Zespół stresu pourazowego (PTSD) – objawy i sposoby leczenia

Zespół stresu pourazowego (PTSD) – co to jest?

Zespół stresu pourazowego (z ang. post-traumatic stress disorder, w skrócie PTSD) jest złożonym zespołem zaburzeń lękowych wynikających z traumatycznych wydarzeń wykraczających poza zakres zwykłych, ludzkich doświadczeń, związanych z nagłym zagrożeniem zdrowia lub życia. Na początku XX wieku PTSD kojarzony był przede wszystkim z weteranami wojennymi, a w literaturze medycznej zmiany zachowania wywołane stresem emocjonalnym określano m.in. jako „szok granatu” czy „zmęczenie walką” (do badania tego typu zaburzeń przyczyniły się przede wszystkim konflikty zbrojne).

Kiedy jednak sklasyfikowano już objawy tego zaburzenia psychicznego, okazało się, że występują one także u osób, które przeżyły klęski żywiołowe, katastrofy lotnicze, wypadki drogowe, gwałty, napady i przemoc w rodzinie albo były świadkami tak skrajnych wydarzeń. Definicja czynnika stresującego stopniowo więc się rozszerzała, a wraz z nią rosła liczba diagnozowanych przypadków. Szacuje się, że u 1 na 11 osób w ciągu życia zostanie stwierdzony zespół stresu pourazowego. Większość ludzi nawet po silnie traumatycznych doświadczeniach z czasem odzyskuje równowagę, jeśli jednak niepokojące objawy utrzymują się dłużej niż miesiąc, to znak, że trzeba skorzystać z pomocy specjalisty.

Dlaczego jedni radzą sobie z traumą, a inni nie są w stanie się od niej uwolnić? Badaczom dotychczas nie udało się znaleźć jednoznacznej przyczyny zespołu stresu pourazowego. Przypuszczają, że patogeneza PTSD jest związana z zaburzeniem reakcji warunkowania strachu. Badania z wykorzystaniem nowoczesnych technik obrazowania oraz eksperymenty na modelach zwierzęcych wykazały, że głównymi strukturami ośrodkowego układu nerwowego zaangażowanymi w warunkowanie strachu są ciało migdałowate, hipokamp i kora przedczołowa. Ale na podstawie zaobserwowanych zmian czynnościowych ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego powstała też teoria zakładająca, że zespół stresu pourazowego jest wynikiem zaburzenia funkcjonowania obwodów neuronalnych zaangażowanych w reakcje strachu.

Mimo licznych badań nad PTSD wciąż nie udało się precyzyjnie określić mechanizmów biologicznych stojących za tym zaburzeniem psychicznym. Nie ułatwia tego fakt, że trudno jest znaleźć jednolitą grupę badawczą. Przebieg PTSD bywa różny w zależności od płci, wieku, kultury, rasy, warunków socjodemograficznych, intensywności bodźca stresowego, okresu, który upłynął od czasu ekspozycji na czynnik stresowy, oraz traumatycznych doświadczeń w dzieciństwie.

PTSD – czynniki ryzyka

Zespół stresu pourazowego może wystąpić u wszystkich ludzi, niezależnie od pochodzenia etnicznego, narodowości, kultury i wieku. Choć, jak wynika z badań, objawy PTSD dwukrotnie częściej obserwuje się u kobiet niż mężczyzn. Ryzyko wystąpienia PTSD jest większe także wśród grup dyskryminowanych ze względu na orientację seksualną czy kolor skóry oraz u osób samotnych, pozbawionych wsparcia bliskich lub przyjaciół. Nie bez znaczenia są także czynniki biologiczne i genetyczne, temperamentalne i osobowościowe. Niektórzy badacze twierdzą, że rozmiar obszaru mózgu zwanego hipokampem może wpływać na to, czy wspomnienia traumy spowodują wystąpienie PTSD.

