Ospa wietrzna, półpasiec, krztusiec, świnka, odra, WZW typu A oraz różyczka… Gdy na choroby zakaźne wieku dziecięcego zapadną dorośli, mogą mieć one ciężki przebieg, pozostawić po sobie liczne powikłania, a niekiedy nawet zagrozić życiu. Choroby wieku dziecięcego są niebezpieczne dla dorosłych, zwłaszcza dla osób z obniżoną odpornością, po przeszczepach, z zaawansowanymi chorobami układu krążenia i w podeszłym wieku.
Spis treści
1. Krztusiec
Krztusiec, inaczej koklusz, zaliczany jest do ostrych zakaźnych chorób dróg oddechowych. Przyczyną infekcji jest bakteria krztuśca – pałeczka Bordetella pertussis. Jednorazowa infekcja nie daje odporności na całe życie, co oznacza, że na chorobę można zapaść nawet kilka razy, bez względu na wiek. Zakażenie rozprzestrzenia się drogą kropelkową (podczas kichania i kaszlu) przez bezpośredni kontakt z osobą chorą, zarówno wykazującą objawy krztuśca, jak i skąpoobjawową.
Krztusiec jest niezwykle zaraźliwy. Ryzyko infekcji po kontakcie z chorym wynosi ponad 80 proc. Szacuje się, że jeden chory może przekazać infekcję 15. osobom ze swojego otoczenia. Ze statystyk medycznych wynika, że w Polsce co czwarta osoba chorująca na krztusiec wymaga hospitalizacji. W 2019 roku zgłoszono 1629 zachorowań na krztusiec.
Ale problem stanowi i to, że w przypadku dorosłych rzadko myśli się o tej konkretnej chorobie. Poza tym, u dorosłych choroba może przebiegać w sposób nietypowy, co znacznie utrudnia szybką i precyzyjną diagnostykę. Często głównym objawem krztuśca u dorosłych jest mokry, przewlekły kaszel z odksztuszaniem lepkiej wydzieliny. Najnowsze doniesienia naukowe potwierdzają zasadność doszczepiania się co 10 lat, aby ograniczyć liczbę infekcji. Niestety, mało kto o tym wie i przypomina pacjentom.
Powikłania po krztuścu u dorosłych
U osób starszych toksyna krztuścowa może bezpośrednio działać na układ nerwowy, co będzie się objawiało wystąpieniem drgawek i omdleń. W skrajnych przypadkach, gdy dojdzie do poważnego odwodnienia organizmu spowodowanego częstym kasłaniem, dochodzi do zagęszczenia krwi, co może zakończyć się udarem mózgu. Towarzyszący krztuścowi „zespół kaszlowy” może utrzymywać się nawet przez trzy miesiące i – w skrajnych przypadkach – doprowadzić do złamania żeber.
Leczenie krztuśca u dorosłych
Dorosłych, podobnie jak dzieci, leczy się, podając antybiotyk makrolidowy, a w przypadku uczulenia biseptol. Rozpoznanie krztuśca u jednej osoby w rodzinie upoważnia do zastosowania antybiotykoterapii u wszystkich członków rodziny.
Choroby autoimmunologiczne
2. Świnka
Fachowa nazwa to nagminne zapalenie ślinianek przyusznych. To choroba wirusowa. Dorośli chorują stosunkowo rzadko, gdyż najczęściej przechodzą tę chorobą jako dzieci. Zapewnia im to trwałą odporność i chroni przed zachorowaniem w wieku dorosłym. Jeżeli jednak zdarzy się, że ktoś uniknie kontaktu z chorobą w dzieciństwie i nie zostanie zaszczepiony, to może zachorować na świnkę niezależnie od wieku.
Świnka rozprzestrzenia się drogą kropelkową. Po kontakcie z chorym ryzyko zachorowania wynosi 80 proc. Objawy świnki u dzieci i dorosłych są takie same.
