Dieta wątrobowa

 

Wątroba – narząd specjalnego znaczenia

O wątrobie mówi się, że jest pracowita jak mrówka. Działa bowiem sprawnie 24 godziny na dobę. W tym czasie zachodzi w niej kilka tysięcy reakcji, które umożliwiają prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Rola wątroby to:

• usuwanie z organizmu toksyn
• rozkładanie alkoholu i leków
• gromadzenie zapasów glukozy
• wytwarzanie żółci niezbędnej do trawienia tłuszczów
• wchłanianie tłuszczów
• magazynowanie witamin i składników mineralnych
• przemiana hormonów
• wytwarzanie cholesterolu
• regulacja gospodarki wodno-elektrolitowej
• wytwarzanie mocznika
• synteza substancji niezbędnych do procesu krzepnięcia krwi
• wspomaganie układu odpornościowego i zwalczanie drobnoustrojów

Wątroba waży nieco ponad 1,5 kg – to największy organ w organizmie człowieka. Znajduje się po prawej stronie jamy brzusznej, jest schowana pod prawymi dolnymi żebrami. Składa się z czterech płatów: prawego, lewego, czworobocznego i ogoniastego. Każdy z nich jest zbudowany z hepatocytów, czyli komórek wątrobowych.

Hepatocyty to wyspecjalizowane komórki miąższu wątroby. Stanowią 80 proc. masy narządu. Mają zdolność proliferacji, czyli rozmnażania się. Dlatego mówi się, że wątroba jest niemal samowystarczalna. Potrafi się bowiem regenerować (w ciągu zaledwie miesiąca może naprawić większość swoich komórek!). U zdrowych osób hepatocyty żyją ok. rok, potem ulegają apoptozie, czyli naturalnej śmierci komórki.

Każdego dnia hepatocyty są narażone na działanie różnych czynników, w tym tych niezależnych od nas, takich jak choroby, bakterie czy wirusy. W wielu przypadkach sami zagrażamy wątrobie, pijąc alkohol, spożywając żywność zawierającą konserwanty lub niepotrzebnie zażywając leki (np. przeciwbólowe) i suplementy bez konsultacji z lekarzem.

Gdy wątroba choruje

Wątroba cierpliwie znosi złe traktowanie i jest w stanie pracować, nawet jeśli jest mocno nadwerężona (np. gdy uszkodzonych jest 75 proc. hepatocytów). A gdy jej coś dolega, długo się nie skarży. Prawie 90 proc. przypadków chorób wątroby początkowo przebiega bezobjawowo. Dlatego większość schorzeń wykrywa się przypadkiem, np. podczas rutynowych badań profilaktycznych. Nic dziwnego – wątroba nie boli, bo nie jest unerwiona. Pierwsze sygnały kłopotów są niespecyficzne:

• zmęczenie
• nagłe osłabienie organizmu
• wzdęcia
• świąd skóry
• uczucie kłucia w boku, gniecenia, dyskomfortu i rozpierania pod żebrami

Ból pojawia się dopiero wówczas, gdy narząd jest mocno obciążony i znacznie się powiększa. Wtedy zaczyna uciskać sąsiadujące z nim jelita oraz żołądek.

Choroby wątroby – skąd ten problem?

Najczęstszą przyczyną schorzeń wątroby jest infekcja wirusowa, uraz, zażywanie dużej ilości leków, toksyny (np. zatrucie alkoholem czy grzybami), choroba autoimmunologiczna lub wada genetyczna, np. hemochromatoza. Czynniki te mają kluczowe znaczenie w przewlekłych chorobach wątroby, takich jak:

• wirusowe zapalenie wątroby
• stłuszczenie wątroby
• marskość wątroby
• kamica żółciowa
• rak wątroby

Wirusowe zapalenie wątroby (WZW)

Przyczyną wirusowego zapalenia wątroby jest zakażenie wirusem A, B lub C (HAV, HBV HCV), a także wirusami typu D, E i G (HDV, HEV i HGV).

WZW typu A nazywa się chorobą brudnych rąk, najczęściej występuje u dzieci. Do zakażenia dochodzi drogą pokarmową, poprzez wypicie skażonej wody lub zjedzenie owoców lub warzyw mytych w skażonej wodzie.