Naukowcy zauważyli także, że istnieje różnica w sposobie zapisywania, przechowywania i przypominania sobie wspomnień związanych z traumą, co oznacza, że niektóre osoby mogą być bardziej narażone na PTSD. Istotny jest także rodzaj działającego bodźca. Zaobserwowano, że sytuacje traumatyczne spowodowane przez człowieka, takie jak np. napady, tortury, zamachy terrorystyczne, gwałt, przemoc w rodzinie, częściej wywołują zaburzenia lękowe i PTSD niż sytuacje spowodowane przez naturę. Dlaczego? Być może doświadczanie ludzkiego okrucieństwa oraz bezradności powoduje dramatyczne załamanie poczucia własnej wartości i samoakceptacji. Duże znaczenie w rozwoju PTSD ma również ogólny stan zdrowia fizycznego i psychicznego przed traumatycznym doświadczeniem, a także rola, jaką dana osoba pełniła w tym wydarzeniu.

PTSD – jak zdiagnozować?

Podstawowym kryterium diagnostycznym PTSD jest działanie czynnika stresowego. Z pacjentem, który doświadczył silnej traumy, przeprowadza się wywiad, podczas którego psychiatra lub terapeuta przywołuje bolesne wydarzenie i obserwuje, jak dana osoba reaguje na te wspomnienia. Kryteria diagnostyczne są jasno określone i podzielone na trzy grupy. Aby zdiagnozować PTSD, pacjent musi przejawiać co najmniej dwa symptomy z każdej z trzech niżej opisanych grup.

Zespół stresu pourazowego – objawy fizyczne i psychiczne:

• Ponowne przeżywanie traumy

Natrętnie powracające wspomnienia trudnego wydarzenia mogą pojawiać się jako „retrospekcje” w ciągu dnia lub jako koszmary senne. Nawracających wspomnień można doświadczać wszystkimi zmysłami – mogą to być obrazy wydarzeń lub ich dźwięki, zapachy, smak lub związane z traumą odczucia fizyczne. Często nawracają także towarzyszące traumie emocje.

• Zwiększone pobudzenie

To na przykład nadmierna czujność, drażliwość lub wybuchy gniewu połączone z nieustannym uczuciem „napięcia nerwowego”. Mogą pojawiać się przesadne reakcje na zupełnie neutralne bodźce lub zaskoczenie, trudności w odprężeniu się, problemy z koncentracją i zaburzenia snu.

• Unikanie czynników przypominających

Normalnym sposobem radzenia sobie z bólem fizycznym lub emocjonalnym jest unikanie go i próba odwrócenia swojej uwagi. Osoby z PTSD często więc unikają ludzi, miejsc lub innych rzeczy, które przypominają im o traumie. Starają się z całych sił nie myśleć o tym, co się stało, i nie chcą opowiadać nikomu o traumatycznym doświadczeniu. Aby zdiagnozować zespół stresu pourazowego, unikaniu bodźców przypominających musi towarzyszyć ogólna zmiana zachowania reagowania, opisywana jako ograniczony zakres odczuwania emocji, poczucie braku perspektyw, wyobcowania, zmniejszony zakres uczestnictwa i zainteresowania tym, co dotychczas było ważne, np. rodziną, pracą czy szkołą.

Stres pourazowy dotyczy wielu osób narażonych na traumatyczne wydarzenie, jednak aby można było zdiagnozować PTSD, objawy stresu pourazowego muszą trwać dłużej niż miesiąc. U większości ludzi niepokojącą zmianę zachowania obserwuje się zaraz po urazie, ale bywa i tak, że objawy pojawiają się dużo później i nieleczone, utrzymują się miesiącami, a czasem nawet latami, ponieważ doświadczające ich osoby często nie są w stanie poradzić sobie bez pomocy specjalisty. Tym bardziej że zespół stresu pourazowego często powiązany jest z depresją, uzależnieniem od alkoholu lub substancji psychoaktywnych i innymi problemami ze zdrowiem fizycznym i psychicznym.

Zespół stresu pourazowego u dzieci

Choć najmłodsi w większości przypadków zaskakująco dobrze radzą sobie ze stresującymi sytuacjami, u nich także może rozwinąć się całe spektrum objawów stresu pourazowego. Do zdarzeń, które mogą powodować PTSD u dzieci, zalicza się przede wszystkim: znęcanie się fizyczne lub emocjonalne, wykorzystanie seksualne, bycie ofiarą lub świadkiem przemocy albo przestępstwa, poważna choroba lub śmierć bliskiej osoby, klęski żywiołowe, katastrofy spowodowane przez człowieka i ciężkie wypadki samochodowe.

