Haluksy nie są defektem kosmetycznym, ale schorzeniem, którego nie powinniśmy lekceważyć. Jako zaburzenie biomechaniczne niekorzystnie wpływa na funkcjonowanie całego narządu ruchu (stawy skokowe, kolana, chód). Poza tym haluksy sprawiają ból i często uniemożliwiają dobranie wygodnego obuwia.
Spis treści
Haluksy – jakie są ich przyczyny?
Jest wiele przyczyn powstawania haluksów. Ogromną rolę w rozwoju palucha koślawego odgrywa genetyczna skłonność do schorzenia. Ocenia się, że 70% przypadków haluksów wiąże się z faktem, że takie zmiany występowały rodzinnie. Dziedziczymy predyspozycje do rozwoju deformacji, wiotkość tkanki łącznej większą niż w statystycznej populacji, specyficzne ustawienie kości śródstopia czy też tzw. egipski kształt stopy, czyli fakt, że paluch jest wyraźnie dłuższy od drugiego palca.
Ale znaczący wpływ na ten rodzaj zwyrodnienia ma także:
- nadwaga
- brak ruchu
- noszenie butów na wysokich obcasach i z wąskim noskiem
- stojący tryb życia
- płaskostopie
Badania pokazują także, że paluch koślawy 15 razy częściej występuje u osób noszących buty niż u osób chodzących boso [1].
Utworzenie się „haluksów”, czyli odchylenia palucha w kierunku bocznym, to złożona sytuacja biomechaniczna, która wpływa na funkcjonowanie całej stopy. To kaskada zdarzeń. Na początku widoczne jest tylko odchylenie palucha, ale z upływem czasu mogą się tworzyć palce młotkowate, palce szponiaste czy modzele skórne. Deformacji ulega cała przednia część stopy. Takie ustawienie zmienia funkcje i doprowadza do zaburzenia mechaniki chodu oraz wzorca ruchu całej kończyny. Może to doprowadzać do dolegliwości w obrębie stawu skokowego i kolana.
Refleksologia – leczniczy masaż stóp
Jak leczyć haluksy?
1. Operacja haluksów
Nie ma jednej, uniwersalnej techniki, którą należy zastosować do operacyjnego leczenia haluksów. Wybór metody jest zawsze uzależniony od stopnia i rodzaju deformacji palucha i pozostałych elementów stopy. W zależności od potrzeb specjalista może łączyć ze sobą różne techniki operacyjne, aby uzyskać jak najlepszy efekt.
Od starannego dobrania metody zależy wynik operacji. U każdego pacjenta operacja haluksów może przebiegać inaczej. Metoda zastosowana u jednego pacjenta może się nie sprawdzić u drugiego. Dlatego tak ważne jest staranne zbadanie pacjenta i wybranie właściwego postępowania leczniczego.
Kwalifikacja do operacji haluksów opiera się na ocenie zdjęć RTG. Po operacji haluksów ważne jest stosowanie się do zaleceń i rehabilitacja. Do leczenia blizn pooperacyjnych można wykorzystywać laser, ale wbrew powszechnemu przekonaniu nie wykorzystuje się go do likwidacji samych haluksów. Laser tylko wspomaga gojenie tkanek.
Powikłania po operacji haluksów
Operacja haluksów może okazać się nieskuteczna. Potwierdzają to statystyki, które pokazują, że u 20% operowanych pacjentów dochodzi do nawrotu schorzenia. Dzieje się tak z wielu powodów. Jednym z nich jest wybranie niewłaściwej metody leczenia operacyjnego. Drugim niezwykle ważnym powodem jest niewłaściwe postępowanie pacjenta, czyli nieprzestrzeganie zaleceń lekarskich. Przykładowo – zbyt szybki powrót do noszenia niewłaściwego obuwia, zbyt wcześnie rozpoczęta aktywność fizyczna, brak rehabilitacji.
Można również wyróżnić powikłania po operacji haluksów, które wynikają z faktu, że w ogóle przeprowadzono zabieg. Do tej grupy zalicza się:
- wszelkie infekcje bakteryjne
- powikłania dotyczące nieprawidłowego gojenia się rany
- tworzenie się bliznowców
- uciskanie nerwu przebiegającego wokół palucha objawiające się drętwieniem skóry w okolicy blizny
Zdarza się również, że nie dochodzi do zrostu przeciętej i prawidłowo ustawionej operacyjnie kości – brak zrostu może wymagać powtórnej operacji. Takie powikłanie może wystąpić u osób obciążonych cukrzycą czy reumatoidalnym zapaleniem stawów.
Rekonwalescencja po operacji haluksów
Wiele zależy od metody, jaką była przeprowadzona operacja haluksów. Przy niektórych metodach rekonwalescencja może zająć 6 tygodni. W tym czasie noga jest unieruchomiona w specjalnym bucie pooperacyjnym. Następnie konieczna jest rehabilitacja – cały proces leczniczy trwa około 3 miesięcy. Są też metody, które pozwalają usprawnić pacjenta w krótszym czasie, ale dotyczy to deformacji o mniejszym nasileniu, w przypadku których metody leczenia operacyjnego są inne.
