Sposoby na nawracające zapalenie pęcherza moczowego

Potocznie mówimy: zapalenie pęcherza moczowego. Jednak w medycznym języku to zapalenie dolnego piętra układu moczowego. Jego charakterystyczne objawy to:

• ból podczas oddawania moczu
• częstomocz
• pieczenie podczas siusiania
• charakterystyczny wygląd moczu, czyli np. tak zwany krwiomocz (mocz zabarwiony na czerwono) oraz mętny kolor
• podwyższona temperatura ciała oraz dreszcze

Nawracające zapalenia pęcherza – kto jest narażony na infekcje?

Z zapaleniem pęcherza wyraźny związek ma płeć. Częściej borykają się z tą dolegliwością kobiety [1]. Wynika to z anatomii: cewka moczowa u kobiet ma długość 7 cm, a u mężczyzn około 12 cm. Tymczasem w jelicie grubym, w kale, bytują bakterie Escherichia coli, którym łatwiej przewędrować krótszą cewką do pęcherza moczowego. To powoduje stan zapalny dróg moczowych.

Tendencję do infekcji zwiększa także aktywność seksualna. A ze względu na zmniejszone napięcie mięśni dna miednicy cewki moczowej oraz moczowodów do zapalenia pęcherza moczowego częściej dochodzi również w czasie ciąży. Powiększona macica naciska na pęcherz, więc dochodzi do zastoju moczu i tworzy się stan zapalny.

Nawracające zapalenie pęcherza dotyka też wiele kobiet po menopauzie [2], [3]. Fizjologicznie dochodzi wówczas do obniżenia się macicy oraz ścian pochwy, które naciskają na pęcherz, prowokując zaleganie moczu. Poza tym mniejsze wydzielanie estrogenów powoduje osłabienie nabłonka dróg moczowych i błon śluzowych pochwy. Łatwiej wówczas o uraz, a więc i o zakażenie układu moczowego.

Skąd się bierze zapalenie pęcherza? 

Niemały wpływ na częstotliwość występowania zakażenia układu moczowego ma nasz styl życia i zabiegi higieniczne. Zasada naszych mam i babć, polegająca na tym, by nie siadać na zimnym kamieniu i nosić zimą ciepłe majtki, stanowi cenny element profilaktyki chorób pęcherza moczowego. Otóż wychłodzenie powoduje miejscowe osłabienie odporności, a to zmniejsza ochronę przeciwbakteryjną. Jednak to nie wszystko. Nawracające zapalenie pęcherza moczowego może być spowodowane przez:

• zbyt rzadkie zmienianie tamponów i wkładek podczas miesiączkowania – stają się pożywką dla bakterii
• codzienne noszenie obcisłej bielizny z syntetycznych materiałów nieprzepuszczających powietrza
• przesadna higiena okolic intymnych: częste stosowanie dezodorantów, żeli, mydeł, które zmieniają odczyn pH miejsc intymnych; korzystne bakterie nie mogą się rozwijać (preferują środowisko kwaśne), namnażają się więc bakterie patogenne

Nawracające zakażenia układu moczowego mogą wynikać też z zaniedbania stosowania probiotyków po terapiach, m.in. antybiotykami. To zaburza biocenozę cewki moczowej.

Jak zapobiegać nawracającemu zapaleniu pęcherza moczowego?

• Nawadniaj się – niedobór moczu w pęcherzu zwiększa ryzyko namnażania się bakterii, a więc zapalenia dróg moczowych. Pij dużą ilość płynów: co najmniej 30 ml wody na kg masy ciała w ciągu doby. Przy wadze 60 kg to minimalnie 1800 ml płynów.
• Często opróżniaj pęcherz – mniej więcej co 4 godziny, z przerwą nocną. Osoba, która cierpi na nawracające zakażenia, powinna też opróżnić pęcherz w nocy.
• Oddawaj mocz po stosunku – to pomaga wypłukać bakterie wprowadzone w okolice cewki moczowej pod wpływem tarcia.
• Noś przewiewną bawełnianą bieliznę – nie śpij w majtkach, by wietrzyć okolice intymne.
• Lecz zaparcia – ponieważ zwiększają ryzyko zakażeń w obrębie układu moczowego (dochodzi wówczas do namnażania się bakterii, które migrują cewką ku pęcherzowi).
• Unikaj środków plemnikobójczych – niektóre kobiety są wrażliwe na spermicydy w formie kremów, które mogą prowadzić do podrażnień i zwiększać ryzyko infekcji.

Ramka: Osoby starsze, cierpiące na cukrzycę typu 2 są szczególnie narażone na większe ryzyko zakażenia układu moczowego [4].