Ponieważ dzieci, które doświadczyły traumy, mogą być niespokojne i mieć problemy z koncentracją, objawy stresu traumatycznego często mylone są u nich z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD). W PTSD obserwuje się jednak jeszcze nieuzasadniony sytuacją strach, ciągłe szukanie zagrożeń, koszmary i problemy ze snem, wycofanie, odrętwienie, unikanie miejsc lub ludzi przywołujących wspomnienie traumatycznego doświadczenia, ciągły smutek, drażliwość i wybuchy złości. Po postawieniu diagnozy pierwszym krokiem jest zapewnienie dziecku poczucia bezpieczeństwa oraz w miarę możliwości zminimalizowanie ryzyka kolejnej traumy.

Zespół stresu pourazowego (PTSD) – leczenie

Nie u każdego cierpiącego na PTSD konieczne jest leczenie psychiatryczne. U niektórych osób objawy tego zaburzenia ustępują z czasem. Innym pomaga wsparcie najbliższych lub przyjaciół czy wiara. Nie zmienia to faktu, że wiele osób z zespołem stresu pourazowego potrzebuje jednak profesjonalnego wsparcia, aby wyzdrowieć. Kluczowa w tym procesie jest odpowiednio poprowadzona terapia. W przypadku dzieci jest ona połączona z zabawą, rysowaniem lub czytaniem bajek. Często uczestniczą w niej rodzice lub opiekunowie, by zwiększyć poczucie bezpieczeństwa malca, które w terapii PTSD u najmłodszych jest kluczowe.

Czy na zespół stresu pourazowego są leki?

W leczeniu PTSD w niektórych przypadkach włącza się leki przeciwdepresyjne i przeciwlękowe, takie jak SSRI i SNRI (selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny). Działają one jednak tylko wspomagająco, łagodzą obawy PTSD, dzięki czemu pozwalają wielu osobom aktywniej uczestniczyć w psychoterapii i łatwiej przejść przez cały proces zdrowienia.

Czasami lekarz włącza także inne leki, na przykład w celu zmniejszenia pobudzenia fizycznego, leczenia koszmarów sennych lub innych problemów ze snem, które niepokoją wiele osób z zespołem stresu pourazowego. Sama farmakologia nie rozwiąże jednak problemu. Najlepsze efekty daje w połączeniu z psychoterapią.

Specjalistyczna pomoc przy PTSD – jak wygląda?

Psychologowie Anke Ehlers i David Clark, badając PTSD, zadali sobie pytanie: dlaczego pacjenci z tym zaburzeniem odczuwają obecność zagrożenia pomimo tego, że trudne przeżycie wydarzyło się w przeszłości? I odkryli, że mózgi badanych przez nich osób nie miały szansy na „przetworzenie” traumatycznego wydarzenia i odpowiednie zapisanie jego wspomnień w momencie ich powstania. Dlatego doświadczanie nawracających, żywych obrazów i emocji będzie trwało do czasu, aż mózg zakończy zadanie „przetwarzania” wspomnień związanych z traumą. Od czasów tego odkrycia praca terapeutyczna z osobami doświadczającymi syndromu stresu pourazowego skupia się przede wszystkim na przepracowaniu traumy i przekonań na jej temat.

Terapia PTSD

Z badań naukowych wynika, że najlepsze efekty w leczeniu zespołu stresu pourazowego daje terapia poznawczo-behawioralna, w szczególności jej odmiana skoncentrowana na traumie, a także terapia przetwarzania poznawczego, która pomaga pacjentowi zrozumieć, że doświadczona trauma znajduje się w przeszłości, a nie teraźniejszości. Celem serii godzinnych spotkań z terapeutą jest skonfrontowanie się w bezpiecznych warunkach z przykrymi doświadczeniami i emocjami, prześledzenie ich wpływu na życie, zmiana sposobu myślenia o traumie, a także przekonań o sobie, innych i świecie, zmniejszenie uczucia niepokoju, gniewu, poczucia winy i wstydu oraz wypracowanie zdrowszego podejścia do myśli i emocji.

