Przez stulecia przyzwyczailiśmy się myśleć, że z dziką przyrodą musimy walczyć. Wielu osobom aktywności surwiwalowe nadal tak się kojarzą. Tymczasem dziś to przyroda musi bronić się przed nami. A surwiwal jest niczym innym, jak umiejętnością przetrwania na łonie natury. Z jednoczesnym poszanowaniem jej praw.
W nurcie takich aktywności ugruntowuje się filozofia Leave No Trace – nie zostawiaj po sobie śladu. Na czym polega i jak ją wprowadzić w życie opowie Przemysław Płoskonka ze stowarzyszenia Polska Szkoła Surwiwalu.
Każdy z nas zostawia ślad na naszej planecie – o śladzie węglowym i less waste
Spis treści
Leave No Trace – Przemysław Płoskonka z Polskiej Szkoły Surwiwalu o odpowiedzialnym biwakowaniu
Dominika Bagińska: Czy Leave No Trace to nowy nurt?
Przemysław Płoskonka, Polska Szkoła Surwiwalu: Nie, trend Leave No Trace zaczął działać blisko 20 lat temu w USA, gdy stało się jasne, że rosnąca popularność turystyki niszczy przyrodę. Pojawienie się na rynku odzieży i butów z nowoczesnych tkanin, jak gore-tex, nylonowych lekkich namiotów czy biwakowych zestawów do uzdatniania wody i gotowania spowodowało, że nastał czas turystów typu high-tech.
Owszem, mamy doskonałe wyposażenie do przebywania w dzikiej przyrodzie, ale tym samym zaczęliśmy stanowić dla niej zagrożenie. Przestaliśmy być częścią natury, bo nie musieliśmy respektować jej praw. Kiedy można zapuścić się w najbardziej odległe tereny i tam obozować, rośnie ryzyko, że zostanie zaburzona naturalna równowaga wzrostu roślin i życia zwierząt.
Jeśli takie zjawisko pomnożymy przez tysiące (turystyka przez ostatnie 100 lat odnotowała niebywały wzrost popularności), straty dzikich ekosystemów niebezpiecznie się zwiększą.
– No dobrze, ale czy to oznacza, że pozostają nam spacery po alejkach parkowych?
– Otóż nie. Trzeba wyciągnąć wnioski z tego, do czego doszli działacze zajmujący się etyką środowiskową w USA. Początkowo wprowadzili ograniczenia w ruchu turystycznym parków narodowych. Jednak dość szybko stało się jasne, że taka polityka tylko wzmaga problem. Gdy mówi się nam wciąż, czego nie wolno, nie rozumiemy problemu i nie chcemy go lepiej zrozumieć.
Dlatego dość szybko powstał drugi trend – Leave No Trace, który opierał się na założeniu, że trzeba mówić użytkownikom naturalnych zasobów przyrody o tym, co im wolno, jak mogą swoim zachowaniem wspierać naturalne środowisko.
Taką edukację Leave No Trace wprowadzono do szkół, ale też w wersji dla dorosłych. Bo to oni przecież kształtują przyszłe zachowanie swoich dzieci. Amerykanie jako pierwsi stwierdzili, że kiedy czujemy się współwłaścicielami skarbów przyrody – chcemy je chronić. Jak trawnik we własnym ogródku.
Zresztą w innych krajach, zwłaszcza skandynawskich, szacunek dla przyrody jest kwestią kultury, w której się wychowuje przyszłe pokolenia. To tłumaczy, dlaczego np. w Norwegii nie ma żadnych szlaków turystycznych oraz zakazów wstępu na dzikie tereny. Norwegowie są nauczeni korzystać z przyrody mądrze. Pora na nas.
– Czy Polacy umieją mądrze korzystać z zasobów przyrody?
– W Polsce nadal jest bardzo wiele do zrobienia. Mamy przestarzałe prawo dotyczące użytkowania terenów leśnych, które nie uwzględnia współczesnych potrzeb turystyki. Przeważają w nim zakazy, a brak informacji o tym, co nam wolno.
Na szczęście powstają inicjatywy pozwalające na miękką interpretację przepisów. Wkrótce zostaną wyznaczone nowe miejsca, gdzie biwakowanie będzie traktowane bardziej liberalnie. Tym, co nadal wymaga zmiany, jest fakt, że nie szanujemy polskiej przyrody, choć chętnie opowiadamy o jej pięknie, zwłaszcza gdy jesteśmy za granicą.
Swoje zachowania demonstrujemy najchętniej na wakacjach – wtedy ujawnia się poczucie, że wszystko nam wolno. Zasłużyliśmy na upragniony czas wolny, by móc wreszcie poczuć pełną swobodę. Zostawiamy po sobie śmieci, łamiemy gałęzie, palimy ogniska w niewyznaczonych miejscach i zabrudzamy przyrodę odchodami oraz środkami higieny osobistej.
– Jak można temu zapobiegać?
– Są sposoby na to, by móc cieszyć się przyrodą, ale jej nie niszczyć. Temu służy 7 zasad Leave No Trace, które mówią o podstawach zachowania w przyrodzie. Jest coraz większe zainteresowanie tym trendem. Nie musimy z dnia na dzień restrykcyjnie wszystkiego przestrzegać.