WZW typu B – do zakażenia dochodzi zwykle w szpitalu, salonach tatuażu oraz gabinetach kosmetycznych, podczas zabiegów akupunktury i piercingu oraz przez stosunek płciowy.

WZW typu C – do zakażenia może dochodzić w szpitalu, np. podczas pobierania krwi, zabiegów endoskopowych lub transfuzji krwi.

Pozostałe zakażenia są znacznie rzadsze. WZW typu E rzadko występuje w Polsce, najczęściej obserwuje się go w Azji.

Pierwszym zwiastunem kłopotów są objawy grypowe: bóle głowy, mięśni, niewielka gorączka i nudności. Potem pojawia się żółtaczka, ciemny mocz, jasny kał, zmęczenie i osłabienie, utrata apetytu, świąd skóry, uczucie pełności, tępy ból w prawym podżebrzu, co jest związane z powiększeniem wątroby. Choroba często ustępuje samoistnie. Niekiedy jednak stan zapalny może się przedłużać, przechodząc w stan przewlekły.

Stłuszczenie wątroby

Polega na nagromadzeniu kropli tłuszczu w komórkach wątroby. Wyróżnia się postać alkoholową i niealkoholową choroby.

Główną przyczyną alkoholowego stłuszczenia wątroby jest picie alkoholu. Szacuje się, że choroba wystąpi u prawie wszystkich osób spożywających 60 g alkoholu dziennie, czyli 3-4 piwa i 200 ml wódki.

Niealkoholowe stłuszczenie wątroby najczęściej jest związane z otyłością i cukrzycą. W tym przypadku główną przyczyną kłopotów jest zła dieta – wysokokaloryczna, tłusta i ciężkostrawna, obfitująca w węglowodany, produkty wysokoprzetworzone oraz żywność typu fast food.

Schorzenie może dotyczyć nawet pozornie szczupłych osób, prowadzących siedzący tryb życia. Przy niskiej masie mięśni mają one sporo tłuszczu w jamie brzusznej (tłuszcz trzewny), który toksycznie działa na organizm.

Nagromadzenie tłuszczu w wątrobie może objawiać się brakiem łaknienia i uczuciem sytości. Pojawiają się tępe bóle po tłustych posiłkach, wzdęcia, zaburzenia w oddawaniu stolca. Choroba jest odwracalna, pod warunkiem zmiany diety i trybu życia. Lekceważenie dolegliwości może jednak prowadzić do przewlekłych stanów zapalnych, a z czasem do niszczenia komórek wątroby i do marskości.

Marskość wątroby

Marskość polega na zniszczeniu komórek wątrobowych. W ich miejscu rozwija się tkanka łączna, która zaburza i uniemożliwia prawidłową pracę wątroby. Przyczyną choroby mogą być niedobory białka w diecie, przebyte wirusowe zapalenie wątroby, alkoholizm, zatrucie lekami, dopalaczami lub narkotykami.

Choroba początkowo rozwija się bezobjawowo. Z czasem pojawiają się nietypowe dolegliwości: brak łaknienia, uczucie goryczy w ustach, osłabienie, spadek masy ciała, nietolerancja tłustych pokarmów, alkoholu, uczucie pełności po jedzeniu, ociężałość, senność, apatia, biegunki na przemian z zaparciami. Obserwuje się oliwkowe, pożółtaczkowe zabarwienie skóry, twardówek oczu, płyn w jamie brzusznej, pajączki naczyniowe na skórze oraz skłonności do krwawień.

Kamica żółciowa

To choroba, która prowadzi do gromadzenia złogów w pęcherzyku żółciowym lub w drogach żółciowych. Kamienie żółciowe składają się z cholesterolu, białek i jonów nieorganicznych. U zdrowych osób rozpuszczają się one w żółci i są usuwane z organizmu. Niekiedy jednak wytrącają się w przewodach żółciowych. Powstające w ten sposób kamienie hamują przepływ żółci, wywołując dolegliwości trawienne, zwłaszcza po ciężkostrawnych posiłkach.