Zapobieganie nawracającemu zapaleniu pęcherza – domowe sposoby

Nawracające zapalenia pęcherza można leczyć w domowych warunkach, wybierając sprawdzone metody. Utarło się przekonanie, że infekcjom układu moczowego sprzyja niewłaściwe zakwaszenie moczu. Brak jednak dowodów na to, że podwyższanie kwaśności moczu zapobiega zakażeniom. Jeśli mamy pH moczu w okolicy neutralnej, wcale nie jesteśmy bardziej narażeni na zakażenia – brak na to potwierdzenia w badaniach [5]. Zresztą nadmierna kwaśność moczu nie jest korzystna: taki mocz drażni okolice cewki moczowej i mogą wytrącać się w nim kamienie.

Udowodnioną skuteczność w zapobieganiu zakażeniom układu moczowego mają naturalne terapie i leki, które zmniejszają aktywność bakterii – ograniczając ich przyczepność do ścian pęcherza moczowego. Dlatego zalecane są m.in.: korzeń mącznicy, berberyna, arbutyna, D-mannoza, żurawina oraz korzeń pietruszki [6], [7]. Można je przyjmować w postaci naparów lub suplementów w tabletkach – zapobiegają nawrotom zakażenia pęcherza i cewki moczowej.

Jak leczyć nawracające zapalenie pęcherza?

Kiedy zapalenie pęcherza moczowego pojawia się sporadycznie, wystarczą domowe sposoby, jednak częste nawracanie infekcji zawsze powinno skłonić nas do wizyty u lekarza, np. rodzinnego. W trudnych przypadkach nawracającego zapalenia układu moczowego warto rozważyć konsultację urologa, nefrologa i/lub ginekologa, by określił, jakie są przyczyny nawrotów zapalenia dróg moczowych. Specjalista może zlecić USG pęcherza moczowego oraz posiew moczu i na podstawie wyników badań ustali plan leczenia. Może to być np. leczenie antybiotykami dobrane indywidualnie na podstawie antybiogramu.

Źródła:

1. Kobiecy problem – zapalenie pęcherza: Minardi, D., d’Anzeo, G., Cantoro, D., Conti, A., Muzzonigro, G. (2011). Urinary tract infections in women: etiology and treatment options. International Journal of General Medicine, 4, 333–343. https://doi.org/10.2147/IJGM.S11767
2. Wpływ kobiecych hormonów na częstotliwość zakażeń: Eckford, S. D., Keane, D. P., Lamond, E., Jackson, S. R., Abrams, P. (1995). Hydration monitoring in the prevention of recurrent idiopathic urinary tract infections in pre-menopausal women. British Journal of Urology, 76(1), 90–93. https://doi.org/10.1111/j.1464-410x.1995.tb07839.x
3. Przyczyny stanów zapalnych dróg moczowych: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. (b.d.). Zakażenia układu moczowego w praktyce lekarza rodzinnego. Pobrane 1 marca 2024 z https://www.wl.cm.umk.pl/panel/wp-content/uploads/Zakazenia-uk%C5%82adu-moczowego-w-praktyce-lekarza-rodzinnego.pdf
4. Cukrzyca typu 2 zwiększa ryzyko zachorowania: Turan, H., Serefhanoglu, K., Torun, A. N., Kulaksizoglu, S., Kulaksizoglu, M., Pamuk, B., Arslan, H. (2008). Frequency, risk factors, and responsible pathogenic microorganisms of asymptomatic bacteriuria in patients with type 2 diabetes mellitus. Japanese Journal of Infectious Diseases, 61(3), 236–238. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18503181/
5. Brak dowodów na skuteczność zakwaszania moczu jako sposób na zapalenia pęcherza: Guay, D.R.P. (2012). Cranberry and urinary tract infections. Drugs, 69, 775–807. https://link.springer.com/article/10.2165/00003495-200969070-00002
6. D-mannoza jest skuteczna w zapobieganiu nawracającym zapaleniom pęcherza: Lenger, S. M., Bradley, M. S., Thomas, D. A., Bertolet, M. H., Lowder, J. L., Sutcliffe, S. (2020). D-mannose vs other agents for recurrent urinary tract infection prevention in adult women: a systematic review and meta-analysis. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 223(2), 265.e1–265.e13. https://doi.org/10.1016/j.ajog.2020.05.048
7. Berberyna może pomóc w profilaktyce zakażeń układu moczowego: Wojciechowska, I. (2017). Berberys pospolity – roślina ozdobna i lecznicza. Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych, 66(3), 487–490. http://kosmos.icm.edu.pl/PDF/2017/487.pdf