Grzybica stóp – jak jej zapobiec?
2. Aparat na haluksy, ortezy na haluksy
Sklepy medyczne, nie mówiąc już o Internecie, są pełne reklam aparatów, szyn i ortez na haluksy, które mają rozwiązać problem. Można z nich korzystać, ale trzeba pamiętać, że nie wyleczą schorzenia. Gdy zaobserwujemy, że paluch się wykoślawia, należy iść do ortopedy, który oceni stopień zniekształcenia i podpowie odpowiednie działania. Na początku pomocne będą dobrane przez fizjoterapeutę ćwiczenia korygujące ustawienie stopy i poprawiające biomechanikę stopy. Ważne jest także, aby pacjent dowiedział się, jakie buty powinien nosić.
Dobrze wiedzieć, że aparaty na haluksy, które odciągają paluch na właściwe miejsce, nie są skuteczne.
Ale warto spojrzeć na problem także z innej strony. Jeżeli pacjent, pomimo dużej deformacji palucha, nie chce się poddać operacji, może korzystać z aparatów odciągających. W efekcie daje odpocząć skórze między palcami, która często jest uciskana przez zachodzące na siebie palce. Na takiej skórze powstają modzele i inne zmiany skórne, które niekiedy źle się goją. Trzeba mieć jednak świadomość, że nie jest to skuteczny sposób na pozbycie się deformacji.
O czym świadczy wygląd paznokci – sprawdź, co o twoim zdrowiu mówią paznokcie
3. Klapki na haluksa, wkładka na haluksy
Za chwyt marketingowy należy uznać także nakłanianie pacjentów z haluksami do kupowania klapków, które mają leczyć. Jeżeli już doszło do zniekształceń, klapki na haluksa nie pomogą.
Czy można cofnąć haluksy? Nie. Raz rozpoczęty proces deformacji będzie postępował, bo taka jest specyfika tego schorzenia. Pomóc może tylko rehabilitacja i profesjonalnie dobrane wkładki do butów.
W ramach rehabilitacji pacjentom proponuje się także terapię manualną (rodzaj masaży), które rozluźniają i zmniejszają dolegliwości. Sam masaż nie będzie skuteczny, jeżeli nie będzie połączony z odpowiednimi ćwiczeniami.
Paluch koślawy to problem całego układu ruchu
U osób mających haluksy zmienia się cała biomechanika stopy. Nie pozostaje to bez wpływu na stawy skokowe i kolanowe. Proces chodzenia jest, wbrew pozorom, dość skomplikowany. Zaburzenie jednego elementu, który ma wpływ na chodzenie, przekłada się na powstawanie wielu innych nieprawidłowości.
Paluch jest naszym stabilizatorem. Jeśli z powodu deformacji nie spełnia on swoich funkcji, rozwija się kaskada zdarzeń. Mogą one prowadzić do zaburzenia funkcji stawów skokowych i kolanowych, co będzie się objawiało dolegliwościami bólowymi. W takich sytuacjach pacjentowi można zaproponować leczenie operacyjne haluksów lub rehabilitację i noszenie odpowiednich wkładek do butów, które poprawią biomechanikę chodu.
Domowe sposoby na haluksy
Deformacja palucha oraz powstanie w stawie wyrośli kostnej sprawia, że skóra pokrywająca staw jest narażona na uszkodzenia. Staje się ona zaczerwieniona, tkliwa, czasem bolesna. Zastosowanie domowych sposobów może łagodzić podrażnienia skóry, ale nie wyleczy podstawowego problemu.
Pękające pięty – jak je wyleczyć?
Jak uniknąć haluksów?
Aby uniknąć haluksów, konieczne jest wyrobienie w sobie nawyków, które pomogą utrzymać stopy w dobrej kondycji. Co robić?
- unikaj noszenia na co dzień butów z wysokim obcasem lub zupełnie płaskiego obuwia oraz butów z wąskim noskiem
- uprawiaj sporty, które nie przeciążają stóp (np. pływanie), aby nie narażać stóp na mikrourazy; do biegania i intensywnych sportów dobieraj odpowiednie obuwie i wkładki
- kontroluj wagę, ponieważ nadwaga przyczynia się do płaskostopia poprzecznego, a tym samym do haluksów
- często chodź boso po piasku, trawie lub po macie nazywanej jeżykiem
- ćwicz palce stóp poprzez ich szerokie rozstawianie i zwijanie
- gdy zaobserwujesz pierwsze zmiany, idź do ortopedy, ponieważ na tym etapie wiele można zdziałać, stosując odpowiednio dobrane wkładki ortopedyczne czy fizykoterapię
Bibliografia:
- Pyda, A., Pawlak, E. (2020). Haluksy – objawy i leczenie haluksów. Pobrane z: https://www.rehasport.pl/stopa-i-staw-skokowy/haluksy-objawy-i-leczenie-haluksow,5198,n,4329