Choroba rozwija się latami, nie dając żadnych dolegliwości. Niekiedy jednak objawia się pod postacią kolki żółciowej. Powoduje ona nagły i bardzo silny ból skurczowy w okolicy prawego nadbrzusza i prawej łopatki. To wynik przesuwania się kamieni w obrębie przewodu żółciowego, czemu towarzyszą stany podgorączkowe, dreszcze i poty. Ulgę przynoszą leki przeciwbólowe i rozkurczowe. Niekiedy konieczne jest chirurgiczne usunięcie pęcherzyka żółciowego.

Nowotwór wątroby

Lekceważenie stanu wątroby może zwiększać ryzyko rozwoju nowotworów narządu. Przyczyną kłopotów mogą być m.in. zaniedbane schorzenia wątroby, takie jak: przewlekłe wirusowe zapalenie, marskość oraz toksyczne uszkodzenie wątroby wywołane nadmiarem alkoholu lub aflatoksyną – substancją wytwarzaną przez niektóre grzyby. Zwiększone ryzyko nowotworów wątroby obserwuje się także u osób cierpiących na marskość oraz pacjentów z hemochromatozą.

Podobnie jak w innych schorzeniach wątroby, nowotwory narządu początkowo rozwijają się w ukryciu. Chorobę wykrywa się przypadkiem. Typowymi objawami, jakie powinny zwrócić naszą uwagę, są: ogólne zmęczenie i osłabienie, nudności, wymioty, brak apetytu trwający kilka tygodni, co prowadzi do niezamierzonego spadku masy ciała i wyniszczenia organizmu.

Dieta wątrobowa

Niezależnie od przyczyn, kłopotów z wątrobą lepiej nie lekceważyć. Uszkodzenia narządu mogą bowiem zagrażać zdrowiu i życiu. By tego uniknąć, warto regularnie monitorować pracę wątroby, a gdy zachoruje, starać się ją wspomagać, stosując odpowiednią dietę. W terapii chorób wątroby najbardziej odpowiednia jest popularna dieta wątrobowa. To po prostu dieta lekkostrawna z ograniczeniem tłuszczów. Dieta wątrobowa stosowana jest przede wszystkim w celu oszczędzania narządu. Wspomaga regenerację wątroby, a także odżywia i wzmacnia organizm.

Warto pamiętać, że nie ma jednej uniwersalnej diety wątrobowej. Zalecenia żywieniowe mogą się różnić w zależności od jednostki chorobowej, stopnia uszkodzenia wątroby, a także stanu zdrowia i aktualnych dolegliwości pacjenta. Niekiedy wystarczy wprowadzić niewielkie modyfikacje w sposobie odżywiania. W cięższych przypadkach dieta musi być bardziej rygorystyczna.

Najczęstsze schorzenia wątroby wiążą się z brakiem łaknienia i uczuciem pełności po posiłkach, a niekiedy z dyskomfortem i bólem. Chorzy jedzą więc niewiele, co może wywołać niedobory pokarmowe. Dlatego w diecie wątrobowej nie może zabraknąć składników odżywczych potrzebnych do wyrównania niedoborów. Menu powinno być urozmaicone, smaczne, kolorowe, pobudzające łaknienie. Nie może nasilać dolegliwości, powinno natomiast uwzględniać upodobania i zwyczaje żywieniowe chorego.

Podstawowe zasady diety wątrobowej

Aby wspomóc chorą wątrobę, należy przestrzegać podstawowych zasad diety wątrobowej.

