rozwiązania.
Niech technologia wspiera rozwój dziecka, zamiast go zaburzać
Technologia sama w sobie nie jest szkodliwa. Może przynieść wiele radości i korzyści dla rozwoju dziecka. Szkodliwe jest natomiast nadmierne z niej korzystanie i niewłaściwe dostosowanie treści do wieku dziecka.
Istnieją liczne edukacyjne programy, które rozwijają wiedzę i umiejętności dziecka. Jest również wiele ciekawych piosenek, których słuchanie (i tańczenie do nich) sprzyja rozwojowi motoryki. Dzieci dzięki bajkom mają wspólne tematy do rozmowy, rozwijają się ich zainteresowania i pasje. Niektóre bajki pomagają także kształtować właściwe nawyki i zachowania, takie jak: zdrowe odżywianie, pomaganie innym, dbanie o zwierzęta. Nie trzeba więc całkowicie likwidować technologii z życia dziecka. Warto natomiast mądrze dostosować ją do życia maluszka.
Niech oglądanie bajek i korzystanie z tabletów będzie okazjonalnym dodatkiem do aktywności dziecka, a nie jej stałym elementem. Dzięki temu wykorzystamy potencjał technologii bez zaburzania rozwoju maluszka.
Źródła:
- Raport z badania: „Brzdąc w sieci – zjawisko korzystania z urządzeń mobilnych przez dzieci w wieku 0–6 lat” pod kierownictwem dr Magdaleny Rowickiej, https://twojasprawa.org.pl/file/e5f1f74a-0b05-11ec-abb0-0022480e68c2
- Na podstawie raportu RPD pobranego ze strony Rzecznika Praw Dziecka: https://brpd.gov.pl/2022/01/13/badanie-rpd-dzieci-chca-ale-juz-nie-potrafia-oderwac-sie-od-mediow-spolecznosciowych/