Terapeuta, prowadząc z pacjentem tzw. dialog sokratejski, zadaje mu pytania, dzięki którym może dostrzec, jak przebiega jego sposób myślenia. Badania dowiodły skuteczności tej terapii, także w przypadku osób z PTSD powikłanym współwystępującymi zaburzeniami, takimi jak depresja, uzależnienia czy zaburzenia osobowości. Terapia przetwarzania poznawczego zazwyczaj wymaga przeprowadzenia od 8 do 15 sesji odbywających się raz lub dwa razy w tygodniu. Może być prowadzona indywidualnie lub grupowo. Nie jest to jednak jedyna opcja terapii dla osób cierpiących na syndrom stresu pourazowego. Z jakich form pomocy można jeszcze skorzystać?

• Terapia przedłużonej ekspozycji polega na odwrażliwianiu na zagrażające bodźce poprzez konfrontowanie się z traumatycznym wydarzeniem w bezpiecznym środowisku i w towarzystwie specjalisty. Pacjent proszony jest m.in. o opowiedzenie tragicznych wydarzeń w czasie teraźniejszym tak, jakby działy się one w tym momencie. Terapeuta cały czas sprawdza poziom jego napięcia na skali subiektywnych jednostek dystresu i towarzyszy mu w ponownym przeżywaniu bolesnych chwil. W niektórych przypadkach w tym modelu terapii wykorzystana jest także wirtualna rzeczywistość, dzięki której można przywołać traumatyczne wydarzenia w bezpieczny, kontrolowany sposób. Celem przedłużonej ekspozycji jest zlikwidowanie luk pamięciowych oraz odruchu unikania, pojawiających się często u pacjentów po przeżytej traumie, a także stworzenie spójnej narracji na temat wydarzenia. Aby osiągnąć zamierzony efekt, potrzeba zazwyczaj od 8 do 12 półtoragodzinnych sesji odbywających się raz w tygodniu.
• EMDR, czyli terapia odwrażliwiania i przetwarzania za pomocą ruchu gałek ocznych, która opiera się na przekonaniu, że ludzki mózg posiada naturalne, wrodzone zasoby do regeneracji psychicznej. W pewnych wyjątkowo stresujących sytuacjach zasoby te mogą zostać zablokowane, ale można je odzyskać dzięki właściwie poprowadzonej terapii psychologicznej, połączonej ze stymulacją zmysłową. Podczas spotkania terapeuta prowadzi z pacjentem rozmowę w taki sposób, by umożliwić mu przeżycie do końca traumatycznego zdarzenia z przeszłości. Kiedy osoba poddawana terapii doświadcza silnych emocji lub poruszane są trudne dla niej tematy, terapeuta zachęca ją do wodzenia wzrokiem za jego palcem. Z badań wynika, że szybkie i powtarzalne ruchy gałek ocznych pomagają wyciszyć układ nerwowy, a jednocześnie przyspieszają procesy przetwarzania poznawczego i leczenie urazów psychicznych. Celem terapii jest przetworzenie pamięci traumy tak, by była ona przeżywana w inny, nie tak destrukcyjny jak dotychczas, sposób. Sesje trwają średnio 90 minut, a cała terapia zajmuje około trzech miesięcy.
• Terapia grupowa daje możliwość dzielenia się swoimi doświadczeniami (i wynikającymi z nich problemami) osobom, które przeżyły podobne traumatyczne wydarzenia, w komfortowych i nieoceniających warunkach. Członkowie grupy pomagają sobie nawzajem uświadomić, że wiele osób w trudnych momentach reaguje podobnie i odczuwa te same negatywne emocje, dają sobie wsparcie, szacunek, akceptację, poczucie bezpieczeństwa, motywację i nadzieję na lepszą przyszłość. Udział w terapii grupowej uczy osoby doświadczające PTSD tworzenia sieci społecznego wsparcia, a także buduje ich poczucie sprawczości. Dobre efekty daje także terapia rodzinna, ponieważ zachowanie i niepokój osoby z zespołem stresu pourazowego oddziałuje i wpływa także na najbliższych.
• Inne psychoterapie, takie jak interpersonalna, wspierająca czy psychodynamiczna, które koncentrują się na emocjonalnych i interpersonalnych aspektach PTSD, mogą być pomocne dla osób, które nie chcą narażać się na wspomnienia o swoich traumach.