• Jeść regularnie: częściej, a mniej. Najlepiej5–6 (niekiedy 5–7) małych posiłków dziennie, w odstępach 2–3-godzinnych. Daje to uczucie sytości, nie obciąża wątroby i pomaga zapanować nad dolegliwościami trawiennymi. Warto wstawać od stołu z uczuciem lekkiego niedosytu, bo wątroba nie lubi przejedzenia. Śniadanie najlepiej zjeść godzinę po przebudzeniu, a lekką kolację 2–3 godziny przed snem.
• Obniżyć kaloryczność diety przy otyłości i nadwadze. Pomaga to zmniejszyć stłuszczenie wątroby i wspiera jej regenerację. Nie można się jednak głodzić, bo regeneracja uszkodzonej wątroby wymaga sporo energii. Dlatego dla pacjentów z nadwagą można zmniejszyć kaloryczność diety wątrobowej o nie więcej niż 200–300 kcal dziennie.
• Zwiększyć kaloryczność diety u osób niedożywionych. Dieta wątrobowa powinna dostarczać 25–30 kcal na kilogram masy ciała na dzień. Dla osoby ważącej 60 kg kaloryczność diety powinna wynosić 1500–1800 kcal na dzień. Dla chorych niedożywionych trzeba zwiększyć kaloryczność do 35–40 kcal na kilogram masy ciała na dobę (np. dieta osoby ważącej 56 kg powinna zawierać 1960–2240 kcal na dzień).
• Jeść powoli, bez pośpiechu, w spokojnej atmosferze. Ważne jest także dokładne przeżuwanie jedzenia. Do żołądka dostaje się wówczas dobrze rozdrobniona miazga, co odciąża przewód pokarmowy, w tym wątrobę.
• Dbać, by produkty i posiłki były świeże, najlepiej przygotowywane tuż przed zjedzeniem, bo nawet odgrzewana zupa może zaszkodzić chorej wątrobie. Należy się wystrzegać jedzenia odgrzewanego, niedogotowanego, przesolonego, kwaśnego
  i pikantnego.
• Odpowiednio przygotowywać posiłki, przestrzegając zasad diety lekkostrawnej. Zupy i sosy gotować na wywarach warzywnych. Zup i sosów nie zabielać ani nie zagęszczać mąką. Zamiast tego można użyć cukinii. Wystarczy ją przekroić na pół, usunąć gniazdo nasienne, obrać ze skórki i pokroić w kostkę. Dodać do sosu i dusić. Gdy cukinia się rozgotuje, zagęści sos. Wszystkie potrawy powinny być chude, łagodne w smaku, gotowane, duszone bez obsmażania na tłuszczu lub pieczone. Ryby najlepiej gotować, dusić lub piec.
• Używać łagodnych przypraw, takich jak: koperek, natka, cynamon, sok z cytryny, sól
  (w umiarkowanych ilościach), pieprz ziołowy, oregano, zioła prowansalskie, bazylia, majeranek, cząber, rozmaryn, lubczyk, goździki, wanilia, melisa.
• Nawilżać organizm, co wspomaga oczyszczanie i detoksykację organizmu. Pić przynajmniej 2 litry płynów dziennie, oprócz kawy i mocnej herbaty. Dobre będą: słaba herbata, kawa zbożowa, niesłodzona herbata owocowa, rozcieńczone soki owocowe, letnia przegotowana woda z sokiem z cytryny, woda mineralna niegazowana. Dodatkową formą płynów mogą być także koktajle z jogurtu naturalnego z natką i koperkiem lub koktajle warzywne z dozwolonych warzyw, a także zupy jarzynowe.

Jak zregenerować wątrobę?

Stosując dietę wątrobową, trzeba pamiętać o podstawowych składnikach pokarmowych potrzebnych do wzrostu i regeneracji wątroby. Są to: pełnowartościowe białko, łatwo strawne tłuszcze i węglowodany.

Białko stymuluje proces odnowy komórek wątrobowych, hamuje proces gromadzenia tłuszczów w wątrobie, pomaga uzupełnić niedobory pokarmowe. Takie zadania najlepiej wypełnia białko pełnowartościowe, które zawiera wszystkie niezbędne aminokwasy potrzebne do wzrostu i regeneracji komórek wątroby. Ponad połowa białka powinna być pochodzenia zwierzęcego (chude mięso, nabiał i ryby). Przy chorobach wątroby zaleca się 1–1,2 g białka na kilogram masy ciała na dobę, czyli osoba o wadze 70 kg powinna zjadać 70-84 g białka dziennie. Chorym niedożywionym można podawać do 1,5 g białka na kilogram masy ciała na dobę, czyli ok. 105 g białka dziennie.