Powikłania po śwince u dorosłych
Z powodu świnki nawet u 30 proc. dorosłych mężczyzn oraz chłopców w okresie dojrzewania może rozwinąć się zapalenie jąder, które charakteryzuje się bólem i obrzękiem jąder. Przechorowanie świnki przez mężczyznę może skutkować osłabieniem płodności. U co 10. osoby chorej na świnkę rozwija się zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (10–15 proc. chorych). U kobiet świnka może doprowadzić do zapalenia jajników.
W literaturze fachowej opisywane są także przypadki zapalenia trzustki po śwince oraz – na szczęście rzadko – zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia tarczycy, zajęcia stawów, zapalenia nerek czy zapalenia wątroby. U kobiet oczekujących dziecka najgroźniejszym powikłaniem świnki jest poronienie. Po śwince możliwe jest także upośledzenie słuchu.
Wystąpienie świnki u osoby dorosłej, o czym często się zapomina, może być pierwszym sygnałem zakażenia HIV lub chorób autoimmunizacyjnych.
Leczenie świnki u dorosłych
Nie ma leczenia przyczynowego świnki. Stosuje się wyłącznie leczenie objawowe. Pacjent może otrzymywać leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe. W zapaleniu jądra ból łagodzi jego wyższe ułożenie (suspensorium, obcisłe spodenki), a w przypadkach przebiegających z silnymi bólami także niesteroidowe leki przeciwzapalne. Zakażenie wirusem świnki nie wymaga leczenia antybiotykiem, bo choroba nie daje powikłań bakteryjnych.
3. Wirusowe zapalenie wątroby typu A (WZW A)
Rozpowszechnienie tej infekcji wśród dorosłych jest pewnym zaskoczeniem dla świata medycyny. Choroba, którą powszechnie nazywa się chorobą brudnych rąk lub żółtaczką pokarmową, zbiera bogate żniwo. U dzieci WZW A przebiega bezobjawowo lub bardzo łagodnie. U dorosłych miewa bardzo ciężki przebieg.
W 2015 roku Polska była uznawana za kraj bezpieczny i wolny od WZW typu A. Niestety, sytuacja się zmieniła, gdy zaczęliśmy podróżować do egzotycznych krajów. Jeśli ktoś nie był szczepiony, naraża się na infekcję i przywleczenie choroby do kraju. Drugim źródłem infekcji (obecnie około 80 proc. zakażeń w Polsce) są kontakty homoseksualne.
Powikłania po WZW A u dorosłych
Przedostanie się wirusa do organizmu jest wielkim zagrożeniem dla komórek wątroby, ponieważ pod jego wpływem się rozpadają. Przeraża fakt, że śmiertelność z powodu WZW A po 19. roku życia wzrasta z każdym rokiem o kolejne 3 proc. Złym wskaźnikiem rokowniczym jest wysoki poziom aminotransferazy alaninowej (ALAT). Przy wysokim poziomie ALAT zachorowanie może zakończyć się śmiercią pacjenta.
Leczenie wirusowego zapalenia wątroby typu A
Polega na łagodzeniu objawów i stosowaniu lekkostrawnej diety. Chorzy nie mogą pić alkoholu. Jeżeli rozwinie się żółtaczka i wyniki badań są złe, konieczna jest hospitalizacja.
Wirusowe zapalenie wątroby
4. Odra
To kolejna choroba wieku dziecięcego niebezpieczna dla dorosłych. Odra uznawana jest za jedną z najbardziej zaraźliwych chorób. Po kontakcie z chorym zapada na nią 90 proc. osób. Objawy odry u dorosłych są takie same jak u dzieci, tylko przebieg choroby może być ogólnie cięższy i częściej dochodzi do rozwoju powikłań. Typowa czerwona wysypka pojawia się zwykle po dwóch tygodniach po kontakcie z wirusem odry.