Alternatywne sposoby leczenia PTSD

Aby pomóc osobom z zespołem stresu pourazowego, coraz częściej stosuje się również inne metody leczenia, w tym terapie uzupełniające i alternatywne przeprowadzane poza klinikami zdrowia psychicznego. Większość z nich nie wymaga tylu rozmów i powrotów do traumatycznych przeżyć jak klasyczna psychoterapia. Do niedawna na liście kuracji wspierających osoby z PTSD znajdowała się tylko akupunktura, joga i terapia z udziałem zwierząt. Współcześnie możliwości jest znacznie więcej:

• Terapia MDMA z wykorzystaniem substancji psychoaktywnych, głównie entaktogenów, zwłaszcza MDMA, MDE i MDA oraz niektórych halucynogenów pozwalających „dotknąć wnętrza” poprzez emocjonalne wglądy i ujawnienie nieuświadomionych treści psychicznych. Poprzez przyjmowanie MDMA, w połączeniu z terapią, osoby cierpiące na PTSD mogą uzyskać dostęp do traumatycznych treści i przetworzyć je bez poczucia przytłoczenia lub doświadczania objawów dysocjacyjnych. Wspomnienia stają się bardziej dostępne, co pozwala na bardziej produktywne sesje terapeutyczne. Jak twierdzi Torsten Passie, autor książki „Terapia z użyciem MDMA i innych entaktogenów”, substancje te mogą pomóc zmniejszyć wstyd i złość związane z traumatycznymi wydarzeniami i spojrzeć na siebie z większym współczuciem. Po podaniu MDMA zwiększa się poziom serotoniny, dopaminy, noradrenaliny i oksytocyny, a także łączność między ciałem migdałowatym a hipokampem, dzięki czemu pacjenci często są w stanie przeprowadzić syntezę najgłębszych faktów psychologicznych i połączyć je w spójną całość, przez co zaczynają lepiej je rozumieć. Czują się wtedy tak, jakby patrzyli na nie z perspektywy obserwatora trzymającego aparat fotograficzny z obiektywem szerokokątnym, łączą i umieszczają w nowym kontekście wspomnienia, relacje oraz przeżyte emocje, pomiędzy którymi wcześniej nie widzieli żadnych związków. Badanie przeprowadzane w kontrolowanej podwójnie ślepej próbie z użyciem MDMA i placebo przez 18 tygodni wykazało skuteczność terapii wspomaganej MDMA w leczeniu ciężkiego zespołu stresu pourazowego, także połączonego z innymi chorobami, w tym z depresją, dysocjacją i uzależnieniem. Jej skutki uboczne były przejściowe i stosunkowo niewielkie. Niektórzy pacjenci odczuwali ból mięśni, nudności, uczucie zimna i utratę apetytu. Choć nie brakuje entuzjastów tej metody, specjaliści podkreślają, że wymaga ona jeszcze pogłębionych badań.
• Blokada nerwu zwojowego gwiaździstego polega na wstrzyknięciu w tę strukturę środka znieczulającego. Zabieg przeprowadza się pod kontrolą USG i trwa on około pół godziny. W medycynie wykorzystuje się go od dawna w celu zmniejszenia opornych na inne leczenie dolegliwości bólowych głowy, szyi, ramion lub klatki piersiowej. Ostatnie badania wykazały jednak, że ma on także spory potencjał leczenia PTSD, ponieważ zwój gwiaździsty jest niezwykle ważną stacją przekaźnikową autonomicznego układu nerwowego. Choć nie do końca znamy jeszcze biologiczną genezę PTSD, wiadomo, że w powstanie tego zaburzenia zaangażowany jest współczulny układ nerwowy i ciało migdałowate. Współczulny układ nerwowy to system walki lub ucieczki organizmu, dzięki któremu odpowiednio reagujemy na niebezpieczeństwo i zagrożenie życia. W PTSD ten system alarmowy może jednak pozostać aktywny przez dłuższy czas. Poprzez wstrzyknięcie środka znieczulającego do współczulnego układu nerwowego reakcja walki lub ucieczki zostaje wyłączona na kilka godzin. A to pozwala mózgowi dostosować się do stanu spoczynku, przynosząc natychmiastowe i długotrwałe złagodzenie objawów. W przypadku PTSD nadmierne pobudzenie wykazuje też ciało migdałowate, ośrodek strachu w mózgu, który jest przyczepiony do zwoju gwiaździstego u osób z PTSD. Zahamowanie zwoju gwiaździstego umożliwia zmniejszenie aktywności ciała migdałowatego, co w przypadku syndromu stresu pourazowego działa terapeutycznie. Randomizowane badanie przeprowadzone od maja 2016 do marca 2018 w trzech ośrodkach leczenia bólu