Tłuszcze łatwo strawne (oleje roślinne, oliwa, masło). Choć w diecie wątrobowej zaleca się ograniczenie tłuszczów, nie trzeba z nich całkowicie rezygnować, zwłaszcza gdy choroba jest wyrównana. Tłuszcze łatwo strawne podawane w niewielkich ilościach są dobrze tolerowane przez chorych, poprawiają smak potraw, dostarczają energii, niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe oraz witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E i K). Zazwyczaj zaleca się 1 g tłuszczów na kilogram masy ciała na dobę, np. dla pacjenta o wadze 70 kg – 70 g tłuszczów dziennie. Niekiedy, trzeba jednak ograniczyć ilość tłuszczów do 30–50 g na dzień, np. przy marskości wątroby.

Węglowodany uzupełniają zapotrzebowanie na energię, konieczną do regeneracji wątroby. Zaleca się 200–300 g węglowodanów w ciągu doby, w tym 50–70 g cukrów łatwo przyswajalnych, zawartych w dżemach i miodzie.

Co jeść, aby zregenerować wątrobę?

W diecie wątrobowej wskazane są:

• pieczywo pszenne, jasne i czerstwe, bułki, biszkopty na białkach i sucharki, a także pieczywo drożdżowe
• produkty zbożowe: kasza manna, jęczmienna, ryż, ziemniaki, lane ciasto na białkach, makaron nitki niskojajeczny, groszek ptysiowy bez żółtek, płatki owsiane błyskawiczne, kasza jaglana
• produkty mleczne: chude mleko 1,5–2 proc. tłuszczu, kefir, jogurt naturalny, maślanka
• chudy twaróg, ścięte białko jaja
• chuda szynka, polędwica z drobiu, mięso gotowane, parówki cielęce, chude wędliny
• chuda młoda wołowina, cielęcina, królik, indyk, kurczak, dorsz, sola, mintaj, pstrąg, morszczuk
• dżemy bez pestek, marmolada, miód
• młode soczyste warzywa: marchew, kabaczek, cukinia, patisony, pomidory bez skóry, seler, pietruszka, szpinak, buraki, sałata
• dojrzałe, soczyste owoce jagodowe, winogrona bez pestek i skóry, brzoskwinie, morele, banany, jabłka
• zupy jarskie: jarzynowa, ziemniaczana, z cukinii, pomidorowa, krupnik, chudy rosół z cielęciny
• kisiele, budynie, galaretki owocowe, bezy, suflety, kompoty przetarte
• masło, tłuszcze roślinne: olej rzepakowy, słonecznikowy i sojowy, oliwa

Czego nie lubi chora wątroba?

Gdy wątroba zaczyna szwankować, trzeba o nią szczególnie dbać. Niektóre produkty należy wykluczyć z menu. Na czarnej liście są:

• alkohol – wątroba jest odpowiedzialna za metabolizowanie alkoholu. Co prawda, okazjonalna lampka wina nie powinna zaszkodzić zdrowej osobie, ale dla chorej, zwłaszcza w połączeniu z niektórymi lekami, np. paracetamolem, jest poważnym zagrożeniem. Intensywne picie przez kilka dni może u zdrowej osoby prowadzić do stłuszczenia wątroby. Wewnątrz hepatocytów pojawia się wówczas nadmierna ilość tłuszczów, co znacząco zaburza pracę organu. Na tym etapie proces można odwrócić po zaprzestaniu picia. Intensywne picie przez dłuższy czas (2–3 drinki u mężczyzn i 1–2 drinki dziennie u kobiet) może z kolei wywołać zapalenie wątroby, które może zwiększać ryzyko marskości
• wysoko przetworzona żywność, która zawiera dużo sztucznych konserwantów, barwników, wzmacniaczy smaku, obciążających wątrobę
• słodycze i słodkie napoje – zawierają dużo cukrów prostych. Ich nadmiar łatwo przekształca się w tłuszcz, a ten odkłada się w wątrobie, zaburzając jej pracę
• tłuste mięso i wędliny, zwłaszcza tłusta wieprzowina, baranina, żeberka, gęsi, kaczki, dziczyzna
• tłuste ryby – węgorz, karp, łosoś, sum
• nasiona roślin strączkowych
• warzywa kapustne, cebula, czosnek, por, zielone ogórki, fasolka szparagowa, kapusta, brokuły, kalafior, zielony groszek, smażone i odsmażane ziemniaki, frytki
• gruszki, daktyle, czereśnie, figi, tłuste ciasta, torty, czekolada, słodycze zawierające kakao i orzechy
• tłuste mleko (3,5 proc. tłuszczu), tłuste sery dojrzewające, serki fromage, ser topiony
• smalec, słonina, boczek
• bigos, pierogi z mięsem, z kapustą i grzybami, placki ziemniaczane, krokiety, fasolka po bretońsku
• ostre przyprawy: ocet, pieprz, papryka ostra, chilli, musztarda, liść laurowy, gałka muszkatołowa, gorczyca

