8 pytań o wady postawy u dzieci

Odstępstwa od prawidłowej postawy ciała zmieniają wygląd sylwetki dziecka, sposób jego poruszania się, mogą także zaburzać funkcjonowanie całego organizmu. Dlatego bardzo ważne jest, aby rodzice obserwowali swoje pociechy na każdym etapie ich rozwoju i w przypadku zauważenia niepokojących objawów nie zwlekali z wizytą u specjalisty. Wady postawy wykryte odpowiednio wcześnie mogą bowiem zostać skutecznie  skorygowane.

1. Co to znaczy, że dziecko ma wadę postawy?

To znaczy, że jego postawa, czyli sposób w jaki są wobec siebie usytuowane poszczególne części ciała dziecka, jest inny niż przyjęty za normę dla danego wieku i płci. Ta norma nie jest jednak precyzyjnie określona, nie istnieją żadne parametry, ani wskaźniki, które wskazywałyby, co nią jest, a co już nie. Dlatego też ocena wad postawy jest zawsze bardzo subiektywna, a opinie ortopedów czy fizjoterapeutów mogą znacznie się między sobą różnić. Podejmowane próby ujednolicenia tej normy, jak dotychczas, nie powiodły się. Nie udało się wypracować metod i schematów oceny postawy, które byłyby wystarczająco powtarzalne i w pełni wiarygodne.

2. Jakie symptomy w postawie dziecka powinny zaniepokoić rodziców?

Objawami, na które powinni zwrócić uwagę rodzice są:

• wszelkie asymetrie w postawie dziecka: jeden bark uniesiony wyżej niż drugi, bardziej wystająca jedna łopatka, asymetria bioder, która może świadczyć o różnej długości kończyn.
• nieprawidłowy chód –  na przykład stawianie stóp do wewnątrz, skręcanie jednej stopy do środka, potykanie się podczas chodzenia, chodzenie na palcach, szuranie butami, ustawianie stóp do środka także podczas odpoczynku.
• trudności z wykonywaniem różnych czynności, na przykład z zawiązywaniem butów, ubieraniem się, wchodzeniem po schodach, wykonywaniem prostych ćwiczeń gimnastycznych.

W przypadku wystąpienia jednego z powyższych symptomów lub jakiegokolwiek innego wzbudzającego niepokój, należy zwrócić się najpierw do lekarza pediatry, który oceni problem i zadecyduje, czy wskazana jest wizyta u ortopedy bądź fizjoterapeuty.

3. W jakim wieku można rozpoznać u dziecka wadę postawy?

Wadę postawy można zauważyć już u około dwuletniego dziecka, czyli wtedy, kiedy potrafi już ono pewnie stać i chodzić. Lekarz pediatra podczas bilansu dwulatka dokładnie ogląda dziecko i między innymi sprawdza, czy maluch prawidłowo chodzi, czy jest symetrycznie i proporcjonalnie zbudowany, czy jego nóżki są równej długości. Jeśli zauważy jakieś niepokojące symptomy informuje o tym rodziców i zaleca konsultację  u ortopedy.

4. Jakie wady postawy najczęściej występują u dzieci w wieku przedszkolnym?

U przedszkolaków, czyli dzieci od 2 do 6 roku życia, większość wad postawy dotyczy nóg, zarówno kolan, jak i stóp. Należą do nich m.in.

* zaburzenia osi kończyn: w tym wieku fizjologiczna szpotawość kolan, typowa dla okresu bezpośrednio po rozpoczęciu chodzenia (stawy kolanowe są wygięte w łuk, przez co nogi mają kształt litery „O” – przyp. aut. ) przechodzi w fizjologiczną koślawość (nogi mają kształt litery X, przy połączonych kolanach  odstęp  między kostkami stóp wynosi powyżej 5 cm – przyp. aut. ), która może niepokoić rodziców. Jednak w większości przypadków koślawość  jest fizjologiczna i zanika zwykle samoistnie około szóstego roku życia, nieco szybciej u dziewczynek niż u chłopców. Wbrew powszechnym opiniom koślawe kolana nie są wynikiem siedzenia przez dzieci na podłodze w pozycji z kolanami w kształcie literki W (kolana skierowane  na zewnątrz – przyp. aut.) – może to być wada wrodzona, ale także spowodowana innymi problemami zdrowotnymi, na przykład: krzywicą, nadwagą, płaskostopiem lub chorobami stawów.

* oraz płaskie stopy. Między 2 a 4 rokiem życia wiele maluchów ma płaskie, nieprawidłowo wykształcone stopy. Przyjmuje się, że do 6 roku życia jest to stan fizjologiczny. Jeśli jednak utrzymuje się on powyżej tego wieku prawdopodobnie u dziecka występuje płaskostopie,  które wymaga konsultacji u ortopedy i leczenia.

Jeśli chodzi o schorzenia wrodzone, to w wieku przedszkolnym może zostać zaobserwowana choroba Sprengla, która charakteryzuje się zbyt wysokim ułożeniem łopatki oraz skoliozy wrodzone czyli boczne skrzywienia kręgosłupa. Są to nieprawidłowości występujące od urodzenia dziecka, jednak  zauważane są one dopiero w wieku późniejszym.