Powikłania po odrze u dorosłych
Powikłania u dorosłych są odmienne niż u dzieci. Najczęstsze powikłania odry u dorosłych dotyczą układu oddechowego. U części chorych rozwija się zapalenie płuc, które może być pierwotne, wywołane przez wirusa odry, lub wtórne, wywołane przez bakterie, najczęściej pneumokoki i gronkowce. Zapalenie płuc stanowi najważniejszą przyczynę zgonu w przebiegu odry. Kolejnym ważnym powikłaniem, które rzadko występuje u dzieci, jest zapalenie wątroby, które obserwuje się u znacznego odsetka dorosłych chorych.
Zdarzają się także powikłania neurologiczne, jak zapalenie mózgu czy rzadka, ale poważna choroba zwyrodnieniowa ośrodkowego układu nerwowego, która objawia się postępującymi zaburzeniami psychicznymi i motorycznymi. U kobiet ciężarnych zachorowanie na odrę może doprowadzić do pierwotnego odrowego zapalenia płuc. Zakażenie wiąże się z ryzykiem poronienia i przedwczesnego porodu. Odra nie powoduje wad wrodzonych płodu.
Odra jest niezwykle niebezpieczna dla osób z HIV i chorobami nowotworowymi. Przy niedoborach odporności odra często kończy się tragicznie. Ciężki przebieg infekcji pojawia się także u osób wyniszczonych (np. z przewlekłą chorobą nowotworową) i nieodżywionych (np. alkoholików i narkomanów).
Leczenie odry u dorosłych
Stosuje się wyłącznie leczenie objawowe. Chory otrzymuje leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe. W bakteryjnym zapaleniu płuc konieczne jest podanie antybiotyków. Odra jest generalnie chorobą samoograniczającą się, której przechorowanie pozostawia trwałą odporność. Powtórne zachorowania na odrę występują niezmiernie rzadko.
5. Różyczka
Obecnie w Polsce na różyczkę chorują głównie niezaszczepieni mężczyźni. Różyczka jest względnie mało zaraźliwa – po kontakcie z zakażonym różyczkę stwierdza się u 10–30 proc. osób podatnych na zachorowanie. Przy tym nawet do 50 proc. zakażonych może przebyć różyczkę zupełnie bezobjawowo. Objawy różyczki u dorosłych są takie same jak u dzieci. Jednak dorośli mogą chorować ciężej.
Powikłania po różyczce u dorosłych
Poważne powikłania różyczki na szczęście występują rzadko. Do najczęstszych należą:
- odwodnienie
- zapalenie stawów u kobiet
- bóle jąder i zapalenie najądrzy u mężczyzn
- rzadko zapalenie wątroby
Wśród najgroźniejszych powikłań różyczki znajduje się zapalenie mózgu, które objawia się zaburzeniami świadomości i nadmierną sennością. Różyczka u kobiet w ciąży jest groźna, bo może być przyczyną poronienia lub przedwczesnego porodu. Warto jednak dodać, że przeciwko różyczce można się zaszczepić, będąc w ciąży.
Różyczka – choroba dziecięca groźna dla kobiet w ciąży
6. Ospa wietrzna
Chorobę wywołuje wirus ospy wietrznej oraz półpaśca. Dorośli chorują rzadko, gdyż z racji wysokiej zakaźności najczęściej przechodzą ospę wietrzną jako dzieci, co zapewnia trwałą odporność i chroni przed ponownym zachorowaniem. Jeżeli jednak dorosły uniknął kontaktu z ospą wietrzną w dzieciństwie ani nie został zaszczepiony, może zachorować na ospę wietrzną niezależnie od wieku.
Opisywano przypadki ospy wietrznej u osób po 80. roku życia. Ryzyko zachorowania po kontakcie z chorym sięga 90 proc. Osoby dorosłe zwykle ciężko przechodzą ospę wietrzną, częściej wymagają hospitalizacji, a powikłania choroby rozwijają się u nich znacznie powszechniej.
Powikłania po ospie wietrznej u dorosłych
Przebieg ospy wietrznej u osób dorosłych zwykle jest średnio ciężki lub ciężki. Szczególnie poważnie przebiega ospa wietrzna u pacjentów z upośledzeniem odporności oraz z rozległymi chorobami skóry, jak np. atopowe zapalenie skóry, zwłaszcza gdy są leczone miejscowo glikokortykosteroidami. Najczęstszym powikłaniem ospy wietrznej są wtórne bakteryjne nadkażenia zmian skórnych, które mogą prowadzić do poważnych powikłań ropnych z sepsą włącznie, a po wygojeniu mogą pozostawiać drobne blizny.