Kawa a chora wątroba

Do niedawna uważano, że picie kawy naturalnej może zaszkodzić wątrobie. Ostatnie badania potwierdzają, że umiarkowane picie kawy może korzystnie wpływać na wątrobę. Osoby regularnie pijące 2–3 filiżanki kawy dziennie są mniej narażone na marskość wątroby, jej stłuszczenie oraz na nowotwory wątroby. Co ważne, kawa może być przygotowana w dowolny sposób (z ekspresu, filtrowana, rozpuszczalna). Powinna być jednak bez cukru i najlepiej bez mleka.

Przykładowy jadłospis przy stłuszczeniu wątroby

Zmiany chorobowe związane ze stłuszczeniem wątroby są odwracalne, pod warunkiem zmiany trybu życia. Ważna jest regularna aktywność fizyczna, która pomoże poprawić funkcjonowanie wątroby. Wystarczy 30–45 minut dziennie umiarkowanej aktywności. Może to być np. energiczny spacer nordic walking, rower, basen, bieganie. Aktywność fizyczna pomoże także w redukcji wagi. Najlepiej chudnąć w tempie 0,5 kg tygodniowo.

W terapii niealkoholowej postaci choroby ważną rolę ma dieta wątrobowa. Nie jest ona jednak tak radykalna, jak w przypadku innych chorób wątroby. W tej diecie powinno się ograniczać spożycie tłuszczów, zwłaszcza nasyconych (tłusty nabiał, mięso, wędliny, smalec, boczek) i zastępować je tłuszczami zawartymi w olejach roślinnych i oliwie, nasionach (słonecznik, siemię lniane, dynia) oraz niesolonych orzechach.

Nie trzeba ograniczać spożywania błonnika, chyba że jest źle tolerowany przez chorego. Błonnik wspomaga odchudzanie i ułatwia uregulowanie poziomu glukozy we krwi. Produkty korzystnie wpływające na stan wątroby w tym przypadku to: większość warzyw i owoców, pełnoziarniste produkty zbożowe, w tym pieczywo razowe, warzywa strączkowe oraz nabiał o obniżonej zawartości tłuszczu.

Przykładowy jadłospis

Śniadanie

Miseczka muesli z owocami: w miseczce wymieszaj 3 łyżki błyskawicznych płatków owsianych, 2 garści borówek, łyżkę nasion słonecznika. Zalej małym jogurtem naturalnym (150 g)

II śniadanie

Kanapki z pastą twarogowo-ziołową: 2 kromki czerstwego pieczywa mieszanego posmaruj pastą zrobioną z chudego twarogu wymieszanego z łyżką posiekanej natki i koperku.

Miseczka warzyw: pomidor bez skóry, miks sałat

Obiad

Makaron ze szpinakiem: ugotuj makaron świderki (0,5 szklanki). Szpinak świeży umyj, usuń twarde ogonki. Na patelnię wlej 10 g oleju. Wrzuć szpinak, lekko posól i duś, aż listki zmiękną. Wymieszaj, dopraw solą i pieprzem ziołowym. Dodaj białko jaja i duś, aż białko się zetnie. Do gotowego szpinaku dodaj makaron.