armii amerykańskiej wykazało, że podanie dwóch blokad zwoju gwiaździstego w odstępie dwóch tygodni znacznie zmniejszyło objawy PTSD. Obserwacje pacjentów prowadzono przez osiem tygodni, a w badaniu wzięli udział zarówno weterani wojny wietnamskiej, jak i żołnierze, którzy stosunkowo niedawno doświadczyli PTSD, pracując w Afganistanie lub Iraku.Choć wyniki badań brzmią zachęcająco, potrzebne są dalsze analizy, by sprawdzić, czy terapeutyczne właściwości zabiegu utrzymują się dłużej niż osiem tygodni, i ocenić jego ewentualne skutki uboczne, bo wiadomo, że procedura ta wiąże się z pewnymi potencjalnymi zagrożeniami. Należą do nich m.in.: napady padaczkowe, utrzymujące się godzinami drętwienie ręki, uszkodzenie nerwów, zasinienie w miejscu wstrzyknięcia, uczucie ciepła na twarzy i ochrypły głos.
• Wirtualna rzeczywistość. Badanie przeprowadzone w 2021 roku przez zespół badaczy z Uniwersytetu Medycznego w Amsterdamie dowiodło, że leczenie zespołu stresu pourazowego za pomocą wirtualnej rzeczywistości daje porównywalne efekty do działania medycyny tradycyjnej i może być świetną alternatywną dla tych pacjentów, którzy nie zareagowali na konwencjonalne metody lub z różnych względów nie chcą skorzystać z psychoterapii. Wielu osobom trudno jest powrócić do traumatycznych momentów podczas sesji terapeutycznych, ważne jest jednak, aby mogli się z nimi skonfrontować, ponieważ tylko to może pomóc złagodzić ich wzmożoną reakcję na to wydarzenie. Wirtualna rzeczywistość może takie osoby stopniowo wprowadzać w świat minionych wydarzeń w bezpiecznych, kontrolowanych warunkach. Metoda ta pozwala terapeutom na stopniowe zwiększanie ilości wyzwań, na które wystawiany jest ich pacjent, i powtarzanie ekspozycji tak często, jak to konieczne.
• Zdrowy tryb życia a PTSD. Zespół stresu pourazowego związany jest ze złymi nawykami żywieniowymi, zmniejszoną aktywnością fizyczną i używkami. Osoby z zespołem stresu pourazowego mają więc większe ryzyko rozwoju chorób układu krążenia, otyłości i cukrzycy. Badania sugerują również związek między niezdrowymi wzorcami żywieniowymi a depresją i lękiem. Właściwe odżywianie odgrywa więc ważną rolę terapeutyczną, poprawia nastrój i funkcje poznawcze, wspiera powrót do zdrowia psychicznego.Mózg osób cierpiących na PTSD potrzebuje dobrego zaopatrzenia w glukozę, której najlepszym źródłem są węglowodany złożone. W menu powinna się więc znaleźć szeroka gama nieprzetworzonej żywności roślinnej, w tym warzyw, owoców, fasoli, a także produktów pełnoziarnistych. Stała, zrównoważona podaż glukozy ma kluczowe znaczenie dla regulacji nastroju. Ludzie stają się drażliwi, gdy są głodni, a z kolei słodycze wywołują u nas nadmierne pobudzenie. Jeśli poziom cukru we krwi skacze i spada, nasz nastrój będzie miał tendencję do robienia tego samego. Dlatego ważne jest spożywanie posiłków równomiernie co trzy–cztery godziny. Połowę talerza powinny zajmować kolorowe warzywa, a drugą połowę białko (ryby, fasola, chude mięso) i dobre węglowodany (brązowy ryż, pszenica bulgur, jęczmień, słodkie ziemniaki, komosa ryżowa). Do potraw warto dodawać przyprawy przeciwzapalne, takie jak imbir, rozmaryn, kurkuma, oregano, curry i cynamon. Z niektórych badań wynika bowiem, że toczące się w naszym organizmie stany zapalne mogą być powiązane z wystąpieniem depresji.Warto też zadbać o odpowiedni poziom zdrowych bakterii jelitowych, wprowadzając do diety kiszonki, jogurty, kefiry i pokarmy bogate w kwasy omega-3. To, jak funkcjonują jelita, przekłada się na pracę naszego mózgu i ma wpływ na rozwój zaburzeń neurologicznych i psychicznych. Zdrowe odżywianie powinno iść w parze z ćwiczeniami. Spacery, jogging, pływanie, fitness i inne formy aktywności zmniejszają napięcie fizyczne i mogą dać osobom z zespołem stresu pourazowego wytchnienie od trudnych emocji, odwracając uwagę od bolesnych wspomnień. Aktywność fizyczna pomaga także poprawić samoocenę i poczucie sprawczości, co w przypadku tego zaburzenia jest niezwykle ważne.