Pierwszym krokiem może być sama świadomość, że takie zasady istnieją, poświęcenie im uwagi. Przybywa chętnych na szkolenia, powstają polskie blogi i strony internetowe mówiące o zjawisku Leave No Trace.
Poza tym coraz wyraźniej widać, że także w Polsce idea życia w zgodzie w przyrodą zyskuje zwolenników. Powstają leśne przedszkola, które uczą dzieci mądrego kontaktu z naturą. Organizowane są też aktywności z elementami surwiwalu jako narzędzia terapii resocjalizacyjnej.
Rośnie liczba zwolenników turystyki typu bush-craft, czyli zajęcia związane z przebywaniem w dziczy. A to bardzo dobra prognoza na przyszłość.
Jak nie zgubić się w lesie – podpowiada Adam Wajrak, miłośnik przyrody i autor książek o życiu zwierząt
7 zasad Leave No Trace
Jak nie pozostawić po sobie śladu węglowego w lesie? Jak biwakować i spacerować po lasach odpowiedzialnie? Poznaj podstawowe zasady filozofii Leave No Trace i stosuj się do nich.
1. Zaplanuj trasę i przygotuj się, zanim wyruszysz
Myśl z wyprzedzeniem i przygotuj się. Poświęć czas na poznanie miejsca, do którego wyruszasz, lokalnych przepisów i miejscowych zwyczajów.
- Zaplanuj trasę
- Przemyśl sposób żywienia (zrób mądre zapasy, zabierz odpowiedni sprzęt do podgrzania posiłków)
- Sprawdź pogodę
- Dobierz odpowiednią odzież i ekwipunek
Staraj się podróżować w małej grupie, by zminimalizować hałas, który płoszy dzikie zwierzęta, oraz ryzyko dewastacji przyrody.
Jak być eko – raport o eko życiu
2. Trzymaj się szlaków i biwakuj odpowiedzialnie
Staraj się nie schodzić z wyznaczonego szlaku, unikaj skrótów (łamania gałęzi), biwakuj w rozsądnej odległości od źródeł wody (by jej nie zanieczyścić), wyłącznie w miejscach do tego przeznaczonych, a nie zrobionych przez siebie. Ogranicz zasięg biwaku do niezbędnego minimum.
3. Posprzątaj po sobie śmieci
Nie pozostawiaj po sobie śmieci! Wszystkie odpady zapakuj w szczelne worki – tak aby nie dostały się do nich zwierzęta, i zabierz ze sobą – ewentualnie wyrzuć do specjalnie przygotowanych pojemników.
Odchody zakopuj w dołku, zachowując rozsądną odległość od źródeł wody − zalecana głębokość to 20 cm, ale nie więcej niż 60, bo poniżej znajdują się już wody podskórne (w USA popularność zyskują specjalne septyczne pojemniki na kał i mocz).
Nie zostawiaj w lesie zużytych środków higieny osobistej, czyli chusteczek, papieru z celulozy, tamponów i podpasek. Tak jak plastikowe śmieci, nie rozkładają się. Warto rozważyć stosowanie np. kubeczków menstruacyjnych.
Mycie naczyń i ciała powinno odbywać się z dala od źródeł wody i wyłącznie z zastosowaniem środków biodegradowalnych.
4. Zastaną przyrodę pozostaw w stanie nienaruszonym
Oglądaj, rób zdjęcia, ale nie zabieraj niczego na pamiątkę. Pozostaw rośliny, kamienie, inne naturalne przedmioty w miejscu, gdzie je zastałeś. Unikaj przenoszenia gatunków roślin i zwierząt poza naturalne tereny bytowania. Staraj się nie budować trwałych konstrukcji w terenie i nie naruszaj gleby, kopiąc rowy czy głębokie dziury.
5. Minimalizuj skutki używania ognia
Ogień jest jednym z największych sprzymierzeńców człowieka, jednak używaj go rozsądnie, bo wypalona ściółka leśna regeneruje się bardzo długo. Zastanów się, czy ognisko ma służyć jedynie przyjemności, czy jest niezbędne do przetrwania w lesie.
Rób małe ogniska. Staraj się ograniczać otwarty ogień, w miarę możliwości nie rozpalaj ognia bezpośrednio na glebie.
Dobrym sposobem jest położenie na ziemi arkusza aluminiowej folii kuchennej posypanej ziemią – jako bazy pod ognisko. Po skończeniu nie pozostawiaj niedopałków, spal wszystko na popiół i zimny rozsyp po okolicy. Jeśli warunki są korzystne, używaj kuchenki do przygotowania posiłku.
Pożar lasu – jak się zachować?
6. Respektuj życie dzikich zwierząt
Obserwuj dziką przyrodę z rozsądnej odległości, nie śledź zwierząt ani ich nie płosz. Nie karm zwierząt, przechowuj szczelnie zamkniętą żywność i odpady.
7. Szanuj innych użytkowników terenu i szlaku
Ostatnia, ale równie ważna zasada Leave No Trace dotyczy koegzystowania z pozostałymi biwakowiczami. Nie zakłócaj spokoju innych turystów, pozwól im również delektować się przyrodą. Unikaj miejsc koncentracji turystów, pamiętaj o obowiązujących przepisach, zarządzeniach i prawach własności.
Adam Wajrak: co robić, gdy spotkamy w lesie dzika, wilka lub głodnego niedźwiedzia?