Miseczka sałaty z marchewką, polana oliwą i sokiem z cytryny

Podwieczorek

Jabłko pieczone z orzechami: kwaśne jabłko (150 g) umyj, nie obieraj ze skórki, usuń gniazdo nasienne. Do środka nałóż posiekane orzechy włoskie (30 g). Jabłko wstaw do piekarnika nagrzanego do temp. 180 stopni. Posyp cynamonem. Piecz 15–20 minut.

Kolacja

Sałatka z komosą i pomidorem: 0,5 szklanki komosy (suche nasiona) namocz w zimnej wodzie lub przepłucz pod bieżącą wodą przed ugotowaniem. W ten sposób pozbędziesz się goryczki. Wymoczone nasiona ugotuj – 2 porcje wody na 1 porcję kaszy. Nie trzeba zalewać jej wrzącą wodą. Gdy woda zacznie wrzeć, kaszę gotuj do momentu, w którym pojawią się białe sprężynki, czyli około 15 minut. Przecedź komosę. Z pomidora zdejmij skórkę, pokrój w kostkę, dodaj posiekaną natkę i wymieszaj.

Dieta wątrobowa – przepisy na dania przy zapaleniu wątroby

Omlet biszkoptowy na białkach z jabłkiem i cynamonem

Składniki:

• 2 białka jaja
• średnie jabłko
• mąka pszenna – łyżka
• cynamon – szczypta
• sól do smaku

Jabłko obierz cienko ze skórki, uduś z dodatkiem niewielkiej ilości wody i cynamonu. Z białek ubij pianę z dodatkiem szczypty soli, dodaj łyżkę mąki pszennej i delikatnie wymieszaj. Rozgrzej patelnię teflonową na naczyniu z wrzątkiem, możesz spryskać powierzchnię odrobiną oleju. Ubitą pianę z mąką przełóż na rozgrzaną patelnię. Smaż pod przykryciem, następnie przełóż omlet na drugą stronę. Na gotowy omlet nałóż uduszone wcześniej jabłko, posyp cynamonem.

Galareta rybna

Składniki:

• filet z dorsza – 100 g
• wywar warzywny – szklanka
• warzywa z wywaru (marchewka, pietruszka, kawałek selera) – 100 g
• białko jaja ugotowane – 1 sztuka
• żelatyna – łyżeczka

Filet oczyść, ugotuj w wodzie. Osobno ugotuj wywar warzywny przygotowany z dodatkiem marchewki, pietruszki i kawałka selera. Dopraw solą i pieprzem. Gdy mięso będzie miękkie, delikatnie wyjmij je z bulionu i drobno pokrój. Bulion warzywny przecedź, wyjmij i pokrój warzywa. Łyżeczkę żelatyny namocz w 2 łyżkach gorącej wody. Dodaj do ciepłego bulionu warzywnego i dobrze wymieszaj. Do miseczki włóż pokrojone warzywa oraz rybę i białko ugotowanego jaja. Zalej ciepłym bulionem i pozostaw do wystygnięcia. Wstaw do lodówki, żeby galareta stężała.

Pulpety drobiowe w sosie pomidorowym

Składniki:

• polędwiczka z indyka – kawałek (100 g)
• pszenna bułka – 1/4 sztuki
• jogurt naturalny – 2 łyżki
• marchew – średnia sztuka
• pietruszka – średnia sztuka
• pomidor – średnia sztuka
• mąka pszenna – łyżka
• tarta bułka – łyżka
• olej – łyżka
• przyprawy do smaku: sól, pieprz ziołowy, słodka papryka
• natka, koperek

Bułkę namocz w jogurcie, odciśnij, zmiel razem z mięsem 2 razy. Do masy dodaj przyprawy, białko i bułkę tartą. Dokładnie wymieszaj, uformuj pulpety. Wrzuć do wywaru warzywnego zrobionego z warzyw umytych, obranych i startych na tarce, z dodatkiem przypraw. Gotuj kilka minut na małym ogniu pod przykryciem. Wyjmij pulpety. Do wywaru dodaj rozgotowane i przetarte pomidory, sos podpraw zawiesiną zrobioną z mąki, niewielkiej ilości wody i oleju, zagotuj. Do sosu włóż pulpety, podgrzej. Podawaj z ryżem lub puree ziemniaczanym.