5. Jakie wady postawy najczęściej występują u dzieci w wieku szkolnym?

U dzieci w wieku szkolnym wady postawy pojawiają się w dwóch newralgicznych okresach. Pierwszy to wiek 6-8 lat, tuż po rozpoczęciu nauki szkolnej, kiedy to dzieci, które dotychczas były ruchliwe, spędzały dużo czasu na świeżym powietrzu, na zabawie, bieganiu, itd. zostają  usadzone w szkolnych ławkach na kilka godzin dziennie. W ten sposób zostają przymuszone do zmiany nabytych wcześniej stereotypów ruchowych i w efekcie  rozwijają się u nich wady postawy, takie jak: przykurcz  mięśni kulszowo-goleniowych czy przykurcz mięśni biodrowo-lędźwiowych.

Drugi okres, w którym dochodzi do częstego występowania wad postawy, to okres pokwitania. Wtedy to u nastolatków dochodzi do bardzo szybkiego wzrostu ciała, w wyniku którego  ujawniają się pewne nieprawidłowości postawy, dotyczące głównie kręgosłupa. Poza typowymi wadami, takimi jak plecy wklęsłe czy okrągłe, mogą w tym okresie pojawić się także  poważne choroby, takie jak skolioza. Bardzo często jest ona  mylona z wadą postawy, chociaż w rzeczywistości jest to poważne  trójpłaszczyznowe zniekształcenie kręgosłupa, które wymaga intensywnego leczenia, niekiedy nawet gorsetowego i operacyjnego. Dlatego też w przypadku podejrzenia u dziecka w wieku szkolnym skoliozy ważne jest, aby skonsultował je nie tylko fizjoterapeuta, ale także ortopeda, który dobierze odpowiednią metodę leczenia.

Ważne!

Skolioza to choroba, której przyczyny nie zostały dotychczas poznane. Wiele wskazuje na to, że występuje ona rodzinnie, ale do tej pory nie zidentyfikowano odpowiedzialnych za nią genów.

 Przyjmuje się, że są trzy okresy rozwoju wad postawy:

1. okres mięśniowy, kiedy mamy do czynienia z osłabieniem pewnych grup mięśni i wzmocnieniem innych, w efekcie czego postawa traci pewien balans
2. okres, w którym utrwalają się przykurcze mięśniowe
3. okres, w którym występują zmiany kostne, wtórne do wad spowodowanych przez układ mięśniowy. Dotyczy on już osób dorosłych, u których wady nie zostały skorygowane przed zakończeniem okresu rozwoju i utrwaliły się już na stałe.

Wady postawy, które ujawniają się w wieku szkolnym poddają się terapii i leczeniu. Ich podstawą są przede wszystkim ćwiczenia korekcyjne, które powinny być wykonywane w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości i których celem jest ponowne zbalansowanie ciała. Dzieci i nastolatki z wadami postawy powinny też zwiększyć aktywność ruchową, uprawiać sport i przebywać jak najwięcej na świeżym powietrzu.

6. Czy są wady, które częściej występują u chłopców niż u dziewczynek i odwrotnie?

Badania dowodzą, że u chłopców częściej  spotykane są wady stóp. Z kolei u dziewczynek – wady okolicy stawu biodrowego  i skolioza. Oczywiście nie jest to regułą i nie oznacza, że chłopcy w ogóle nie chorują na skoliozę.

7. Czy więcej jest wad wrodzonych czy nabytych?

Zdecydowanie więcej jest tych drugich. Wady postawy to typowy problem szkolny – jego bezpośrednią przyczyną jest brak ruchu i pozycja siedząca, w której uczeń  spędza wiele godzin w ciągu dnia. Poza tym przeładowane programy, duża ilość prac zadawanych do domu, które zmuszają dziecko do spędzania kolejnych godzin nad lekcjami, prowadzą do tego, że dzisiejsze  młode pokolenie ma więcej wad postawy i problemów zdrowotnych niż poprzednie.

8. Za wady postawy u dzieci często obwiniane są także ciężkie plecaki szkolne. Czy słusznie?

Są jasne zalecenia wydane przez Państwowy Zakład Higieny, zgodnie z którymi plecak ucznia powinien ważyć nie więcej niż 10 do 15 proc. jego masy ciała. Tak naprawdę jednak istotna jest nie tyle ta waga, co jej dystrybucja – plecak powinien być zrównoważony, cięższe rzeczy powinny znajdować się na dole, lżejsze na górze. Jeżeli dziecko jest aktywne i dużo się rusza, ma dobrze rozwiniętą tkankę mięśniową, to plecak mu nie zaszkodzi. Także plecak na kółkach, chociaż może on powodować wady rotacyjne związane z przyjmowaniem nienaturalnej asymetrycznej pozycji ciała.. Plecaki noszone są przez dziecko przez stosunkowo krótki czas, w drodze do szkoły i ze szkoły. Większym problemem niż ciężki plecak czy siadanie przez przedszkolaków na literkę W jest unieruchomienie dzieci w ławkach szkolnych na wiele godzin, ponieważ rozwój fizyczny dziecka jest oparty na ruchu. Ruch i aktywność fizyczna powodują rozwój tkanki mięśniowej, naukę balansu ciała oraz naukę  propriocepcji  czyli czucia głębokiego i czucia wzajemnego położenia części ciała. Koniecznie więc trzeba zadbać o to, aby życie dziecka było zrównoważone, aby miało czas nie tylko na szkołę, ale także na  ruch, sen i przyjemności. I tego żadna terapia, żaden fizjoterapeuta nie zastąpi. Więcej o plecaku szkolnym przeczytasz TUTAJ.