Dlaczego szybka pomoc jest ważna w PTSD?

PTSD wiąże się z ogromnym psychicznym cierpieniem. Aby je ukoić i choćby na chwilę zapomnieć o powracającej traumie, wielu chorych sięga po alkohol lub środki psychoaktywne, co często prowadzi do uzależnień. Nieleczony zespół stresu pourazowego, towarzyszący mu obniżony nastrój i ciągłe poczucie lęku mogą prowadzić także do rozwoju depresji i myśli samobójczych. A każde współtowarzyszące zaburzenie komplikuje leczenie. Dlatego im wcześniej skorzysta się z profesjonalnego wsparcia, tym większa szansa na wyzdrowienie. Współcześnie wypracowane metody leczenia są niezwykle skuteczne, ale w trudnych powikłanych przypadkach odsetek nawrotu wciąż jest dość wysoki i wynosi nawet 30–40 proc.

Źródła:

1. Psychology Tools. (2022). Understanding Post-Traumatic Stress Disorder. Pobrane z: LINK
2. American Psychiatric Association. (2022). What is Posttraumatic Stress Disorder (PTSD)? Pobrane z: LINK
3. HealthMatch. (2022). What Are The New Treatments Available For PTSD?Pobrane z: LINK
4. Gałązka, M., Soszyński, D., Dmitruk, K. (2018). Neurobiologiczne podstawy zespołu stresu pourazowego – możliwe znaczenie zmiany rytmów okołodobowych. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 72, 406–416. LINK
5. Błaż-Kapusta, B. (2007). Złożony zespół stresu pourazowego (DESNOS ) –studium przypadku. Psychoterapia, 3(142), 43–51. LINK
6. Passie, T. (2020). Terapia z użyciem MDMA i innych entaktogenów. Warszawa: Wydawnictwo Cień Kształtu.
7. Rae Olmsted, K. L., Bartoszek, M., Mulvaney, S., McLean, B., Turabi, A., Young, R., i in. (2020). Effect of Stellate Ganglion Block Treatment on Posttraumatic Stress Disorder Symptoms: A Randomized Clinical Trial. JAMA Psychiatry, 77(2), 130–138. LINK
8. Eshuis, L. V., van Gelderen, M. J., van Zuiden, M., Nijdam, M. J., Vermetten, E., Olff, M., i in. (2021). Efficacy of immersive PTSD treatments: A systematic review of virtual and augmented reality exposure therapy and a meta-analysis of virtual reality exposure therapy. Journal of Psychiatric Research, 143, 516–527. LINK
9. Center for Integrated Healthcare (2013). Lifestyle Changes Recommended for PTSD Patients Information from the National Center for PTSD. Pobrane z: LINK