Koktajl owsiany z malinami

Składniki:

• płatki owsiane błyskawiczne–4 łyżki
• maliny – szklanka

Płatki zalej wrzątkiem. Przykryj talerzykiem i odstaw na 10–20 minut do napęcznienia. W tym czasie w małym rondelku umieść maliny. Podgrzewaj kilka minut, aż owoce puszczą sok. Po chwili przetrzyj owoce przez sito do małej miseczki. Pestki wyrzuć. Papkę owsianą przełóż do większego naczynia. Dodaj gęsty sok z malin. Miksuj całość przy pomocy ręcznego blendera bądź blendera z kielichem. Jeśli koktajl jest za gęsty, dolej więcej ciepłej wody.

Sałatka z ryżu, mięsa i warzyw gotowanych

Składniki:

• warzywa ugotowane na chrupko – szklanka
• ryż biały, ugotowany na sypko – szklanka
• pierś kurczaka lub indyka gotowana – kawałek (100 g)
• olej rzepakowy – łyżka
• koperek posiekany – łyżka

Warzywa ugotowane w wodzie lub na parze zetrzyj na tarce. Mięso z rosołu zmiel lub drobno pokrój, dodaj do ryżu ugotowanego na sypko. Wymieszaj składniki, dopraw solą, skrop olejem, posyp posiekanym koperkiem.

Co jeść, a czego nie po usunięciu woreczka żółciowego?

Zasady diety wątrobowej obowiązują także po usunięciu woreczka żółciowego, najlepiej do końca życia. Co prawda po pewnym czasie organizm adaptuje się do braku żółci i dobrze radzi sobie z jej mniejszą ilością. Aby ułatwić pracę przewodu pokarmowego i uniknąć dolegliwości bólowych, warto jednak stosować dietę wątrobową nawet kilka lat po operacji.

Najważniejsze jest unikanie:

• tłustych produktów
• smażenia w głębokim tłuszczu i w panierce oraz dodawania tłuszczu do pieczenia
• produktów wysoko przetworzonych
• ostrych przypraw
• alkoholu

Dzięki temu organizm nie odczuje negatywnych efektów związanych z pozbawieniem go woreczka żółciowego.

Co jeść przy marskości wątroby?

Dieta wątrobowa przy marskości jest najbardziej rygorystyczna i musi być ściśle przestrzegana. W wyrównanej fazie choroby dieta nie powinna odbiegać od zaleceń diety wątrobowej. Planując jadłospis, trzeba uwzględnić występujące dolegliwości trawienne i indywidualne preferencje pacjenta oraz tolerancję poszczególnych produktów i potraw.

Ważna jest odpowiednia kaloryczność diety oraz dostarczenie odpowiedniej ilości białka. Należy jeść 5–6 mniejszych posiłków dziennie. Szczególnie ważna jest kolacja, która chroni mięśnie przed rozpadem. Trzeba kontrolować spożycie cukrów prostych oraz ograniczać spożycie błonnika (unikać surowych warzyw, owoców ze skórą i pestkami, razowego i pełnoziarnistego pieczywa, otrębów i płatków owsianych górskich oraz orzechów i nasion). Dlatego niekiedy konieczne jest uzupełnienie niedoborów witamin z grupy B i witaminy C przy pomocy suplementów.

Przy niewyrównanej fazie choroby (encefalopatia wątrobowa) dieta musi być jeszcze bardziej rygorystyczna. Ze względu na powikłania i uciążliwe dolegliwości trawienne chorzy nie spożywają odpowiedniej ilości pokarmu, co prowadzi do niedożywienia białkowo-energetycznego. Niekiedy wiąże się to z koniecznością żywienia do- lub pozajelitowego.

Źródła:

1. Ciborowska, H., Rudnicka, A. (2009). Dietetyka: żywienie zdrowego i chorego człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL
2. British Liver Trust. (2016). Coffee consumption and the liver – the potential health benefits. Pobrane z https://britishlivertrust.org.uk/wp-content/uploads/The-health-benefits-of-coffee-BLT-report-June-2016.pdf