Do najgroźniejszych powikłań należy zapalenie płuc, szczególnie groźne u kobiet oczekujących dziecka. Zapalenie płuc rozwija się u co 10. dorosłego chorego na ospę wietrzną, częściej u palaczy tytoniu. Możliwe jest wystąpienie powikłań neurologicznych, najczęściej ostrej ataksji móżdżkowej, która objawia się zaburzeniami równowagi, ataksją i mową skandowaną. W przebiegu ospy może dojść do zapalenia mózgu i groźnego zapalenia płuc z niewydolnością oddechową. Gdy rozwinie się zapalenie płuc, połowa pacjentów wymaga mechanicznej wentylacji.
Zdarza się także upośledzenie słuchu po ospie oraz inne deficyty neurologiczne. Ospa wietrzna u dorosłego może doprowadzić także do kłębuszkowego zapalenia nerek, zapalenia stawów, mięśnia sercowego, trzustki, wątroby. Powikłaniem ospy wietrznej może być zapalenie różnych części oka (np. tęczówki, naczyniówki, ciałka rzęskowego). Jeżeli zakażeniu ulegnie ciężarna, powikłaniem ospy wietrznej mogą być problemy położnicze – poronienie, przedwczesny poród oraz wrodzona ospa wietrzna u dziecka, która jest uznawana za poważną wadę.
Leczenie ospy wietrznej u dorosłych
U osób, u których spodziewany jest ciężki przebieg choroby, w tym u zdrowych dorosłych, a szczególnie u pacjentów z zaburzeniami odporności, stosuje się lek przeciwwirusowy – acyklowir. Lek skraca czas trwania choroby i zmniejsza ryzyko rozwoju powikłań. Lek nie zabija wirusów, ale hamuje ich mnożenie się, dlatego ważne jest, by zastosować go możliwie szybko w pierwszych dniach choroby. Leczenie miejscowe zmian skórnych i środki przeciwświądowe mają znaczenie pomocnicze.
Ospa wietrzna jest generalnie chorobą samoograniczającą się, której przechorowanie pozostawia trwałą odporność. Jednak wirus, który wywołuje chorobę, pozostaje w organizmie i po latach może ulec reaktywacji w postaci półpaśca. Wirus półpaśca rezyduje w naszych nerwach, ale nie uszkadza ich. Uaktywnia się, gdy żyjemy w stresie, mamy obniżoną odporność lub jesteśmy przemęczeni. Wykwity chorobowe pojawiają się zawsze po jednej stronie ciała.
Postaw na szczepienia
Przed wszystkimi chorobami zakaźnymi, które mogą być groźne dla dorosłych, chronią nas szczepionki. Warto o tym wiedzieć i pamiętać, bo dzięki nim można uniknąć wielu problemów zdrowotnych.
Źródła:
- Kuchar, E. (2017). Świnka u dorosłych. Pobrane z https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-wirusowe/165064,swinka-u-doroslych
- Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego (2021). Jakie objawy krztuśca występują u dorosłych? Pobrane z https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/krztusiec/?strona=7#jakie-objawy-krztusca-wystepuja-u-doroslych
- Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego (2021). Podsumowanie – szczepionka przeciw WZW A. Pobrane z https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/wzw-a/
- Korzeniewski, K. (b.d.). WZW typu A. Pobrane 6 października 2021 z https://medycynatropikalna.pl/choroba/wzw-typu-a
- Kuchar, E. (2017). Odra u dorosłych. Pobrane z https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-wirusowe/165555,odra-u-doroslych
- Kuchar, E. (2017). Ospa wietrzna u dorosłych. Pobrane z https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-wirusowe/165511,ospa-wietrzna-u-doroslych
